“Ο άχρωμος Τσουκούρου Ταζάκι και τα χρόνια του προσκυνήματός του” του Χαρούκι Μουρακάμι

Στη σημερινή εποχή μετράει πιο πολύ το χρώμα παρά το βάθος, το θέαμα παρά η ουσία, το σόου, οι παραστάσεις, η φωνή και η εκκωφαντική παρουσία παρά η αθόρυβη δουλειά. Ο Μουρακάμι δεν έχει την ίδια γνώμη.

 

Καφές στιγμής με άρωμα μάνγκο: 村上 春樹, “色彩を持たない多崎つくると、彼の巡礼の年” 2013 Χαρούκι Μουρακάμι “Ο άχρωμος Τσουκούρου Ταζάκι και τα χρόνια του προσκυνήματός του” μετφ. Μ. Αργυράκη εκδόσεις Ψυχογιός 2014

 

“Ο Τσουκούρου, ένας τριανταεξάχρονος σχεδιαστής σιδηροδρομικών σταθμών, που το όνομά του σημαίνει "φτιάχνω" ή "χτίζω" -όχι όμως "δημιουργώ"-, πιστεύει πως διάγει βίο άχρωμο, χωρίς ίχνος προσωπικότητας. Στα είκοσί του απορρίπτεται, για άγνωστους λόγους και με συνοπτικές διαδικασίες, από την εξιδανικευμένη παρέα του: δυο αγόρια και δυο κορίτσια, με ονόματα που παραπέμπουν αντίστοιχα σε τέσσερα διαφορετικά χρώματα. Ο "άχρωμος" Τσουκούρου αποδέχεται την απόρριψη σιωπηρά, φτάνει λόγω του συναισθηματικού σοκ στα πρόθυρα του θανάτου και τελικά επανέρχεται στην κανονική ζωή του χωρίς να έχει ουσιαστικά συνέλθει. Ώσπου έπειτα από δεκαέξι χρόνια, η Σάρα, μια γυναίκα που τον ενδιαφέρει σοβαρά, διαβλέπει το συναισθηματικό του μπλοκάρισμα, θέτει το δάχτυλο επί τον τύπον των ήλων και τον ωθεί στο αυτονόητο: να επιδιώξει, έστω και εκ των υστέρων, μια εκ βαθέων επαφή με την "πολύχρωμη" παρέα του για να φωτίσει τις λεπτομέρειες του βαθιά κρυμμένου ψυχικού τραύματός του, να κατανοήσει τα αίτια και να χειριστεί την πραγματικότητα με τρόπο λυτρωτικό για τον ίδιο και για τη μεταξύ τους σχέση.

Ο κορυφαίος Χαρούκι Μουρακάμι αποτυπώνει με μαεστρία στο χαρτί την αξιομνημόνευτη ιστορία ενός νεαρού άντρα που τον στοιχειώνει μια τεράστια απώλεια. Μια ιστορία για όνειρα και εφιάλτες, για τα ταξίδια στο παρελθόν που είναι απαραίτητα για να θεραπευτεί το παρόν.”

 

          Αν κάνει κανείς μια “μικρή” διασκευή του οπισθόφυλλου του βιβλίου, θα μπορούσε να βάλει στη θέση του ήρωα τον εαυτό-του και έτσι θα έβλεπε τι σημαίνει απομόνωση. Φανταστείτε το υποθετικό σενάριο, μπείτε στη θέση του Τσουκούρου και αναρρωτηθείτε ποιος λόγος μπορεί να κάνει μια (διαπροσωπική ή απρόσωπη) παρέα να εξορίσει από τις τάξεις-της τον πρωταγωνιστή της ιστορίας, χωρίς ο ίδιος να μπορεί να φανταστεί κάτι πιο συγκεκριμένο. Ποια διαβολή λοιπόν οδήγησε τους άλλους στην αποπομπή του πρωταγωνιστή; Αυτό καθεαυτό δεν έχει σημασία, παρά μόνο ότι ήταν άδικη η κατηγορία εις βάρος-του. Πιο μεγάλη σημασία έχει η ψυχική αναστάστωση και η μετέπειτα ανασφάλεια ως προς τις σχέσεις που προκάλεσε στον Τσουκούρου.

          Η υπόθεση που περιγράφει το εξώφυλλο δείχνει ένα τραγικό πρόσωπο, που ωστόσο υφίσταται τη μοίρα-του ψύχραιμα όσο και απαθώς. Κι αν δεν ήταν η Σάρα, δεν θα αναζητούσε την ψυχαναλυτική διέξοδο στο πρόβλημά-του, ψάχνοντας τα αίτια της περιθωριοποίησής-του.

          Πρόκειται λοιπόν για το θέμα της φιλίας, έστω και αυτής στη νεανική ηλικία, το ποιόν της σχέσης αλλά κυρίως το τραύμα που αφήνει, αν διακοπεί απότομα. Ο Ιάπωνας συγγραφέας παίρνει ένα απλό θέμα, πιάνει μια μικρή υπερβολική πλευρά-του και το αφήνει σαν κουβάρι να ξετυλιχτεί υποτονικά, αλλά όχι άχρωμα. Η οπτική γωνία του Τσουκούρου επιτρέπει να μάθουμε μόνο τη μία πλευρά της αλήθειας κι όσο αυτή ενισχύεται από τις πληροφορίες που προσθέτουν σταδιακά οι φίλοι-του, χρόνια μετά, ξανασχηματίζουμε τη συνολική εικόνα.

          Δεν βλέπω πολλές ομοιότητες με τα προηγούμενα έργα του Ιάπωνα συγγραφέα. Το “1Q84” ή το “Νορβηγικό δάσος” φαίνονται πολύ διαφορετικά και μόνο με “Τις μικρές ώρες” βλέπω κοινά σημεία: το ψυχολογικό θέμα που έχουν οι ήρωες, τα αδιόρατα προβλήματα που ταλανίζουν μια κατά τ’ άλλα αδιατάρακτη ζωή, το καθημερινό που κρύβει ραγισματιές και βάραθρα. Ο Μουρακάμι έχει μάλλον αδίκως θεωρηθεί ένας αφηγητής-παραμυθάς, εκεί που όντως είναι πολύ καλός, αλλά συνάμα διερευνά αθόρυβα, με μια μάσκα και έναν φυσητήρα, τον ψυχικό βυθό του ανθρώπου.

          Όσο μεγαλώνει ο Μουρακάμι, τόσο γίνεται πιο εσωτερικός, λιγότερο θεαματικός. Κι αυτό έχει τα συν και τα πλην-του: χάνει σε σασπένς, αλλά κερδίζει σε ψυχολογικό εμβαδόν, γίνεται πιο αργός αλλά και πιο βαθύς, προσγειώνεται περισσότερο στη γη αλλά συνάμα κρατάει ψηλά το αφηγηματικό-του σθένος.

[Οι εικόνες που δίνουν χρώμα στο άχρωμο κείμενό-μου είναι παρμένες από: friends.japantoday.com, www.todayonline.com, englishdictionaryfree.com και revistaepoca.globo.com]

Πατριάρχης Φώτιος