Friday, January 06, 2012

“Ο τυφλός δολοφόνος” της Μάργκαρετ Άτγουντ


Για πολλές σελίδες δεν καταλαβαίνεις γιατί έμπλεξες με ένα αργό και παλαιάς αισθητικής έργο, όσο κι αν τα πολλά επίπεδα σε προετοιμάζουν για κάτι πιο δυνατό. Κι όταν έλθει η ώρα να δέσουν τα κομμάτια σαν καθρέφτες που συντονίζονται για να συλλάβουν το φως, συνειδητοποιείς ότι ακόμα και τα μακρόσυρτα αφηγηματικά μέρη αργοδιαβαίνουν μέχρι να αναδείξουν αφανείς διεργασίες. Και τότε αναπηδάς ευχαριστημένος. 
Καναδικός καφές με άρωμα γιασεμί:
Margaret Atwood
“The Blind Assassin”
Virago Press
2000
Μάργκαρετ Άτγουντ
“Ο τυφλός δολοφόνος”
μετ. Π. Μοσχοπούλου
εκδόσεις Ψυχογιός
2011  

            Το έργο της καναδής συγγραφέως έλαβε το βραβείο Booker το 2000, ενώ άλλα έργα της Άτγουντ έχουν πλασαριστεί στις μικρές λίστες είτε του ίδιου βραβείου είτε άλλων βραβείων. Όταν λοιπόν ξεκινάς να διαβάσεις ένα μυθιστόρημα που έχει παρασημοφορηθεί με τέτοιο έπαινο, ένα Booker που απονέμεται σε ένα βιβλίο κάθε χρόνο απ’ όλη την αγγλόφωνη λογοτεχνία (Βρετανία, Αμερική, Καναδάς, Αυστραλία, Ινδία, Ιρλανδία, άλλες πρώην αποικίες κ.ο.κ.), νιώθεις το βάρος της βράβευσης να επηρεάζει με μια θετική προκατάληψη και τις δικές-σου αναμονές. Ας δούμε επομένως πόσο μπορεί να προκαταλάβει κάτι τέτοιο την εκτίμηση του αναγνώστη:
            Η Άιρις Γκρίφεν σχολιάζει τώρα ως γηραιά αφηγήτρια το πέρασμα του αιώνα με βάση τις οικογενειακές-της αναμνήσεις και κυρίως τον πρόωρο θάνατο της αδελφής-της Λόρα Τσέιζ το 1945. Βαριά κληρονομιά της τεθνεώσας είναι το βιβλίο-της “Ο τυφλός δολοφόνος” αποσπάσματα από το οποίο παρατίθενται ένθετα, όπου ένα ζευγάρι ζει τον έρωτά-του α λα ροζ ρομάντζο λαϊκής κοπής, ενώ ο άνδρας οραματίζεται το βιβλίο-του στο οποίο α λα επιστημονική φαντασία γίνεται λόγος για έναν φανταστικό πλανήτη, όπου τυφλοί δολοφόνοι σκοτώνουν νεαρές παρθένες (μόνο που ο συγκεκριμένος ερωτεύτηκε το υποψήφιο θύμα-του και το έκλεψε).
            Όπως φαίνεται η δομή του έργου στηρίζεται σε διαδοχικούς εγκιβωτισμούς που ανοίγουν τους ορίζοντές-του σε χρονικά και αφηγηματικά επίπεδα. Αν λάβουμε υπόψη τις αναμνήσεις της Άιρις και τα αποκόμματα εφημερίδων που ανακοινώνουν ή και σχολιάζουν τους θανάτους αλλά και τη δράση μελών της οικογένειάς-της από τον μεσοπόλεμο ως και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι πρώτες εντυπώσεις προοιωνίζουν έναν πολυεπίπεδο κείμενο με διαδοχικές αντιστίξεις και παζλιακές δυνατότητες.
