Μια Ελλάδα των Βαλκανικών Πολέμων, ένα δισυπόστατο πρόσωπο, μια επιδημία που σαρώνει θανάσιμα μια κωμόπολη και πολλές μικρές σκηνές απαρτίζουν το μυθιστόρημα που κρύβει αλληγορίες και καλοκρυμμένες προεκτάσεις.
Καπουτσίνο με σαντιγί και κανέλα:
Γιώργος Ξενάριος
“Στην άκρη του κόσμου”
Κέδρος
2011
Βιβλιοκαφέ, 9.1.2012
Αγαπητέ κύριε Ξενάριε,
καταρχάς καλή χρονιά και γεμάτη γόνιμο προβληματισμό. Έλαβα το θάρρος να σας γράψω ως ένας ανώνυμος αναγνώστης του τελευταίου-σας βιβλίου. Εδώ στο Βιβλιοκαφέ διαβάζουμε πολύ και προσπαθούμε να εκφραστούμε πάνω στα βιβλία που διαβάσαμε και να συζητήσουμε για την αξία-τους. Εκτιμώ πολύ τις κρίσεις-σας στο «Διαβάζω», όχι μόνο τις βιβλιοκρισίες-σας για τα πρωτόλεια, όσο και τις γενικότερες σκέψεις-σας για τη λογοτεχνία και την ελληνική παραγωγή.
Διάβασα τo “Στην άκρη του κόσμου” και είδα δείγματα της γραφής-σας, αλλά συνάμα μού δημιουργήθηκαν και πολλά ερωτήματα που θα ήθελα να σας θέσω. Η υπόθεση, αν την αποδίδω καλά, έχει ως εξής: μια πόλη της Λακωνίας, οι Αλυκές, πλήττεται στις αρχές του αιώνα από μια θανατηφόρο ασθένεια, που αποδεκατίζει τον πληθυσμό, ενώ οι αρμόδιες αρχές δεν μπορούν να κάνουν και πολλά. Αποφασίζεται στην αρχή καραντίνα και στη συνέχεια επιχειρείται μια γενναία έξοδος προς την Τρίπολη και ακόμα παραπέρα, προκειμένου να γλιτώσουν από τη μολυσμένη ατμόσφαιρα του τόπου τους. Παράλληλα, ένας γιατρός ονόματι Αλέξανδρος Σχινάς που φήμες λένε ότι μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα διατάζεται να αφήσει το πόστο-του στο βαλκανικό μέτωπο και να κατέβει στην Πελοπόννησο.
Τι εκτίμησα; Μια ιδέα για μυθιστόρημα χωρίς ήρωες, χωρίς κεντρικούς πρωταγωνιστές που θα δέχονται τα φώτα της δημοσιότητας πάνω τους. Έτσι το έργο απλώνεται σε πολλά μικρά επεισόδια, μερικά από τα οποία κρίνονται πολύ πετυχημένα, σαν μικρά διηγήματα. Μέσω αυτών ο αναγνώστης εισπράττει την ατμόσφαιρα της εποχής, μιας εποχής επαρχιωτισμού και ηθογραφικής σκληρότητας, αλλά και μιας εποχής τεχνολογικής προόδου, όπως ήταν η φωτογραφία, ο κινηματογράφος, ο εξηλεκτρισμός και τα πρώτα αυτοκίνητα. 
Ένα ακόμα πολύ θετικό στοιχείο που το πρόσεξα όταν το κατάλαβα και το παρατηρούσα σε όλο το κείμενο ήταν η γλώσσα, η οποία είναι μεν η νεοελληνική αλλά πασπαλισμένη με δόσεις καθαρεύουσας, ελαφριάς και απλουστευμένης, που ωστόσο δείχνει ήπια ειρωνεία. Αυτήν την ειρωνεία δεν την εξέλαβα ως κριτική και στιγματισμό της εποχής, αλλά μια απόσταση από αυτήν και γενικότερα μια αποστασιοποίηση από το ιστορικό μυθιστόρημα ή το μυθιστόρημα εποχής που θέλει να τεθεί μέσα στην περίοδο την οποία περιγράφει (ένα είδος παρωδίας). Το ύφος-σας επιδιώκει να κρατήσει αποστάσεις ασφαλείας και να χτίσει ένα μικρό αλλά εμφανές τείχος ανάμεσα στα γεγονότα και στην πρόσληψή-τους. Σ’ αυτό συμβάλλει και η μίξη ρεαλισμού και φανταστικού, μικρές δόσεις φανταστικού, αλλά ικανές να δώσει το μήνυμα στον αναγνώστη πως πρόκειται για μια πεποιημένη Ελλάδα.
 |
| Η φωτογραφία είναι του Μπουασονά (newsbomb.gr) |
Μέχρις εκεί καλά. Αλλά έμεινα με πολλά ερωτηματικά, όπως προείπα, και θα ήθελα να πάρω απάντηση από εσάς ή από όποιον έχει γνώμη για όσα θέσω. Η κριτική δεν μου έδωσε έως τώρα ξεκάθαρες απαντήσεις.
Το βασικό-μου ερώτημα έγκειται στον σκοπό αυτής της περιδιάβασης. Πιθανότατα υπάρχουν μικρά σύμβολα, διεσπαρμένα μέσα στις επιμέρους αφηγήσεις, ίσως και στην επιδημία που αντικατοπτρίζει κάτι άλλο, επίκαιρο;, σύγχρονο;, διαχρονικό;, που έχει να κάνει με τη μοίρα του ελληνικού λαού; του ανθρώπου εν γένει; Σκέφτηκα πολλά αλλά κανένα απ’ αυτά δεν μπόρεσα να το ταυτίσω με τις ενδείξεις του κειμένου. Καμία εξήγηση δεν με ικανοποίησε. Ακόμα περισσότερο αυτή η πρόταση του οπισθόφυλλου “Ένα μυθιστόρημα που πραγματεύεται τον διχασμό του ανθρώπινου προσώπου” με προβλημάτισε. Ποιο πρόσωπο; Αυτό του αόρατου αφηγητή που άρρωστος κι αυτός συνοδοιπορεί μαζί με τους υπόλοιπους;
Μια απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα, που το έψαχνα εξαρχής, έδωσα στον εαυτό-μου αρκετά αργά, ομολογουμένως. Η εναλλαγή του α΄ προσώπου εκ μέρους ενός αφηγητή που συμμετέχει στην ιστορία και ενός γ΄ προσώπου εκ μέρους ενός παντογνώστη αφηγητή συχνά αναφέρεται στο ίδιο πρόσωπο. Λ.χ. ο Νικολάκης παρουσιάζεται και από τον εαυτό-του και εναλλάξ από κάποιον τρίτο. Η εφαρμογή και η διπλή οπτική είναι έξυπνη αλλά δεν είμαι σίγουρος αν τελικά μέσα από αυτήν την προχωρημένη τεχνική αναδεικνύεται “ο διχασμός του ανθρώπου”. 
