Θανάσης Χειμωνάς“Ραγδαία επιδείνωση”
εκδόσεις Πατάκη
2008
Ξεκίνησα να διαβάζω με πολύ χαμηλές προσδοκίες. Εντούτοις, στην αρχή, μόλις δηλαδή τελείωσε το πρώτο κεφάλαιο, είπα «εδώ υπάρχει συγκίνηση∙ κάτι κινείται στη γραφή του Χειμωνά, που μπορεί να εξελιχθεί σε ποιότητα».
Φτάνω στα 2/3 του μυθιστορήματος. Δεν μπορώ να πω ότι βαρέθηκα, αφού το βιβλίο διαβάζεται με άνεση∙ δεν μπορώ ωστόσο να πω ότι αγωνιούσα για το τι θα γίνει μετά, αλλά ούτε και για το πώς όλα όσα λέει οδηγούν σε ένα συνιστάμενο τέλος. Δεν είδα αδούλευτη και ακατάστατη γλώσσα, αλλά ούτε και μια πολυδουλεμένη, βαθιά και υφολογικά πλούσια. Πιο πολύ διεκπεραιωτική, που αρκεί για να περάσει απαρατήρητη. Φιλοσοφία, ιδεολογία, μεγάλες ή μικρές αφηγήσεις, υπαρξιακοί προβληματισμοί, έστω ανθρώπινες καταστάσεις που να εξάγουν ένα ουσιαστικότερο από αυτό των δελτίων ειδήσεων νόημα, πολυσύνθετη πλοκή ή δεξιοτεχνικά οριοθετημένη δράση; Δυστυχώς τίποτα.
Κακό μυθιστόρημα; Όχι. Καλό; Όχι. Κάτι χειρότερο: αδιάφορο. Ο Θ. Χειμωνάς αποδεικνύει ότι τον συγγραφέα τον γεννά η εποχή του και μόνο αν είναι ο ίδιος πολύ μεγάλος εγείρεται πάνω από αυτήν και την τραβά προς τα πάνω. Η γραφή του, άνοστη και ρηχή, φαίνεται σαν μια υποσυνείδητη αντίδραση στη «φορτισμένη» γραφή του πατέρα του. Παιδί της μεταπολίτευσης, χαμένη γενιά, κολυμπάει σε μια άβαθη λιμνοθάλασσα που δεν έχει τις χαρές του ανοικτού πελάγους ή των επικίνδυνων ποταμών. Διαβάζοντας ένιωθα πως ό,τι βλέπουν τα μάτια μου θα μπορούσα να το γράψω κι εγώ κι ας μην έχω λογοτεχνική φλέβα, ας μην έχω εκδώσει ούτε ένα διήγημα, κι ας μην έχω τέτοιου είδους συγγραφικό προβληματισμό. Αισθανόμουν να πλατσουρίζω σε μικρές φλυαρίες, ανούσιους διαλόγους, στατικές αφηγήσεις οι οποίες το μόνο που κατάφερναν, αν ήταν αυτό η πρόθεση του συγγραφέα, ήταν να δημιουργούν ατμόσφαιρα καθημερινών σχέσεων και ανησυχιών για την ανθρώπινη επαφή.
Συνέχισα να διαβάζω με πείσμα να διαψευστώ. Ναι, κατά βάση θα ήθελα να πιστέψω ότι τον αδίκησα κι ότι όσοι έπαινοι ακούγονται δεν είναι επειδή είναι γιος του Γιώργου Χειμωνά, ούτε επειδή είναι ωραίος, μοδάτος, πρότυπο νέου και πετυχημένου celebrity (παρότι σχετικά αφανής και χαμηλών τόνων: διάβασα και την τρισέλιδη βίωση τού Πάσχα στο φύλλο των «Νέων» της Μ. Παρασκευής)… Το αποτέλεσμα: σ’ αυτό το σημείο του έργου μπαίνει ο αναγνώστης στο πνεύμα για ποια «επιδείνωση» μιλάμε, την ψυχολογική-νευρολογική επιδείνωση ενός από τους κεντρικούς χαρακτήρες, ο οποίος όμως μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχε σκιαγραφηθεί επαρκώς.
