Monday, April 08, 2013

“Η εικοστή έβδομη πολιτεία” του Τζόναθαν Φράνζεν

Πεθαίνει η πόλη, πεθαίνει κι ο αναγνώστης πάνω στις σελίδες φωνάζοντας «έλεος»! Όταν έχεις να αντιμετωπίσεις μια χαοτική αφήγηση, πρέπει ή να μπορεί ο συγγραφέας να σου δώσει τον μίτο της Αριάδνης ή εσύ να ναυαγήσεις με το βιβλίο αυτό ανά χείρας και να μην έχεις τίποτα άλλο καλύτερο να κάνεις.


Αμερικάνικος καφές ελαφρύς:
Jonathan Franzen
“The Twenty-Seventh City”
Picador
New York 1988
Τζόναθαν Φράνζεν
“Η εικοστή έβδομη πολιτεία”
μετ. Γ.Ι. Μπαμπασάκης
εκδόσεις Ψυχογιός
                                         2012

            Ο καφές που προτείνουμε με αυτήν την ανάγνωση είναι ελαφρύς, αλλά το βιβλίο βαρύ κι ασήκωτο. 650 σελίδες πυκνού κειμένου και εξίσου πυκνής ύφανσης, που απλώνει την αφήγηση σε πολυάριθμα πρόσωπα και σε απειράριθμες σκηνές. Είναι η αμερικάνικη εκδοχή της μεταμοντέρνας μυθοπλασίας, στην οποία ο κόσμος συλλαμβάνεται ως μια πολυδαίδαλη πραγματικότητα και γι’ αυτό το μυθιστόρημα σε μια νεορεαλιστική απόδοσή-της αγγίζει τον δυσθεώρητο αριθμό σελίδων των συγγραφέων του 19ου αιώνα. Έτσι, μετά τα πολυσέλιδα βιβλία των Ντοστογιέφσκυ, Τολστόι, Σταντάλ κ.ο.κ. έχουμε τις σχοινοτενείς αφηγήσεις των Πύντσον, Μπολάνιο, Μουρακάμι, Φράνζεν, κ.ο.κ.
            Τι λέει αυτή η διόγκωση του αφηγηματικού χώρου; Και τι η διάσπαση της υπόθεσης σε ποικίλα σκηνικά; Ίσως δείχνει τη διάθεση του εκάστοτε συγγραφέα να δείξει ότι μια συγκεκριμένη, κλειστή, μικροκοσμική ιστορία δεν μπορεί να παρακολουθήσει τη ζωή, αφού η τελευταία απλώνεται στην απειρία των τυχαίων συναντήσεων και των δευτερευόντων ανθρώπων που συναντούν τους βασικούς πρωταγωνιστές. Κάτι τέτοιο όμως είναι συνάμα και πολύ κουραστικό για τον αναγνώστη, ο οποίος ρίχνεται στο στίβο με τα λιοντάρια ή καλύτερα στην παλαίστρα με τους μικρούς και μεγάλους χαρακτήρες.
            Ένας μικρός θύλακος ινδών γυναικών είναι ίσως η πρώτη αναγνωρίσιμη ομάδα που διαφαίνεται στο έργο του Φράνζεν: η Τζάμου που εκλέγεται διοικητής της αστυνομίας στο Σεντ Λούις, η πριγκίπισσα Άσα που παντρεύεται έναν πλούσιο της περιοχής, τον Χάνακερ, και η Ντεβί, νεαρή πόρνη που ασκεί τη δική-της γοητεία. Δίπλα σ’ αυτές διάφοροι επιχειρηματίες και οι γυναίκες-τους, όπως και τα παιδιά-τους με πιο εξέχουσα μορφή τη Λουίζα, αλλά και άλλα πρόσωπα παρελαύνουν στους δρόμους και στα σπίτια της αμερικάνικης πολιτείας.
            Το έργο, όπως προείπα, εκτείνεται με σαδιστική διάθεση σε πολλές σκηνές και διαλόγους, μικρές αφηγήσεις γύρω από έναν αγώνα ή μια βομβιστική ενέργεια, όλα χωμένα στο νερουλό άπλωμα ενός αδιάφορου βάλτου. Ομολογώ ότι τόσο πολύ δυσκολεύτηκα να παρακολουθήσω τον στόχο όλων αυτών που σκέφτηκα πολλές φορές να παρατήσω το βιβλίο.
            Αυτό που κατάλαβα σε πρώτη φάση είναι η προσπάθεια του Φράνζεν να αποδώσει όλη τη διαφθορά που κυριαρχούσε στην πόλη, τόσο στα υψηλά κλιμάκια όσο και στα κατώτερα στρώματα. Ο Βιστωνίτης γράφει ενδεικτικά: “Την περίοδο αυτή το αστικό τοπίο σε ολόκληρη τη χώρα μεταμορφώνεται και για το Σεντ Λούις το μείζον ζήτημα είναι η ενοποίηση της πόλης με τα περίχωρά της - με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Σε τούτο το εγχείρημα ο ρόλος της Τζάμου είναι καταλυτικός, αν και η ίδια κινείται στο παρασκήνιο. Θα συγκρουστεί με τον μεγαλοκατασκευαστή Μάρτιν Προμπστ και θα μεταχειριστεί εναντίον του βρώμικα μέσα: θα βάλει να σκοτώσουν τον αγαπημένο του σκύλο, να ξελογιάσουν τη σύζυγό του Μπάρμπαρα και να αποξενώσουν την κόρη του Λουίζα από την οικογένειά της.
Ο Βιστωνίτης βλέπει σωστά το τοπίο: αναγνωρίζει τη ρεαλιστική απόδοση της πλοκής, διαγιγνώσκει την πολυπρόσωπη πραγματικότητα, αναλύει την ψυχολογική διάσταση των χαρακτήρων, αναγνωρίζει την υπομονή που πρέπει να δείξει ο αναγνώστης. Μόνο την “καταιγιστική δράση” δεν είδα εγώ και γι’ αυτό ως αναγνώστης πνίγηκα σε έναν αστικό πίνακα που δεν με άγγιξε ούτε στο ελάχιστο. Θα ήθελα πέρα από μεγαλεπήβολο το έργο αυτό του Φράνζεν να είναι και προσιτό, εξυπνότερο, με πιο μεγάλη οικονομία στο αχανές υλικό-του. Νομίζω ότι οφείλω να δώσω συγχαρητήρια σε όποιον μπορέσει να το διαβάσει με απερίσπαστη προσοχή.
[οι φωτογραφίες αντλήθηκαν από: www.worldexecutive.com, commons.wikimedia.org, www.crimefilenews.com, www.guardian.co.uk, www.siue.edu και www.loc.gov].
Πατριάρχης Φώτιος