Άφησα αυτή τη σκέψη όταν κατάλαβα ότι ο Αλέξανδρος Σχινάς, ιστορικό πρόσωπο απ’ όσο έψαξα, είναι μέσα στο έργο-σας ο δολοφόνος του βασιλιά (ιστορικώς συνεπές) αλλά και ο γιατρός που θα φέρει το φάρμακο κατά της Tuberculosis, αξιωματικός του στρατού και αναμενόμενος σωσίας (λογοτεχνικό εύρημα). Αυτό που δεν κατάλαβα ήταν ποιος ο ρόλος μιας τέτοιας διπλής υπόστασης. Ποιος συμβολισμός θέλει την ιστορία να ενώνεται με τη μυθοπλασία και την υπαρκτή όψη του Αλέξανδρου Σχινά να μπλέκεται με την πλαστή-του ιδιότητα;
Τελικά, κάθε μικροϊστορία αποτελεί ένα ψηφιδωτό σε μια πανοραμική κάτοψη του χώρου και του κλίματος της Ελλάδας ή έχει τη δική-της αυτοτέλεια και συνεπώς το δικό-της μικρο-νόημα; Είμαι εν γένει πολύ καχύποπτος όταν βλέπω πολλά γεμίσματα που απλώς συν-απαρτίζουν ένα όλο, γεμίσματα που αν έλειπαν (έστω κάποια από αυτά) δεν θα αδυνάτιζε ο πυρήνας του έργου και η οικονομία της αφήγησης. Ωστόσο, αντιλαμβάνομαι τη νέα αυτή αισθητική πρόταση και προσπαθώ να καταλάβω τη σημασία-της. Δυστυχώς μπλέχτηκα στα πολλά μικρά και δεν μπόρεσα να καταλάβω το όλον, χάρηκα μικρές ιστορίες και σκηνές αλλά έχασα τη συνολική αίσθηση του μυθιστορήματος και τη συγκολλητική ουσία που βάζει κάθε επεισόδιο στη θέση-του βάσει μιας ευρύτερης πανοραμικής στοχοθεσίας.
Με εκτίμηση
Πατριάρχης Φώτιος
ΥΓ1. Αυτό το “διανύω”, που το συνάντησα πολλές φορές, δεν μπορεί να κάνει στον αόριστο “διένυσε”, γιατί πολύ απλά προέρχεται από το διά-ανύω. Επομένως ο αόριστος θα είναι “δι-άνυσε” ή πιο λόγια “δι-ήνυσε”.
39 comments:
Ειναι άραγε ο αναρχικός (Αλέξανδρος Σχινάς) ο σωτήρας που περιμένουμε; Αντίστοραφα, μήπως οι ερπισσότεροι αναρχικοί ειναι διχασμένοι ή κυριολεκτικά διπλοπρόσωποι (κρυφά, μανιακοί της εξουσίας, "μεσσίες" και ¨καθοδηγητές; ή απλώς ..αξιωματικοί; (κάποιας υπηρεσίας;)
(Αστειεύομαι! φυσικά και ΔΕΝ ειναι αυτο το θέμα, ειναι υπρβολικά επιμέρους, αν και δεν ειναι εκτός, νομίζω. Διάβασα σκόρπια και το μονο που μπορώ να πω ειναι οτι πραγματι εχει πολύ δυνατές επιμέρους ιστορίες, με συμβολικές προεκτάσεις ή με τη χρήση της γλώσσας ετσι που να δινει το βαθύτερο νόημα μιας φαινομενικα΄συνηθισμένης πράξης.
Θα πω περισσότερα οταν το διαβάσω.
(Ωστόσο δεν ξερω γιατι επιμένουμε να ρωτάμε το "σκοπό". Δεν το κάνουμε αυτό στα περισσότερα βιβλία, ετσι δεν ειναι;
Pellegrina, καλημέρα.
Υπάρχει πάντα το πρωταρχικό ερέθισμα που ώθησε τη σκέψη του δημιουργού, για να γράψει το έργο-του. Αυτό φυσικά δεν είναι απαραίτητο να αποκαλυφθεί μέσω της ανάγνωσης.
Από την άλλη, δεν μένουμε μόνο στη μαγεία της ιστορίας, έτσι δεν είναι;
Τις περισσότερες φορές το σύνολο των επιμέρους σημείων, είτε έχουν συνεκτικότητα είτε όχι, αποσκοπούν στο να οδηγήσουν τον αποδέκτη σε μια αισθητική, ιδεολογική, πνευματική, κοινωνικοπολιτική κ.ο.κ. άκρη. Δεν το είπα καλά: το οργανικό σύνολο κάθε έργου έχει κατά βάση μια νομοτελειακή σκοπιμότητα, μια συνισταμένη που συνέχει, έστω και χαλαρά, έστω και έμμεσα, τα πολλά μεμονωμένα στοιχεία. Αυτή καταξιώνει και τα επιμέρους. Αυτή αφήνει το βαθύ-της ίχνος μετά το κλείσιμο του βιβλίου. Αυτή ξαναφωτίζει κάθε συστατικό του έργου με το φως της συνολικής θεώρησης.
Ή όχι;
Πατριάρχης Φώτιος
Ναι!
Νομίζω πάντως πως ο στόχος δεν λείπει Πατριάρχα, είναι, όπως σχεδόν σε όλα τα βιβλία, η ψυχογραφία του άνθρώπινου γένους, η καταβύθιση στις πιο αισχρές αλλά και στις καλύτερες στιγμές των ανθρώπων. Εμένα αυτό που με ενόχλησε είναι η απουσία κεντρικού ήρωα, όπως και η σχιζοφρένεια του αφηγητή. Όσο για το ψευδο-ιστορικό πρόσωπο του Σχινά, το καταλαβαίνω σα μια στρέβλωση όπως οι άλλες στο βιβλίο. Ένα παράλληλο παρελθόν, ένα μπορούσε να....Ας πούμε θα μπορούσε όλα αυτά να είναι απλά το παραλήρημα ενός ετοιμοθάνατου φονιά.