Κλείνω το βιβλίο με την αίσθηση ότι κάνει κινείται. Δυο εγκιβωτισμένα διηγήματα, γραμμένα από δύο χαρακτήρες, δημιουργούν κάτοπτρα μέσα στα οποία αναλογικά εκτυλίσσεται η κύρια υπόθεση. Πρόκειται για τέχνασμα απλό, αλλά επιτυχημένο, που κάνει τον αναγνώστη να ξαναδιαβάσει τα διηγήματα για να ξαναβρεί το χαμένο νόημα του συνολικού έργου. Δεν ξέρω αν φτάνει.
Διάβασα δύο κριτικές πάνω στο μυθιστόρημα: της Ελ. Κοτζιά στην Καθημερινή (30.3.2008) και της Λ. Πανταλέων στην Ελευθεροτυπία (9.5.2008). Η πρώτη, λιτό κείμενο, βρήκε τη λογοτεχνικότητα στον αμιγή χαρακτήρα της αφήγησης (φαντάζομαι εννοεί χωρίς στολίδια και κούφιους λογοτεχνισμούς) και η δεύτερη, βερμπαλιστικό και πομπώδες αλλά χωρίς ουσία κομμάτι, στέκεται στην ατμόσφαιρα και στις καθημερινές ανθρώπινες σχέσεις. Η παρουσίαση του Τατσόπουλου (Τα Νέα, 23.2.2008) πιο πολύ μού φάνηκε ως «συμπαθώ τον συγγραφέα και επαινώ το βιβλίο» παρά «μου αρέσει το βιβλίο και γράφω καλά γι’ αυτό».
Πατριάρχης Φώτιος
17 comments:
Σύγκριση "Καισαρίων" του Κ. Καβάφη και "Καβάφης" του Α. Δημουλά.
Δεν είδα την εκπομπή...
Ακούστηκαν εκτρώματα;
Πατριάρχης Φώτιος
ούτε κι εγώ...
ποια η άποψή σας για το επίπεδο των θεμάτων της λογοτεχνίας στις πανελλήνιες εξετάσεις γενικότερα?
ευλογείτε!
Καλησπέρα Πατριάρχα,
προσωπικά, δεν θεωρώ τον Θ.Χ. επιδερμικό. Ίσως φοβικό ή αμήχανο. Διαβάζοντας όμως τη σημερινή κριτική ανάλυση του Δ.Κούρτοβικ στα "ΝΕΑ", για το συγκεκριμένο βιβλίο του Θ.Χ. έμεινα με ένα ερωτηματικό: ήταν μια αρνητική ή μια θετική αποτίμηση;
φίλε ioeu,
επίτρεψέ μου να μη συζητήσω τώρα αυτό το θέμα και να κρατήσω την ιδέα σου για ένα ξεχωριστό ποστ (ελπίζω άμεσα) για τη λογοτεχνία στην εκπαίδευση.
Την ευλογία μου, τέκνον μου.
Πατριάρχης Φώτιος
Sue,
για το βιβλίο έχω εξηγήσει πώς το είδα. Όσον αφορά στην κριτική του Κούρτοβικ, είδα πολλή περιγραφή, πολλούς κύκλους γύρω γύρω και στο τέλος το καρφί (πιο λαϊκά την ταβανόπροκα): "Το κενό που είχε μέσα [του] περνούσε για αινιγματικό". Άρα αρνητική την κρίνω.