11 comments:

Pellegrina said...


Κοιτα, πώς σου φαινεται; προσωπικά δουλευω δυο τωρα, και συντομα τρια, μυθιστορήματα μαζί, που αποτελούν μια χαλαρη τριλογία. Από ο,τι καταλαβαινω, το ¨χαλαρη" μάλλον δεν ειναι εμπόδιο; Να τα κάνω ..ΕΝΑ;; Με τις απαραιτητες (δηθεν) διασυνδεσεις θα βγει το λιγότερο 1500 σελίδες! Θα εχω γραψει έ π ος!Και θα λεει και κατι άλλο, περα απο τη "διαφθορα και τα βρομικα κόλπα"
(Σορι, αλλα μια τεραστια α π α τ η μου κανει ολο αυτο)

NYT Review of Books said...


Το συγκεκριμένο βιβλίο δεν το έχω διαβάσει, μάλλον είναι το πρώτο γνωστό μυθιστόρημα του Φράνζεν και και ενδεχομένως πάσχει από νεανικές ασθένειες.

Τα δύο νεότερά του όμως, οι "Διορθώσεις" και η "Ελευθερία" είναι, κατά τη γνώμη μου, αριστουργήματα. Δεν είναι τυχαίο το ότι η έκδοση του καθενός από αυτά θεωρήθηκε εκδοτικό γεγονός.