Πατριάρχη Φώτιε,
έλαβα την ανοιχτή επιστολή σου, η οποία δείχνει καλή προαίρεση και καλές προθέσεις. Άλλωστε τα θετικά που σημειώνεις είναι περισσότερα από τα αρνητικά. Έχεις πιάσει αρκετά από τα σημεία-κλειδιά του έργου, όχι όμως το κορυφαίο, εκείνο που θα σου απαντούσε σε πολλά από τα ερωτήματα που θέτεις. (Επίτρεψέ μου τον ενικό, συχνά δείχνει μεγαλύτερο σεβασμό από τον κοινόχρηστο πληθυντικό. Άλλωστε τι πατριάρχης θα ήσουν...). Επειδή το συγκεκριμένο σημείο που θίγεις -αυτό το περί σκοπού- είναι ένα κρίσιμο σημείο, το οποίο δεν κατάλαβε κι ένας κριτικός, θα σου ζητήσω μια μικρή χάρη: πριν απαντήσω διεξοδικά -πράγμα που θα γίνει σε λίγες μέρες-, καθώς νομίζω ότι το θέμα, πέρα από το βιβλίο μου, έχει κι ένα γενικότερο ενδιαφέρον, διάβασε, σε παρακαλώ, με άκρα προσοχή ει δυνατόν, τις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, δηλ. 374-381. Εκεί, νομίζω, κρύβονται πολλές από τις απαντήσεις που ζητάς, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στον διχασμό του προσώπου.
Με εκτίμηση
Γιώργος Ξενάριος
ΥΓ 1. Pellegrina, ευχαριστώ για την "υπεράσπιση"!
ΥΓ 2. Υπάρχει άλλος τρόπος, πιο εύκολος από την υποβολή σχολίου, ώστε να στείλω την απάντησή μου, καθώς η τελευταία προαναγγέλλεται κάπως εκτενής;
Κατερίνα,
δεν είχε δημοσιευτεί το σχόλιό σου, όταν υπέβαλα το δικό μου. Ευχαριστώ και για τη δική σου "υποστήριξη" και στη συνολική μου απάντηση θα περιλάβω και την ένστασή σου για απουσία κεντρικού ήρωα-πρωταγωνιστή.
Γ. Ξ.
Κατερίνα,
ξαναδιαβάζω το σχόλιό σου. Μπράβο, επιτέλους! Αυτό που αναφέρεις στις τρεις τελευταίες αράδες του σχολίου σου, αυτό είναι όλο το βιβλίο. Από κει και πέρα ανοίγει ο δρόμος για τον αναστοχασμό πάνω στον διχασμό του ανθρώπινου προσώπου. Απορώ πάντως πώς αυτό που κατάλαβες εσύ και οι περισσότεροι αναγνώστες -γιατί για μένα είναι προφανές, αλλά εγώ δεν μετράω, είμαι ο συγγραφέας του βιβλίου- δεν το κατάλαβαν άλλοι, μεγαλοσχήμονες, από τον χώρο του βιβλίου. (Δεν εννοώ φυσικά τον Πατριάρχη, ο οποίος έπιασε άλλα, πιο δύσκολα, σημεία του βιβλίου.) Ας είναι... Η πρόσληψη ενός κειμένου είναι ενεργητική διαδικασία και προϋποθέτει έναν (ατομικό) ορίζοντα κατανόησης!
Γ. Ξ.
Κατερίνα,
φυσικά η διχοαστασία του Σχινά δεν είναι ούτε νέο, ούτε άτοπο. Η διπλή-του φύση, δηλαδή η εν μέρει ιστορική και η εν μέρει μυθοπλαστική είναι ένα εύλογο τέχνασμα που έχει ουσιαστικό ρόλο: το μοίρασμα της προσοχής του αναγνώστη μεταξύ της πραγματικής και της πλαστής πραγματικότητας.
Αλλά αυτό που ονομάζεις "ψυχογραφία του άνθρώπινου γένους, καταβύθιση στις πιο αισχρές αλλά και στις καλύτερες στιγμές των ανθρώπων" μου φαίνεται τόσο αόριστο και τόσο συχνό σε κάθε έργο που δεν μου αρκεί. Ψάχνω την ιδιαιτερότητα και την ευθυβολία.
Πατριάρχης Φώτιος
Γιώργο, αποδέχομαι φυσικά τον ενικό, αφού κι εγώ πιστεύω ότι διευκολύνει μια καθόλα ευθεία και γόνιμη συζήτηση, χωρίς να περιορίζει τον εκατέρωθεν σεβασμό.
Τα σχόλιά-σου, κατά παράδοξο τρόπο, περνούσαν στα ανεπιθύμητα και τώρα μόλις τα είδα και τα μετέφερα εδώ.
Σ' ευχαριστώ για τα καλά-σου λόγια.
Περιμένω την απάντησή-σου καλύτερα εδώ παρά στο μέιλ-μου, γιατί έτσι θα μπορεί να τη δει ο οποιοδήποτε και θα τη συζητήσουμε.
Έχω γενικά μια επιφύλαξη απέναντι στις υποδείξεις των ίδιων των συγγραφέων, αλλά, όταν γίνονται με διακριτικότητα, όπως οι δικές-σου, και χωρίς τη διάθεση της αυθεντίας που αυτή ξέρει το νόημα του βιβλίου, το οποίο δεν είδαν οι αναγνώστες, είναι καλοδεχούμενες.
Εις το επαναγιγνώσκειν
Πατριάρχης Φώτιος
(έχοντας διαβάσει τις 75 -από τις 375 περιπου-σελ):
α) ο Γ. Ξ. συναντα το θοδωρο Αγγελόπουλο!