Πατριάρχης Φώτιος
Το καρφί αυτό, το ...πέταλο ο Αντονιόνι. Το πιο δυνατό σημείο του βιβλίου για μένα ήταν προς το τελος η θεία που προτείνει στην κοπέλα να γυρίσει στο χωριό και να "μη βάλει έναν ξένο σην οικογένεια"!. Ξαφνικά αυτοί οι ανερμάτιστοι νευρωτικοί τύποι φωτίζονται από ένα μπακράουντ εντελώς αρχαϊκό: το ελληνικό χωριό, το κρυπτοαιμομικτικό του σύνδρομο, η στενόμυαλη επαρχιώτικη αρρωστια στο βάθος πίσω από μοντέρνα αυτοκίνητα, διαμερίσματα, πάρτι και παρίσια. Το ερώτημα: έτσι είναι γενικά η συγχρονη Ελλάδα ή πρόκειται για περιπτωσιολογία;
Δεν ξερω αν ο συγγραφεας ειναι "σελέμπριτι" που λέτε, πάντως ως συγγραφέας δεν εχει τη χαζοχαρουμενιά των σελέμπριτι. Η Αντονιόνι πρόταση του Κούρτοβικ σε συνδυασμό με το "σελέμπριτι" θα με έκανε, αν ήμουν Χειμωνάς, να στραφω σε κατι πολύ δύσκολο και ενδιαφέρον: απόδοση της υπαρξιακής κατάστασης της ανώτερης κοινωνικής τάξης στη σύγχρονη Ελλάδα.
Τι έγινε καμιά πρόταση για να διαβάσουμε ομαδικώς κάποιο βιβλίο τώρα που έπιασαν οι ζέστες και η ηλιοθεραπεία θέλει το βιβλίο της, δεν θα γίνει;
Δεν χρειάζεται να είναι "ελαφρύ".
Έχω διαβάσει και "Σκούφο από πορφύρα" στην παραλία και Τόμας Μαν.
'Ετσι, μην ντρέπεστε, ρίξτε τις ιδέες σας στην άμμο. Αλλά η ανάγνωση να αρχίσει μετά τις 15 Ιουνίου, γιατί έχουμε και εξετάσεις.
Zizugataki, επειδή είμαστε ανοικτοί σε οποιαδήποτε πρόταση κι επειδή το ευαγγελικό ρητό μάς καθοδηγεί:
"καγώ υμίν λέγω αιτείτε και δοθήσεται υμίν, ζητείτε και ευρήσετε, κρούετε και ανοιγήσεται υμίν" (συγγνώμη για το μονοτονικό), θα προσπαθήσω να ικανοποιήσω σε καμιά δεκαριά μέρες το αίτημά σου.
Πατριάρχης Φώτιος
Κριτικές όπως αυτές του Κούρτοβικ ονομάζονται "υποχρεώσεις" :) Ο Θανάσης Χειμωνάς κάνει φιλότιμη δουλειά. Αλλά αυτό δυστυχώς δεν αρκεί για να γραφτεί ένα ΚΑΛΟ μυθιστόρημα. Οπως επίσης αυτό δεν αρκεί για να καλύψει τις ανάγκες όχι μόνο των υποψιασμένων αναγνωστών αλλά ούτε καν των ανυποψίαστων. Ακόμα κι αν αίφνης η γραμμή είναι στηρίζουμε Θανάση.
Δεν μασάει η κατσίκα ταραμά - θέλω να πω. Δεν είναι δηλαδή πια τόοσο χαζός ο αναγνώστης.
Aporimene, δεν είδα καλά λόγια στον Κούρτοβικ για τον Χειμωνά. Έπρεπε ο άνθρωπος να γράψει, γιατί το βιβλίο ακούγεται και έγραψε μια συγκρατημένα αρνητική γνώμη.
Πατριάρχης Φώτιος
Ο Κούρτοβικ έγραψε αυτό ακριβώς που ρωτάει εδώ ο/η sue : "ήταν μια αρνητική ή μια θετική αποτίμηση;"
Οταν ο αναγνώστης ενός εντύπου ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΕΙ αν αυτό που διάβασε ή μια αρνητική ή μια θετική κριτική, ο κριτικός έχει διεκπεραιώσει ΜΙΑ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ προς τρίτους. Αγνωστο προς ποιους Πάντος όχι τη μια και μοναδική ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
Επίσης το βιβλίο "ακούγεται" όχι από αναγνώστες. Δεν ακούστηκε τίποτε από αυτούς όπως δεν ακούστηκε από αυτούς και για τα προηγούμενα βιβλία του συμπαθέστατου Θανάση Χειμωνά.