Η Άιρις γράφει τις αναμνήσεις-της προσπαθώντας να καταλάβει γιατί αυτοκτόνησε η Λόρα. Αφηγείται λοιπόν τη χρεοκοπία του πατέρα-τους και τον γάμο-της με τον μεγαλοεπιχειρηματία Ρίτσαρντ Γκρίφεν μέχρι την εκδήλωση παράξενης συμπεριφοράς από την έφηβη αδελφή-της, που ανάγκασε την οικογένεια να την κλείσει σε ψυχιατρική κλινική. Και μέσα σ’ αυτό το κείμενο που υπομονετικά στα γεράματα γράφει περιλαμβάνει και το μυθιστόρημα της Λόρα, το οποίο αναφέρεται σε μια ρομαντική αγάπη, μέσα στο οποίο, όπως προείπα, εγκιβωτίζεται το έργο επιστημονικής φαντασίας, όπου ο τυφλός δολοφόνος ερωτεύεται το υποψήφιο θύμα-του.
            Παρόλο που για μεγάλο κομμάτι του μυθιστορήματος της Άτγουντ το ενδιαφέρον διασπάται και άλλοτε πέφτει στον εξωγήινο πλανήτη κι άλλοτε στα αποκόμματα του κοινοποιούν θανάτους αλλά και ιστορικές στιγμές του μεσοπολέμου στον Καναδά και στην Ευρώπη, ο αναγνώστης ανταμείβεται για τη συνεχή περιδιάβαση στην άνυδρη τούνδρα της αργόσυρτης και φαινομενικά ανούσιας αφήγησης, όταν αντιληφθεί πώς όλα αυτά οδηγούν σε ψυχολογικές και κοινωνικές απαντήσεις, με κέντρο πάντα τον θάνατο της Λόρα.
            Πιο συγκεκριμένα, οι εγκιβωτισμένες αφηγήσεις δεν έχουν αξία αυτές καθεαυτές, αλλά αντικατοπτρίζουν την ψυχοσύνθεση της Λόρα, που ασφυκτιά σε ένα σπίτι που δεν την καταλαβαίνει και αναζητεί διεξόδους σε ρομαντικές αγάπες και αλλόκοσμες εμπειρίες. Η απαγορευμένη αγάπη του έργου-της φωτίζει πλαγίως τη δική-της συναισθηματικότητα, ενώ το εν σχεδίω μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας ανάγει σε άλλον κόσμο αυτό που θα ήθελε η ίδια να βιώσει. Η Λόρα αυτοβιογραφείται με καθρέφτες και ο μεταμοντερνισμός έτσι εγκολπώνεται τον ρομαντισμό και τον ρεαλισμό. Ο αναγνώστης λαγοκοιμάται παρακολουθώντας σκηνές μιας άλλης αισθητικής για να ξυπνήσει και να καταλάβει τι έχασε που δεν κατάλαβε ότι η εστίαση δεν είναι στην υπόθεση των εγκιβωτισμένων αφηγήσεων, αλλά στις αντανακλάσεις-τους.
            Η Λόρα κατάλαβε πολύ πριν από την αδελφή-της τις ύπουλες ενέργειες του Ρίτσαρντ, ο οποίος έφαγε την περιουσία του πατέρα-τους, παντρεύτηκε την Άιρις για να την ελέγχει και προσπάθησε να βγάλει τρελή τη νεαρή Λόρα, για να μην βρει μπροστά-του πιθανούς διεκδικητές των χρημάτων-του. Το γιατί αυτοκτόνησε εξάγεται από όλα αυτά, το γιατί πέθανε εξηγείται από το γιατί δεν έζησε.
            [Πρωτοδημοσιεύτηκε στο In2life]
Το σχέδιο της κορυφής είναι το Woman Writing Letters του Charles Dana Gibson
Πατριάρχης Φώτιος

15 comments:

Pellegrina said...