β) Οχι ομως με την αμεση συνηθως πολιτική αναφορά (και τοποθετηση ενιοτε) του σκηνοιθετη. Η πολιτική ειναι σε δευτερο πλανο, αλλα βεβαιως υπάρχει (ο "κοινωνιστής -κατά του κράτους!- Δαμιανός, η υποδήλωση της εξαρτησης από "ξενους'Ροίτερ και γιατροί που αποφάινονται και αποφασίζουν για την τυχη των Αλυκών
γ)οχι μονο τα προσωπα δεν ειναι "χαρακτήρες", αλλα και οι ιδέες, οι συμπεριφορές, σκιαγραφούνται σχεδόν μηχανιστικά (ΔΕΝ υπονοω "ανιαρα". Το "μηχανιστικά' το λεω επί της ουσίας, ως άποψη, η γλωσσα ειναι πάλλουσα), συχνά αντιστικτικά και αρμονικά με έναν απαλό φορμαλισμό, ενω οι ασχολίες τους ειναι εκφραση των βασικών, ζωωδών συμπεριφορών των ημερων και ειρηνικών αλλα και των πιο αγριων (καθημερινότητα, πόλεμος, αρρωστια, γεννα και θηλασμός, σεξουαλική πραξη)και της τυπικής κοινωνικής ιεραρχίας και οργάνωσης. Η γλωσσα ομως και η εικονοπλασία, η κάμερα που μτακινείται, δινει μια τραγικότητα σεολαο αυτο-σαν τον ιταλικό κινηματογραφο του βισκοντι ή του παζολίνι: σαν να λεει οτι η διαφορά ανθρωπου και ζωου ειναι κατα βάσιν αισθητική. Στην αισθητικοποιηση αυτης της μηχανιστικης (ζωής ακομα και στην αρρωστια, οι περιγραφες θυμίζουν φυσική-βιολογικη διαδικασία) συμβάλλει η πορουσια των μηχανων(φωτογραφικη, κινηματογραφικη, αυτοκινητο, αεροπλανο, σαν ισοδυναμα κομματια του παζλ
δ0 Αν και κάπως αργόσυρτο σου κινει το ενδιαφερον για το "παρακατω', γιατι το θεμα ειναι μεγάλο: η τυχη μιας ολοκληρης πόλης, μιας κοινωνίας, η επικειμενη "εξοδος", σε συναρπάζουν.
ε) Η ελλειψη χαρακτηρων θα μπορουσε να διαβαζεται πιο ευκολα ως πλεονεκτημα εως και καινοτομία, αλλα επειδή στην Ελλάδα εχουν γραφτεί άπειρα μυθιστορήματα με ήρωες διαφορα ανθρωπάκια (ο 'Αντιήρωας')που η "αριστερη" μας αντιληψη τα θεωρησε αξιους λογοτεχνικούς ηρωες, τα προσωπα του παρόντος μοιάζουν μαζεμένα από αυτη την ελληνική μεταπολιτευτική παραδοση-ενω, νομιζω, ΔΕΝ ειναι!
Συγκροτούν κα΄τι άλλο
ε) και σπουδαιοτερο: το διαβαζω υπό μια συγκεκριμένη ματια, υποκειμενική, την οποία θα σας παρουσιάσω στο τέλος. Μεχρι τωρα νομιζω πως μπορω να τη στηρίξω άψογα. (με τη βοήθεια της μαργαριτας, της Βασιλείας, του Γερασιμάκη, καποιων δρωμένων που εχει παρει το ματι μου προς το τελος -δεν ξερω αν λεμε το ιδιο, -και των συγχρονων μεταμαρξιστικών αναγνωσμάτων μου. Σορπράιζζ!!
υγ: δεν ξερω ποια 'σχιζοφρένεια";; τουα φηγητη ειδε η Κ. Καποια στιγμη μπηκε ενας παρατηρητης σε α προσωπο, αλλα προς το παρον δεν μου λεει κατι αυτο (Το διαβαζω κανονικά, ξερετε!)
Επιτέλους, ένα βιβλίο που το έχουν διαβάσει μερικοί ή άλλοι το διαβάζουν τώρα. Και λέω επιτέλους γιατί πέρα από τη δική-μου παρουσίαση, παρεμβαίνουν κάποιοι, όπως η Κατερίνα, για να δείξουν τι είδαν οι ίδιοι, άλλοι για να δείξουν τι βλέπουν συν τη αναγνώσει, όπως η Pellegrina, και ο ίδιος ο συγγραφέας για να δώσει με σεμνότητα ενδείξεις ή και αναφορές στην προθετικότητά-του.
Αυτό εννοώ εγώ διάλογο, διασταύρωση αντιλήψεων και αναγνώσεων, ξανακοίταγμα του έργου με την οπτική γωνία των άλλων...
Αν είναι έτσι όπως φαίνεται, τότε θα αφήσω την ανάρτηση μέρες και μέρες, για να μιλήσουμε, να δευτερολογήσουμε, να ξαναδιαβάσουμε και να σκεφτούμε.
Αμήν
Πατριάρχης Φώτιος
Pellegrina μου θα την δεις τη "σχιζοφρένεια" προς το τέλος. Δεν έχω καμία γενικότερη ένσταση με τα παιχνίδια στη ροή της αφήγησης, απλά εδώ μου φάνηκαν περιττά, σα να προσποιούνται λίγο οι πρωτοπρόσωποι αφηγητές, να μην είναι πραγματικοί.
Το θέμα είναι "γενικό" Πατριάρχα, αλλά έχει να κάνει με το τί ένιωσε κανείς, τί του "έμεινε στο τέλος". Προφανώς αυτό είναι θέμα κάθε ανάγνωσης.
Όσο για την "απολογία" του συγγραφέα, αν και κάποιες φορές τη βρίσκω περιττή, νομίζω πως σε αυτή την περίπτωση θα είναι άκρως ενδιαφέρουσα και την αναμένω κι εγώ....
Κ.
Κατερίνα,
κι εγω νιώθω πως όλα τα έξυπνα τεχνάσματα μένουν μετέωρα. Ακόμα και με την "σχιζοφρενή" συμπεριφορά, όπως φαίνεται στις τελευταίες σελίδες, μείναμε πολύ σε έναν μετεωρισμό που δεν μας κάλυψε.
Περιμένουμε τον Ξενάριο...
Πατριάρχης Φώτιος
Στην άκρη του κόσμου...Στα άκρα της συνείδησης, στην περιφέρειά της, στα όριά της...
Νότος... Βορράς... Δύο λιμάνια. Πύλες θολών αλλά ανοιχτών οριζόντων για αναχωρήσεις "εκτός" αλλά και αφίξεις "εντός", εκείνων των ψυχικών στοιχείων που απαρτίζουν το υποσυνείδητο.
Η διαρκής αλληλεπίδραση μεταξύ ατομικού και συλλογικού υποσυνειδήτου μέσα από, και επί, πεδίων μάχης, (η ασθένεια και ο πόλεμος με τις αντίστοιχες προεκτάσεις τους στα καταγωγικά ανθρώπινα σκότη) για την εξελικτική διαδικασία της ύπαρξης. (η εποχή αρχής της ευρείας εφαρμογής καθοριστικών τεχνολογικών ανακαλύψεων). Η μεγάλη περιπέτεια μιας "βιβλικής" εξόδου, δύο επιπέδων, στο αεί ζητούμενο "φως".
Ο ιστορικός τόπος και χρόνος, επιτυχής επιλογή, επιφατικός ως προς την οικουμενικότητα και το βάθος του θέματος...
