“Αμαρτωλά θαύματα” του Δημήτρη Αλεξίου

Τι ρόλο παίζει το εξώφυλλο στην επιλογή του βιβλίου; Επειδή η πρώτη επαφή του αναγνώστη στο βιβλιοπωλείο με το ίδιο το υλικό αντικείμενο του βιβλίου είναι η θέα του εξωφύλλου, το χρώμα, το σχέδιο, η υφή επηρεάζουν, απωθητικά ή ενθαρρυντικά, στην αγορά-του. Λ.χ. αυτά τα βιβλία που προορίζονται για ευπώλητα, από συγκεκριμένους εκδοτικούς οίκους προς συγκεκριμένο κοινό που έχει τηλεοπτική παιδεία, τυπώνονται με φανταχτερά εξώφυλλα, γεμάτα χρώματα σαν παγώνια που ανοίγουν τα πολύχρωμα φτερά-τους για να θέλξουν το άλλο φύλο. Το εξώφυλλο λοιπόν είναι ο κράχτης που φωνάζει: «είμαι αστραφτερό, γκλάμουρ, μια καλή βιτρίνα που σε προσκαλεί να με αγοράσεις και φυσικά να με βλέπεις και να με ανοίγεις».

Γαλλικός με γάλα:

Δημήτρης Αλεξίου

“Αμαρτωλά θαύματα”

εκδόσεις διόπτρα

2010

       Απ’ αυτήν την άποψη, το βιβλίο του Αλεξίου αδικείται από το εξώφυλλο. Ενώ η γλωσσική επιμέλεια είναι πολύ καλή, σχεδόν άριστη, η επιλογή του εξωφύλλου υποβάλλει την αίσθηση ότι πρόκειται για ένα ρηχό έργο. Αν συνυπολόγιζα τις συνυποδηλώσεις της λέξης «αμαρτωλά», που ίσως προκαταβολικά παραπέμπει σε ερωτικές αμαρτίες και ζουμερές σκηνές, ενώ και η λέξη «θαύματα», σε περιβάλλον μη κυριολεκτικό, προσθέτει λίγο χαϊλίκι, τότε δεν θα αγόραζα ποτέ από πάγκο βιβλιοπωλείου αυτό το βιβλίο.

       Ο φίλος εν βιβλίω Δημήτρης Αλεξίου είχε την καλή διάθεση να μου το στείλει κι έτσι μπήκα στον “κόπο” να το διαβάσω, κόπος που σταδιακά μετατράπηκε σε αναγνωστική απόλαυση.

       Η υπόθεση του έργου ξεκινάει με δύο αλληλοεμπλεκόμενες ιστορίες. Από τη μία, ο Στέλιος φτάνει αλλόφρων στο μοναστήρι της Παναγιάς της Χορταρούς, βρίσκει στοργή και φιλοξενία από τον ηγούμενο Διόδωρο και μένει εκεί ώσπου γίνεται μοναχός (με το όνομα Σίμων), λίγες μέρες μετά το «θαύμα» που επιτέλεσε η Παναγία. Από την άλλη, η Μαρία γεννήθηκε μουγκή, η ανατροφή-της συνοδεύτηκε από μερικά μικρά μεταφυσικά γεγονότα, βιάστηκε στα δώδεκά-της και έχασε το παιδί-της και στο τέλος καταφεύγει στο μοναστήρι και γίνεται μοναχή. Στο δεύτερο μέρος, η Ζωή, φιλόδοξη δημοσιογράφος, πολλά χρόνια μετά τις πρώτες ιστορίες, επισκέπτεται το μοναστήρι για να κάνει ρεπορτάζ αλλά και να διερευνήσει πόσο άγιος ήταν εντέλει ο Σίμων, του οποίου ο θρύλος αιωρείται πάνω από το μέρος και τους ανθρώπους-του. Το τέλος αποκαλύπτει κάτι που είχε προοικομηθεί συν τω χρόνω, ότι δηλαδή τα θαύματα είτε είναι αποτέλεσμα παραισθησιογόνων μανιταριών είτε άλλων πιο λογικών παραγόντων, κάποιοι από τους οποίους είναι και προσωπικά ιδιοτελείς.