α) ο κοσμος αποτελειται από τυφλούς δολοφόνους και αθώες παρθένες; το μονο που ελπίζουμε λοιπόν ειναι να ερωτευθει ο τυφλός δολοφόνος αντι να σκοτώσει;

(δεν ακουγεται κάπως ανορθολογικό, πολυ ρομαντικό με την αρνητικη΄σημασία; Υπάρχει στο βιβλίο προταση ελπίδας εκτός από τον ερωτα;)

β) Ακουγεται ωραίο ως έργο (συνθετο, πλουσια δημιουργία) και συνηθως ετσι ειναι η Ατγουντ (εχω διαβασει ενα ολοκληρο και πολλα αποσπάσματα): απλώνεται, εγκιβωτίζει, και στα εργα της εμπεριεχονται ως ηρωες συγγραφεις. Αλλα, αν το αποτέλεσμα ειναι αυτο που λες, μηπως ειναι υπερβολικη τοση συνθεση για ενα μαλλον μικρο και χιλιοειπωμένο θέμα; Ο κακος που θελει την περιουσία και πόσο ψευτικα ειναι ολα κλπ;)

Βεβαια υπαρχει ο αντιλογος πως ειναι παντα ενα κεντρικό και αλυτο θεμα της ζωης, επιπλέον οτι απανταται σε ολες τις κοινωνιες και τις εποχες. Απλως εμενα μου φαινεται πολυ "μεσα από τη ζωή" για τα γούστα μου : δεν πιστευω στη λογοτεχνια που ασχολείται τοσο πολυ και αποδιδει με συνθετα λογοτεχνικά κόλπα τα ρεαλιστικά προβλήματα της ζωής.

(Φλυαριες, βεβαια, χωρις να το εχω διαβασει. Διαβαζω τη Λολίτα. Δεν εχω ξανασυναντησει τετοιο ογκωδες ΕΓΩ αφηγητη!)

Johnny Panic said...

Δεν έχω διαβάσει Άντγουντ,απλώς ήθελα να επισημάνω ότι το τιτάνιο Εγώ του αφηγητή της Λολίτας είναι το Εγώ ενός ήρωα,του εγωκεντρικού και νευρωτικού Χάμπερτ Χάμπερτ.Επομένως,ο σολιψισμός που επανέρχεται κάθε τόσο στο βιβλίο ως ψυχολογικός όρος,μπορεί να ιδωθεί και ως όρος σχεδόν "τεχνικός": σολιψιστική αφήγηση.Όμως η πρωτοπρόσωπη αφήγηση κατά κανόνα δεν είναι μια αφήγηση του υποκειμένου,άρα εξ ορισμού εγωτική; (ακόμα κι αν προσποιείται το αντίθετο). Ίσως όμως η Pellegrina να εννοεί κάτι άλλο,όπως π.χ. την δαιμόνια χειραγώγηση του αναγνώστη από τον Ναμπόκοφ,δεν ξέρω.

Κατερίνα Μαλακατέ said...

Πάντως "Ο τυφλός δολοφόνος" είναι για μένα το λιγότερο αξιομνημόνευτο βιβλίο της Άτγουντ από αυτά που έχω διαβάσε. Πάνε και χρόνια από τότε, αλλά σα να το έχω διαγράψει από τη μνήμη μου, ενώ ας πούμε το "Handmaid's tale" ή την "Κλέφτρα Κίσσα" δεν τα ξεχνάς.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina και Johnny Panic,
καλημέρα.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Κατερίνα,
καλημέρα.
Booker βέβαια πήρε το συγκεκριμένο έργο, αν δεν κάνω λάθος. Αυτό όμως δεν λέει πολλά και γι' αυτό περισσότερο μένω στη δική-σου γνώμη, αφού μάλιστα έχει διαβάσει περισσότερη Άτγουντ από εμάς. Αν τύχει λοιπόν, θα κοιτάξω και τα έργα που αναφέρεις κάποια στιγμή στο μέλλον.
Ευχαριστώ
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Πατριάρχη μια διόρθωση, αν επιτρέπεις. Το Μπούκερ δεν βραβεύει γενικά έργα στα αγγλικά, αλλά έργα γραμμένα στα αγγλικά από Άγγλους, Ιρλανδούς ή συγγραφείς από χώρες μέλη της Κοινοπολιτείας. Η Άτγουντ ως Καναδή μπορεί να τιμηθεί με Μπούκερ, ας πούμε, ενώ ένας συγγραφέας από τις ΗΠΑ όχι (αυτό ισχύει για το κανονικό Μπούκερ που απονέμεται κάθε χρόνο, κι όχι για το "Διεθνές Μπούκερ" που απονέμεται κάθε δύο χρόνια και το οποίο δόθηκε σχετικά πρόσφατα στον Ροθ - το "Διεθνές Μπούκερ" δίνεται για το σύνολο του έργου και χωρίς προϋποθέσεις ως προς την καταγωγή του συγγραφέα, αρκεί το έργο του να είναι διαθέσιμο στα αγγλικά - ένας μη αγγλόφωνος ας πούμε αρκεί να έχει μεταφραστεί στα αγγλικά).