Κάτι που προσωπικά με ενθουσιάζει στα έργα του Φράνζεν (ίσως να μην το καταφέρνει ακόμη καλά στο πρώτο αυτό μυθιστόρημα που σχολιάζεις) είναι η ικανότητά του να χειρίζεται ένα μεγάλο πραγματολογικό υλικό με απόλυτη και ακριβή τεκμηρίωση, πράγμα που κάνει τους χαρακτήρες και την πλοκή να πατάν γερά πάνω στη συγκεκριμένη κοινωνική πραγματικότητα που περιγράφει.

Αυτό όμως γίνεται με άνετο και καθόλου επιδεικτικό τρόπο.
Ο αναγνώστης αισθάνεται την ασφάλεια ότι ο συγγραφέας γνωρίζει πολύ περισσότερα από όσα ενσωματώνει στο μυθιστόρημα, με αποτέλεσμα το έργο να κερδίζει σε ενδιαφέρον και κύρος, με τρόπο όμως εντελώς χαλαρό -μεγάλη μαστοριά!

NYT Review of Books said...


Συμπληρωματικά: Η "Ελευθερία" ατύχησε πολύ στη μετάφραση -σε σημείο να μην διαβάζεται-, όπως μου είπαν άνθρωποι που τη διάβασαν στα ελληνικά. Νομίζω ότι εκδόθηκε πολύ βιαστικά στην Ελλάδα, για να πιάσει τη φήμη που στην Αμερική είχε προγηθεί της κυκλοφορίας του βιβλίου.

Πώς είναι η μετάφραση της "27ης Πολιτείας";

Κ.Σ. said...

Διάβασα την Ελευθερία όταν κυκλοφόρησε στα Ελληνικά. Απογοητεύτηκα πλήρως. Αν και το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα δεν μου προσέφερε τίποτα. Θα έλεγα ότι δεν υπάρχει κάτι το ουσιαστικό. Λίγος ερωτισμός, επιφανειακές αναφορές στην οικολογία, 1-2 αναφορές στον Πόλεμο και Ειρήνη του Τολστόι. Ίσως αυτά να είναι αρκετά για τον μη μυημένο αναγνώστη και να φαντάζουν σημαντικά, αλλά νομίζω ότι ο λάτρης των Μεγάλων μυθιστορημάτων δεν θα απολαύσει τίποτα πέρα από μία απλώς ενδιαφέρουσα αφήγηση (ολίγον τηλεοπτική κατά την γνώμη μου).

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
προφανώς η έκταση που δίνεται σε τέτοια βιβλία είναι ένα ζητούμενο, είτε της εποχής που ζητά μια νεο-ρεαλιστική πραγματικότητα δοσμένη στις λεπτομέρειές-της είτε στο απύλωτο στόμα του συγγραφέα που δεν ξέρει/δεν θέλει να μαζέψει το υλικό-του.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

NYTimes,
η μετάφραση δεν με ενόχλησε, αλλά φυσικά δεν έκανα σύγκριση με το πρωτότυπο.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Κ.Σ.,
τελικά είναι ο Φράνζεν μια φούσκα της εποχής-μας; Γιατί κι εγώ είχα διαβάσει άπειρα θετικά σχόλια για την "Ελευθερία" (εκτός αν φταίει η μετάφραση που λέει ο NYTimes).
Σκέφτομαι πολύ πόσοι ξένοι έρχονται εδώ με περγαμηνές, αλλά το αναγνωστικό αποτέλεσμα, ακόμα και από τα καλά-τους έργα, είναι φτωχό.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

Για τις διάσημες "Διορθώσεις" καμιά δεύτερη γνώμη;

NYT Review of Books said...


Απορία: Ποιος είναι ο μυημένος αναγνώστης;

Pellegrina said...

Λοιπόν, αυτη ειναι σπουδαια ερώτηση. Θεμα για αναρτηση.

("Μυημένος";;)

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
έχω ετοιμάσει ένα κείμενο ανάλογου περιεχομένου και θα το αναρτήσω προσεχώς.
Πατριάρχης Φώτιος