Κεντρικός ήρωας; Ούτε ο Αλέξανδρος ούτε ο Γρηγόριος, αλλά το υβρίδιο της μείξης τους ή της καταγωγής της. Η αγωνία δηλαδή, αλλά και ο αγώνας, της συνείδησης για αυτοπροσδιορισμό, αυτοαποδοχή και λύτρωση τελικά από τον υπαρξιακό φόβο και τα αδιέξοδά του. Και δείχνει πως το πετυχαίνει. Εκεί. Στην "πραγματική πατρίδα". Στον θάλαμο "22", αφήνοντας, εν τέλει, την αισιόδοξη αίσθηση του εφικτού.
Όχι, δεν είδα σχιζοφρενή αφηγητή αλλά την, όχι μόνο θεμιτή αλλά αναγκαία, εσωτερική ελευθερία, εν είδει σχιζοφρένειας, του ίδιου του συγγραφέα, κατά την διαδικασία διατύπωσης των ιδεών του. Και είναι ακριβώς αυτή η "σχιζοφρένεια" που για μένα τουλάχιστον, συνέχει το μυθιστόρημα πολύ ανθεκτικά, καθιστώντας το ελκυστικά "δύσκολο" και γοητευτικό.
Όσο για το θέμα της "ψυχογραφίας"... μα οτιδήποτε γράφεται, ένα άρλεκιν ας πούμε ή ένα σχόλιο όπως το παρόν, αποτελεί μια μορφή ψυχογραφίας. Το θέμα είναι το βάθος και η έκτασή του, η λειτουργικότητα και η προσφορά του εν τέλει, αναφορικά μ' αυτό που λέμε προαγωγή ολιστική του πολιτισμού, μέσω της φιλοσοφίας, της επιστήμης και της τέχνης.
Αυτά λοιπόν κατάλαβα εγώ από την ανάγνωση και μου αρέσουν, και αυτό έχει σημασία για μένα κάθε φορά που διαβάζω κάτι ή προσλαμβάνω εν γένει κάποιο έργο τέχνης, πέρα από το τι έχει ή τι θέλει να πει ο δημιουργός, πολλώ μάλλον δε ανεξάρτητα από οποιαδήποτε τρίτη διαμεσολάβηση.
(Αν υπήρχαν φατσούλες,θα έβαζα ένα μεγάλο εγκάρδιο χαμόγελο προς όλους μαζί με την καλησπέρα μου και το "Καλή Χρονιά").
Πατριάρχη Φώτιε,
Τα σέβη μου!
κ.Ξενάριε,
Την εκτίμησή μου!
Ελεάννα
Αναγνώστρια και φίλη του site
Καλησπέρα τα σχόλια μου τράβηξαν την προσοχή. Το βιβλίο το διάβασα πρόσφατα και μόνο θετικά σχόλια έχω να κάνω. Ο λόγος ρέει και σε παρασύρει σε έναν χείμαρρο από εικόνες και συναισθήματα.Το τέλος του βιβλίου είναι κατανοητό και καταλήγει κανείς σε αυτό με έντονο το αίσθημα του εξαγνισμού.Θα έλεγα πως ο αναγνώστης εξαγνίζεται ήδη μέσα από την πορεία και το τέλος της ιστορίας δεν είναι παρά ο αναστεναγμός...ή καλύτερα ένα πάφλασμα κατά το οποίο ο χρόνος σταματά, και τότε η ίδια η ιστορία και οι ήρωες της αυτοακυρώνονται...εξαφανίζονται, δίνοντας στην θέση το κενό που το πνεύμα του αναγνώστη γαληνεύει μετά από την περιπέτεια-καθώς ο ίδιος ειναι συνοδοιπόρος και μέρος αυτού του ανθρώπινου μπουλουκιού. Ενα παραλήρημα που ακινητοποιεί τον χρόνο αφήνοντας μετέωρους τους ηρωες στην συνείδηση του αναγνώστη.Και είναι εκείνη η στιγμή που επιτυγχάνεται η πλήρωση, η ιστορία γίνεται ένα...ένα όνειρο, μία πραγματικότητα...''ένα'' όμως...ο Σχινάς και ο Γρηγόριος γίνονται ''ενα''...
Είναι ένα εξαιρετικό βιβλίο και θα μπορούσε κανείς να σχολιάζει επί ώρες.
Συγχαρητήρια κύριε Ξενάριε, είναι προφανές πως δώσατε κομμάτια της ψυχής σας στο βιβλίο, πέρα από τον κόπο και τον χρόνο.
Με εκτίμηση
Αγγελική
Ούπς, νομίζω πως παρεξηγήθηκα, θεωρώ κι εγώ το βιβλίο εξαιρετικό, να εξηγούμαστε. Οι όποιες ενστάσεις μου δεν αφορούν τη συνολική γεύση που μου άφησε, οπότε νομίζω πως ο επιθετικός τόνος στο σχόλιο της Ελεάννας περιττεύει.....
Κ.
Ελεάννα και Αγγελική,
φάνηκε ότι μπήκατε βαθιά στο βιβλίο και με συναισθηματικές πόρτες το καταλάβατε (με τις δύο σημασίες της λέξης).
Κατερίνα,
δεν είδα επιθετικό ύφος στην Ελεάννα.
Εγώ μάλλον έμεινα πιο επιφυλακτικός και λιγότερο θέλχθηκα από όσα βλέπετε και όσα βλέπω. Έχασα το σύνολο, παρά την καταληκτήρια "εξήγηση", βυθίστηκα στα πολλά μικρά και αποπροσανατολίστηκα από το μεγάλο. Δικό-μου το λάθος, του συγγραφέα, ποιος ξέρει.
Φατσούλες σε όλους
Πατριάρχης Φώτιος
Το ''Στην Ακρη του Κόσμου'' ειναι ένα βιβλίο που φλερτάρει γκρεμούς.Και οι γκρεμοί προσφέρονται για τους τολμηρούς.Ο Γιώργος Ξενάριος,δεν είναι απλά τολμηρός, είναι ριψοκίνδυνος χαϊδεύοντας ουλές στο συλλογικό και ατομικό υποσυνείδητο.Το βιβλίο δεν είναι παρά μια συνομιλία με τον Θάνατο.Ο θάνατος η αιτία για το ξεριζωμό του πλήθους, ο θάνατος παρών στην πορεία και μέχρι το τέλος θα τον βρούμε στο προσκεφάλι του Σχινά. Ο Θάνατος στο βιβλίο αιωρείται ως πλαίσιο για τους δύσμοιρους κατοίκους των Αλυκών.