Κάνω τη διόρθωση γιατί η διατύπωση του κειμένου σου δείχνει ότι μπορούν, ας πούμε, να τιμηθούν με Μπούκερ και συγγραφείς από τις ΗΠΑ ενώ κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Αφήνω απ' έξω το ότι μου φαίνεται πολύ άσκημο που λέμε "Αμερική" κι εννοούμε τις ΗΠΑ - πώς τα κατάφερε μια χώρα να θεωρείται συνώνυμη μιας ολόκληρης ηπείρου, είναι μέγα ζήτημα, πλην όμως πολιτικό οπότε το αφήνω.

Πάντα φιλικά,
~ένας αναγνώστης

Pellegrina said...

Προς Τζόνι: εννοώ κατι ενδιάμεσο ή λιγο διαφορετικό από αυτά που λες: Ο ήρωας Χούμπερτ Χούμπερτ μου κάνει μερικες φορες κατι σαν ..αρκουδάκι, το τσαμένο!!! Θελω να πω, ο αφηγητής τεχνικα΄αποστασιοποιείται κατα καιρούς από τον ηρωα (κανει μια συνεχη εναλλαγή α και γ προσώπου) και απρουσιάζει τον Χούμπερτ ως "καημένο". Ενώ ο αφηγητής (που βεβαια ταυτίζεται σεπολλά σημεια με τον Χούμπερτ, αλλα μιλαει και για τα αλλα προσωπα, τη Λο, τη μητερα της και τωρα παμε παρακατω) εχει μια υφάρα άλλο πράγμα!
(ασφαλως ολο αυτο ειναι τεχνικο, δεν το κρινω ηθικά! αν θελεις να το κρινω λογοτεχνικά, προσωπικά ρεπω προς τις πιο δωρικές γραφές-τον βρισκω στομφώδη. Οπωσδηποτε ιντρεστινγκ, να δουμε πού θα καταληξει)
πατριαρχη σορι για το μπλεξιμο Ναμπόκοφ-Άτγουντ, καλά αυτο δεν θα εχει ξαναγινει! μονο εμεις τα κανουμε αυτα!!

Πάπισσα Ιωάννα said...

Anonyme,
έχεις δίκιο. Το λάθος είναι δικό-μου, αφού πίστευα ότι στην Κοινοπολιτεία ανήκουν και οι ΗΠΑ. Σ' ευχαριστώ για τη διόρθωση και μη διστάζεις να το κάνεις ξανά, αν δεις κάποιο παρόραμα στον λόγο-μου
Καλή χρονιά
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
δεν πειράζει. Ανέχομαι πλέον την παράπλευρη συζήτηση, αρκεί να μην πολυξεχειλώνει.
Καλό βράδυ
Πατριάρχης Φώτιος

Johnny Panic said...