Φίλε Aporimene,
είσαι συνεχώς στην τσίτα και αυτό σε κάνει ώρες ώρες να ξεχνάς παράπλευρες αλήθειες. Έργο του κριτικού δεν είναι η διαφήμιση ή η δυσφήμιση ενός έργου. Άρα δεν ξεκινάμε με αυτή την προκείμενη. Το ότι ο Κούρτοβικ έγραψε μια κριτική κατακρίνοντας το βιβλίο του Χειμωνά, αλλά όχι με οξύ και καταπελτικό τρόπο συμβαίνει συχνά όχι κατ' ανάγκη για να ξεπληρώσει χρέη (Υποθέτω). Καταλαβαίνω τη θέση του ως εξής: μέτριο βιβλίο, πρέπει να ακουστεί η αντίθεση άποψη, αλλά δεν έχει κάτι το προκλητικά κακό: Αποτέλεσμα να γράψω αρνητικά, ώστε να τα καταλάβουν όσοι ξέρουν να διαβάζουν βιβλιοκριτικές (Και βιβλιοκριτικές δεν σημαίνει βιβλιοπαρουσιάσεις για το ευρύ κοινό με άσπρο-μαύρο σε ό,τι λέω, αλλά σημαίνει ερμηνεία (έστω και ρηχή) σημείων για υποψιασμένους αναγνώστες).
Μια συμβουλή: μετριοπάθεια και όχι υψηλούς τόνους, όσο κι αν η αλήθεια που πρεσβεύεις σού φαίνεται ακλόνητη.
Φιλικά
Πατριάρχης Φώτιος
φίλε Φώτη
Γιατί ένα "μέτριο βιβλίο" γράφουν ολόκληρες σελίδες οι κριτικοί? Χάθηκαν τα καλύτερα βιβλία? ( δεν μιλάμε για τη διαφήμιση δηλαδή για το ότι δεν υπάρχει βιβλιοπαρουσιαστής-δημοσιογράφος που να μην το έχει προβάλει οπότε ούτε και λίστα ευπώλητων που να μην το έχει συμπεριλάβει)
Ποιά αντίθετη άποψη να ακουστεί? Αφού όλοι οι κριτικοί - που τους αναφερεις και εδώ - έγραψαν τα ίδια. Εκατοντάδες λέξεις, στήλες ολόκληρες για να μας πουν πως κάτι τρέχει κάπου αλλά όχι ακριβώς σ αυτό το βιβλίο που θα μπορούσε να είναι και καλό αλλά ίσως και να μην είναι καλό.
Οι πικρές αλήθειες είναι πικρές. Δεν είναι τσίτα ούτε υψηλοί τόνοι.
Πάντως φίλοι αναγνώστες, πρόκειται για μια ακόμα έντιμη προσπάθεια του Θανάση Χειμωνά στην πεζογραφία.
αγαπητέ φίλε μπλόγκερ,
διαβάζω περαστικός τις τσιτωμένες κριτικές σου. Δεν σου αρέσει τίποτα τελικά; Γιατί τότε ματαιοπονείς διαβάζοντας συνεχώς ελληνικά βιβλία, αφού δεν βρίσκεται τίποτα ενδιαφέρον στον ορίζοντα εδώ και τόσο καιρό; Άστο να πάει, τι το κυνηγάς και προβληματίζεσαι; Δεν πάς μια βόλτα να ξεσκάσεις;
Συμφωνώ τόσο πολύ με την κριτική σου! Και μένα αυτό το βιβλίο με απογοήτευσε τόσο πολύ!
Post a Comment