Ο διχασμός, η διπλή υπόσταση...η διπλή υπόσταση του συνόλου που αντανακλάται με αυτόν τον τρόπο στην ατομικότητα κάθε ήρωα και το αντίστροφο,οι ατομικές επιδιώξεις, τα ''θέλω'' και οι φιλοδοξίες πως καθορίζουν την μοίρα των πολλών. Κεντρική ιδέα...Ολα είναι ένα.Το συλλογικό με το ατομικό...το ανθρώπινο και το θεϊκό...η συνύπαρξη μέσα στην σάρκα, του Θείου με το θνητό.
Είναι αξιοθαύμαστος πραγματικά, ο τρόπος με τον οποίο δίνονται το πλαίσιο και η κεντρική ιδέα. Με λογοτεχνική ευελιξία και με μια γλώσσα που ντύνεται πότε την καθομιλουμένη και πότε την καθαρεύουσα, μια γλώσσα λόγια, η ιστορία ξεδιπλώνεται και εξελίσσεται μέσα από τα πρόσωπα των κατοίκων των Αλυκών, σχεδόν κινηματογραφικά θα λέγαμε. Η πορεία του ανθρώπινου αυτού σμήνους δεν είναι παρά η πορεία προς την ζωή.Πάνω από όλα το αίτημα για ζωή.
Το βιβλίο πραγματεύεται μια κραυγή αγωνίας και πώς μετά την κραυγή επέρχεται ο εξαγνισμός και η εξιλέωση. Πώς αυτή η κραυγή την ανθρώπινη φύση ενδύεται και αλλάζει πρόσωπα...
Είναι πραγματικά ένα βιβλίο που αντανακλά διαχρονικές ανθρώπινες αγωνίες...είναι ένα διαχρονικό βιβλίο...
Ματίνα
Φαίνεται ότι ο Ξενάριος έχει μαζικό κοινό και μάλιστα γυναικείο. Η Ελεάννα, η Αγγελική, η Ματίνα διαβάζουν το μυθιστόρημα με ενθουσιασμό και συλλαμβάνουν μηνύματα και νοήματα κρυμμένα ανάμεσα στις γραμμές, άλλο η μία κι άλλο η άλλη...
Τελικά είναι παράξενο ποιοι άνθρωποι διαβάζουν ένα βιβλίο, σε ποιους αρέσει, ποιους ενθουσιάζει, σε ποιους δεν αρέσει και ποιους απογοητεύει.
Προσπαθώ, πέρα από το βιβλίο αυτό καθεαυτό, να παρακολουθώ και τους αναγνώστες και τις αντιδράσεις-τους, προβληματίζομαι για τη στάση-τους, παρατηρώ την αναγνωστική-τους ανταπόκριση: ο κόσμος της λογοτεχνίας έχει αξιοσημείωτα συγγραφικά βουνά αλλά και αξιοθέατες αναγνωστικές ακτές.
Πατριάρχης Φώτιος
Αγγελική,
Δε νομίζω ότι οι ήρωες ακυρώνονται στο τέλος. Ακυρωμένοι είναι εξ αρχής. Δεν γίνονται ένας, είναι ένας διχασμένος και εκεί έγκειται όλο το δράμα της υπόθεσης. Όπως άλλωστε έχω ήδη πει, δεν δέχομαι πρόσωπο ως ήρωα αλλά την ανθρώπινη συνείδηση. Διότι διαφορετικά, δεν θα έχουμε παρά μια περιήγηση στον κόσμο της σχιζοφρένειας, υπό ψυχιατρικούς όρους.
Ματίνα,
Η πορεία των θνητών προς την ζωή, λήγει άμα τη γεννήσει τους οπότε αρχίζει η αναπόφευκτη πορεία τους προς τον θάνατο. Ο "εχθρός" λοιπόν δεν είναι αυτός καθεαυτός ο θάνατος, η "δύστηνος μοίρα των θνητών" αλλά ο φόβος του. Δεν διστάζουν άλλωστε οι μέτοικοι να τον κουβαλούν επί μακρόν μαζί τους σε συσκευασία νεκρών και ασθενών, ως και να τον χρησιμοποιούν, σ' εκείνες τις γέφυρες με τα κόκκαλα. (τι ήταν κι αυτό). Και δεν θα έλεγα βέβαια "αίτημα για ζωή" αφού αυτή, ουδόλως επηρεάζεται από λίγους ή πολλούς ανθρώπινους θανάτους, γι αυτό λέω "θέληση και ένστικτο επιβίωσης". Ούτε νομίζω πως ο συγγραφέας ωθείται από τόλμη ενάντια στον θάνατο. Τον φυσικό φόβο απέναντι σ' αυτόν επιχειρεί να εξορκίσει και αυτό βλέπω να πετυχαίνει, φαντασιακά, στο τέλος. Όσο για την διαχρονικότητα του μυθιστορήματος, εντάξει. Εννοείται, όταν μιλάμε για λογοτεχνία και όχι για δημοσιογραφική έρευνα. Η αλήθεια είναι βέβαια ότι αυτό δεν είναι αυτονόητο για πληθώρα συγγραφέων αλλά και κριτικών. ( Η έτερη ιδιότητα του συγγραφέα μας, χωρίς να τον συμπεριλαμβάνω στους παραπάνω, αντιθέτως.)
Το θεϊκό πάλι στοιχείο, δεν το είδα.
Κατερίνα,
Τι; Δεν εισακούστηκε το "εγκάρδιο χαμόγελο"; Το επαναλαμβάνω λοιπόν.
Αλλά να σου πω και κάτι. Την εξήγηση περί εξαιρετικού, μετά την έκανες.
Παράλειψη του Πατριάρχη, που δεν σε συμπεριέλαβε στο "γυναικείο κοινό"
(Ξανά χαμόγελο)
Πατριάρχη Φώτιε,
Σεβαστές απολύτως οι απόψεις σας, περί του μυθιστορήματος αλλά αν υποψιαστώ πως δεν είστε άντρας, θα αποχωρήσω πάραυτα. Δεν μου πάει ο γυναικωνίτης ούτε η μαζικότητα και δη η γυναικεία. Ήδη αρχίζω να πλήττω. (φατσούλες με γέλιο)
Την καληνύχτα μου σε όλους!
Φατσούλες γλυκειές με φιλιά!