Pellegrina,ήσουν σαφής και δεν θα έλεγα ότι διαφωνώ.Αυτή η εναλλαγή ή και συνήχηση των αφηγηματικών φωνών(σε ποιον ανήκουν τελικά,πού τελειώνει η μία και που αρχίζει η άλλη;) συμβάλλει στην περίτεχνη εξύφανση αυτού του τόσο ιδιαίτερου μυθιστορήματος.Είναι αλήθεια πως τα νήματα βρίσκονται εμφανώς στα χέρια του Αφηγητή και ναι,φαίνεται πως το απολαμβάνει,ο μαριονετίστας! Καλή συνέχεια...
Πατριάρχα μου,σόρι,αλλά Λο είναι αυτή,πάντα τραβάει την προσοχή...

Πάπισσα Ιωάννα said...

Στην Atwood να ζητήσετε συγγνώμη (κι αμέσως) που θα μπαίνει η γυναίκα να δει τι γράφουμε για το βιβλίο-της και θα πέφτει πάνω σε έναν ανταγωνιστή-της.
Είμαστε ασυγχώρητοι που, ενώ δημιουργήσαμε ελπίδες, αφήνουμε τον "Τυφλό δολοφόνο" και ασχολούμαστε με Λολίτες...
Δεν σκέφτεστε τα εκατομμύρια Καναδών που θα θέλουν να δουν τι γράφουν οι Έλληνες για τη συγγραφέα-τους να απογοητεύονται για την απαξίωση;
Α σ τ ε ι ε ύ ο μ α ι.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...
This comment has been removed by the author.
Pellegrina said...

Κι όμως πισω από το αστειο σου υπάρχει ένα θέμα: προσωπικά καποτε ειχα αφησει ενα σχολιο στο μπλογκ της Μ. Ατγουντ (που ειχε "εγκριθεί" και δημοσιευτεί μια χαρά)Ήταν για ενα πολύ διασκεδαστικό βιντεάκι όπου παρουσιάζει τις απόψεις της για τα e-book. Οπως "παιζουμε" στο ελληνικο διαδικτυο θα μπορούσαμε να παιζουμε στο διεθνες, τουλαχιστον το αγγλόφωνο και με τα μπλογκ και τα φόρουμ και τις συζητήσεις να κάνουμε γνωστή την ελλάδα και την ελληνική λογοτεχνία. θα μπορούσαν γνωστοί συγγραφείς, κριτικοί, εκδότες και υπάλληλοί τους αλλα και "απλοί αναγνώστες" που αγαπούν το βιβλίο να το κάνουν αυτό, συστηματικά: να κάνουν διαλόγους για βιβλία, να λενε την άποψή τους, να μιλάνε και για την ελλαδα. (ΟΧΙ να "διαφημίζουν" χυμα τον εαυτό τους, αυτο ειναι ασχημο: να μ ι λ ά ν ε ΓΙΑ βιβλια) Συνεχώς, σαν χόμπι. Θα ηταν ενας τροπος να φτασει η Ελλάδα εκει που οι "αγκυλώσεις" δεν θα την αφησουν ποτε

Pellegrina said...

http://www.youtube.com/watch?v=-6iMBf6Ddjk

(δειτε!)

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
δεν έχεις άδικο.
Έχω σκεφτεί πολλές φορές να αναρτώ μερικά ποστ και στα αγγλικά. Αφενός, όσα αφορούν στο βιβλίο και την ανάγνωση, τη λογοτεχνία και την κριτική γενικότερα, και αφετέρου όσα αναφέρονται σε καλά έργα της ελληνικής παραγωγής.
Το έχω σκεφτεί πολλάκις.
Πιο πολύ γιατί πρέπει ο διάλογος να γίνεται και με ξένους αναγνώστες, αλλά και για να προβληθεί προς τα έξω ό,τι μπορεί να ξεχωρίσει.
Κι από την άλλη, θα έχουμε και τουρίστες που θα δοκιμάσουν τα ροφήματα του Βιβλιοκαφέ, μπας και δούμε κανένα δολλάριο, λίρα κ.ο.κ. σε καιρούς κρίσης...!!!
Αυτό φυσικά θέλει διπλή δουλειά. Ίδωμεν.
Καλημέρα
Πατριάρχης Φώτιος