       Το μυθιστόρημα διαθέτει σφριγηλή πλοκή με ιστορίες που διασταυρώνονται σε καίρια σημεία και η μία εξηγεί τα κενά της άλλης. Οι δύο πρώτοι δρόμοι της αφήγησης, φαινομενικά άσχετοι, βρίσκουν την εκβολή-τους στην τρίτη αφήγηση, που ολοκληρώνει, συμπληρώνει και νοηματοδοτεί τις προηγούμενες. Οι εξηγήσεις είναι σαφείς και εν γένει αληθοφανείς.

         Η γλώσσα του έργου κρίνεται άρτια. Στην αρχή παρατηρεί κανείς έναν παλιομοδίτικο τρόπο γραφής, τρόπο που έκανε τη γυναίκα-μου να μη θελήσει να το συνεχίσει. Όταν ξεπεραστεί (στις πρώτες κιόλας σελίδες) κι αν παραγνωριστούν άλλα τέτοια σημεία, το ύφος των οποίων είναι λίγο γλυκερό, λίγο παρωχημένο, ο αναγνώστης βλέπει ότι ο συγγραφέας δεν αντιμετωπίζει προβλήματα ομαλότητας, υφολογικής σαφήνειας και γλωσσικής σταθερότητας. Όπου φαίνεται παρωχημένος, είναι επιλογή-του, η οποία μπορεί να εκλείψει στα μελλοντικά έργα-του.

        Ιδεολογικά, ο Αλεξίου προσεγγίζει τη θρησκευτική ζωή με αγάπη και με καλοπροαίρετη διάθεση. Τα συμπεράσματά-του βέβαια είναι αρνητικά, αφού τα θαύματα είναι μάλλον ψευδαισθήσεις, αλλά οι ηγούμενοι και οι μοναχοί ή οι μοναχές είναι άνθρωποι με αγάπη που δεν βρίσκει κανείς εύκολα εκτός του ανιδιοτελούς δοσίματος σε έναν σκοπό, είτε είναι ο Θεός είτε τα παιδιά κ.ο.κ. Οι μορφές μέσα στο μοναστήρι είναι ατόφιες και ουσιαστικές ως προς την αγάπη-τους και την προσφορά-τους. Στόχος, ακόμα και των «αμαρτωλών θαυμάτων» είναι ο συνάνθρωπος και η ανακούφισή-του και όχι η προσωπική επιτυχία. Ακόμη περισσότερο, τα θαύματα, σύμφωνα με τον ηγούμενο Διόδωρο, που αποτελεί την πιο αυθεντική ενσάρκωση της ορθόδοξης εσωτερικότητας είναι προσωπική υπόθεση και όχι έρεισμα για μεγαλεία ή πομπώδεις εκδηλώσεις, είναι εσωτερικό βίωμα και όχι βιτρίνα και επιδειξιομανία. Τα θαύματα δεν γίνονται για να φανεί η δόξα του Θεού, αλλά για να ταρακουνηθεί λίγο ή πολύ ο άνθρωπος.

          Μέσα σ’ όλο αυτό το κλίμα, δίνεται το κατεξοχήν στίγμα του έργου. Η αμαρτία και η επανόρθωση, το θαύμα και το κακό, η προσφορά και η κοινωνική απήχηση είναι δορυφόροι της ανάγκης για να βρει κανείς τον εαυτό-του, της ανάγκης για αναζήτηση αληθειών που κρύβονται πίσω από το φαίνεσθαι. Πολλοί θα μείνουν στην επιφάνεια (είναι οι φαρισαίοι της κοινωνίας), ενώ άλλοι θα δουν ότι η ουσία δεν βρίσκεται στο θαύμα, πραγματικό ή τεχνητό, αλλά στην άδολη καθημερινότητα, στα μάτια ενός παιδιού, στην ολόφωτη επικοινωνία ανθρώπου προς άνθρωπο. Το θαύμα κατεβαίνει στη γη!

Πατριάρχης Φώτιος