Ελεάννα
Προτεινόμενη παράλληλη (δοκιμιακή) ανάγνωση: Σούζαν Σόνταγκ, "Η νόσος ως μεταφορά" Στην οποία μεταφορά, λεω εγω΄, η λογοτεχνία εχει συμβάλει τα μεγιστα, από τη Βίβλο -την οποία θεωρω λογοτεχνία- εως την Πανούκλα και από τον Ξενάριο έως τον σατιρικό θεοδωρόπουλο (Δεν νομιζω τυχαίο οτι η συγγραφή αυτων των βιβλίων συνέπεσε με την επιδημία της οικονομικής κρίσης, και μαλιστα όπως βιώνεται στην Ελλάδα -Σε μια ανεπτυγμένη Αμερική πχ ισως η λογοτεχνικη εκδοχη θα ειχε τη μορφή ενός ¨καρκίνου", μιας μετάλλαξης επιστημονικής φαντασίας) Διαβαστε το ωράιο βιβλίο της Σόνταγκ 9εκδ. υψιλον), που ειναι και μια ορθολογική αντιφωνία στις θεωρίες για τα ψυχολογικα αιτια των ανεξηγητων ασθενειών.
(Η αναγνωση του Ξενάριου προχωρεί. Μια επιμερους παρατήρηση: το σημειο που μου προκάλεσε την πρωτη έντονη π ρ α γ μ α τ ι κ ή (σε αντιδιαστολή με την αισθητική) συγκίνηση ήταν στο ερωτημα αν θα παρουν τους αρρωστους μαζί τους. Σκέφτηκα οτι τα δυνατά διλήμματα προέρχονται πάντα από τη δ ρ ά σ η..
(συνεχίζεται)
Ελεάννα,
το παράξενο είναι ότι το δικό-σου σχόλιο, όπως και του Ξενάριου, πήγε στα ανεπιθύμητα και το επανέφερα εδώ, μόλις το είδα.
Όχι, είμαι άνδρας, οπότε μην ανησυχείς. Μήπως κι εσύ είσαι άνδρας όμως; Κάτι στο ύφος, κάτι στον τρόπο σκέψης...
Καλημέρα
Πατριάρχης Φώτιος
Pellegrina,
φυσικά η νόσος ως λογοτεχνικό πλαίσιο είναι ένα θέμα που απλώνεται και στήνει εξαίσια μυθιστορήματα. Θυμίζω την "Πανούκλα" του Καμύ, την πολυομυελίτιδα του Ροθ στο "Νέμεσις" και φυσικά, όπως λες, την "Επιδημία" του Θεοδωρόπουλου. Ευπρόσδεκτες και άλλες ...λογοτεχνικές επιδημίες.
Ευχαριστούμε για την πρόταση της Σόνταγκ.
Πατριάρχης Φώτιος
Ελεάννα,
Διαπιστώνω πως προσεγγίζεις το βιβλίο με ψυχαναλυτική διάθεση κάτι που κατά την γνώμη δεν είναι σωστό... ένα έργο τέχνης προσεγγίζεται κυρίως με ανοιχτή ψυχή και ανοιχτό μυαλο. Τα σχόλια προς τους ‘’συνομιλητές’’ σου είναι αυτονόητα, απλά επαναλαμβάνεις τα λόγια τους , προσπαθείς να τα αναλύσεις και να τους δώσεις διαφορετική χροιά, επίσης το επικριτικό ύφος περισσεύει, ο καθένας προσεγγίζει την τέχνη με τις ιδιαιτερότητες και τα στοιχεία που τον διακρίνουν.Αυτό εξηγεί και το γεγονός πως δεν βλέπεις το θεϊκο στοιχείο...είναι η θεϊκή παρέμβαση που ουσιαστικά σώζει τους κατοίκους των Αλυκών...λυπάμαι, αλλά σου διέφυγε ένα από τα πιο σημαντικά σημεία του βιβλίου...
Σχετικά με τα δικά μου σχόλια για το βιβλίο, είναι η προσωπική μου γνώμη, να θυμίσω πως το βιβλίο σχολιάζουμε και όχι τα σχόλια των υπολοίπων. Εσύ με το ύφος σου a priori ακυρώνεις τους υπόλοιπους αναγνώστες και για να είμαι ειλικρινής, παρερμήνευσες αυτά που σχολιάζω. Να σου πω μονάχα πως το βιβλίο αυτό διακρίνεται απο ποιητικότητα...και η ποιητικότητα επιτρέπει τις πολλαπλές ερμηνείες.
Επειδή δεν συνηθίζω να ανταλλάσω απόψεις με ανθρώπους που δεν σέβονται τους ‘’συνομιλητές ‘’ τους και σταματώ εδώ το σχόλιο. Είναι τρομερα βαρετό και κουραστικό να μιλάς σε κάποιον που δεν ακούει...και επαναλαμβάμβάνω, απαραίτητο το ανοιχτό μυαλό για να διαβάσει κανείς ένα βιβλίο και εσύ Ελεάννα δεν έχεις καν την ευελιξία ή τους καλούς τρόπους για ακούσεις και να επεξεργαστείς την γνώμη κάποιου άλλου. Στερεισαι βασικών δεξιοτήτων.
Ματίνα
Δεν με περιέλαβε ο Πατριάρχης μας στο "γυναικείο" κοινό, κάτι θα ξέρει..... ;-Ρ
Η αλήθεια είναι πως η η ανάρτηση στο Διαβάζοντας προηγήθηκε και θεώρησα το σχόλιο μου κάπως σα συνέχεια. Παράλειψή μου που δεν είπα πρώτα τη θετική μου άποψη πριν εκφράσω τις ενστάσεις μου. Νομίζω Ελεάννα πως μέσα στον ενθουσιάσμο σου για το βιβλίο είδες τις κάπως διαφορετικές άποψεις σαν εχθρικές πράξεις. Ή αυτό ή ο γραπτός λόγος, που είναι πάντα πιο απόλυτος από τον προφορικό σε πρόδωσε.
Ειρήνη ημίν.....
(τι εγινε, αρχισατε να τσακώνεστε;; μου φαινονται απλλυ διασκεδαστικοί οι κριτικοί που τσακώνοντα: ελπιδοφόρα εικόνα μιας κοινωνίας όπου τα προβλήματά μας θα ειναι αυτά!)
α) Η (άρρωστη) Ελλάδα του Νότου αγωνίζεται να συναντησει την (πολεμογενή) Ελλάδα του Βορρά...(το "πολεμογενής' δικη μου λεξη υπο την επιδραση της γλώσσας του ξενάριου!)
β) Οι εικονες με τα κομμενα ποδια και την αναζητησή τους μου φάνηκαν υπερβολικές σε έκταση, ώσπου συναντησα το αντιστοιχό τους στο "νοτιο" κόσμο, τον ακρωτηριασμό ως τιμωρία για φόνο. Ο ακρωτηριασμός ψυχαναλυτικά εκφράζει ευνουχισμό (και αρα ειναι μεγάλο, καθολικό στοιχείο πολιτισμού, και μαλιστα ως τιμωρια)
γ) οι εικονες, παρά το μακρόσυρτο κάπως του πραγματος και τη σκόπιμη, ρυθμικη σχεδόν επανάληψη, ειναι πάντα μεγάλες, επικές. Εχοντας διαβασει πανω από το μισό, στοιχεία της χαράς(πλην της αρχικής ελπίδας κατά την αναχώρηση) δεν βλέπω.. Ωστοσο η αφηγηση η ιδια ειναι απολαυστική, εχει κερδισει το αισθητικό στοιχημα
δ) Θέλοντας να δωσεις μορφή στην αφηγηση μιας ιστορίας εξ ορισμού γραμμικής (η εξοδος, η μετανάστευση, η πορεία), σκέφτεσαι πώς θα την κυκλώσεις, θα τη δομησεις σε σχήματα, σε οπτικές γωνίες. Οπότε -κι αν μαλιστα εισαι ειδικος, όπως ο συγγραφέας, υποψιάζομαι και σινεφίλ- προκύπτουν όλα τα μοντέρνα και μεταμοντέρνα (δεν ξερω καλά τις ορολογιες), με τον Αλέξανδρο και το Γρηγόριο, τον παρατηρητη από ψηλά (θεός; Μωυσής;), τον παρατηρητή από κάτω (μεσα από το λάκκο, ο "Πεθαμένος"), μεσα από την κάμερα (Οδυσσεας) τη φωτογραφική μηχανή (Φώτης). Ακόμα τα κόλπα με την ένωση του χρονου, το λεωφορέιο της μνήμης, την ένωση του τόπου με το "διακτινισμό" προσώπων από τον πόλεμο στην Πορεία κλπ. Ολα αυτα ισως δεν εχουν μεγαλη σημασια κατα την αναγνωση, γιατι η ουσια παραμένει η αποτύπωση των κυρίως γεγονότων, της ναθρωπινης μοίρας. Αλλα με το περας της αναγνωσης, πανω στο στοχασμό του συνολικού εργου, θα εχουν: ενα εργο χρειαζεται μορφή, σχημα, να κεντηθεί με μοτίβα, να αποκτησει την καλλιτεχνική αυτονομία και ταυτότητά του, και ειναι αυτα τα τεχνάσματα που του το δίνουν.
ε) Πολλα αφηγηματικά κομμάτια εχουν εκεινο τον παναθρωπινο χαρακτηρα που θα τα εκανε κατάλληλα για σχολικη διαδασκαλία
(συνεχιζεται)
Και το 'λεγε το ζώδιό μου σήμερα. Άρης τετράγωνο Άρης δεν είν' καλό.
Και η μάνα μου το ΄λεγε, δεν το ΄λεγε; "Δεν γέννησα κορίτσι εγώ, τον Οδυσσέα Ανδρούτσο γέννησα"
Να τα τώρα.
Πατριάρχη Φώτιε,
Γυναίκα είμαι. Όμως μου αρέσει που περνάει απ' το μυαλό σας το αντίθετο. Όπως και να το κάνουμε, είναι μία πρόκληση που με εξιτάρει. Από την άλλη πάλι, ε να... Θεωρείτε πως στερούμαι γυναικείας αύρας και αβρότητος. Και τόσες φατσούλες... Αδίκως.
Και πώς μπορώ να σας πείσω; Να σας "χαρίσω" δύο αρκούντως γυναικεία στιχουργήματά μου; Όχι. Θα είναι κατάχρηση του χώρου.
Παράξενο που το σχόλιό μου πήγε μαζί με του κ.Ξενάριου; Μπα... Μικρή σύμπτωση. Που να ξέρατε κάποιες άλλες συμπτώσεις στη ζωή μου. Με κυνηγάνε φαίνεται. Και όχι μόνο αυτές.
Για Ματίνα
"Θου, Κυριε, φυλακην τω στοματι μου και θυραν περιοχης περι τα χειλη μου..."
Κατερίνα,
Ειρήνη Υμίν
Αμήν
Πατριάρχη Φώτιε
Ευλογείτε
Καλό βράδυ!
Ελεάννα
Αν εξαιρέσει κανείς κάτι ψιλές που ακούστηκαν (κατά τη γνώμη-μου χωρίς λόγο), ο Ξενάριος πρέπει να είναι πολύ υπερήφανος που το βιβλίο-του γέννησε διαπληκτισμούς και πολλές ερμηνείες.
Από την άλλη, είναι κι εγώ περήφανος και χαρούμενος που η συζήτηση στο Βιβλιοκαφέ, με αφορμή το βιβλίο, γίνεται διάλογος, γίνεται ανταλλαγή εκτιμήσεων, γίνεται συνάντηση αναγνωστών...
Το ίδιο το βιβλίο τώρα έχει την μεταμοντέρνα επιφάνεια του υβριδισμού, του πολυπρόσωπου θιάσου, τις πάμπολλες οπτικές γωνίες, τη σύζευξη με τη μηχανή, το καλειδοσκοπικό περίγραμμα που θυμίζει λίγο ή πολύ το "Πλήθος" του Φραγκιά. Η Pellegrina έβαλε ωραία το χέρι-της επί τον τύπον των ήλων.
[Νομίζω ότι πρέπει να βλέπουμε και τη γνώμη των άλλων και να μην κατεδαφίζουμε το ετερότροπο σχόλιο, αν και εμένα δεν μου φαίνονται αλληλοαποκλειόμενες αυτές οι απόψεις. Κάποιος θα μπορούσε μάλιστα να πιστέψει ότι οι τρεις γυναίκες που ανέφερα πριν (γι' αυτό απέκλεισα την Κατερίνα και την Pellegrina) αλληλοσυμπληρώνονται σαν να είναι το ίδιο πρόσωπο.]
Καληνύχτα
Πατριάρχης Φώτιος
Πατριάρχη Φώτιε
Με προβληματίσατε!
Καλό μας ξημέρωμα
Ελεάννα
Μόνη μου είμαι;
Ωραία λοιπόν...
Διπλός ελληνικός, βαρύς και σκέτος.
Καλημέρα σας!
Ελεάννα
Ελέννα, καλημέρα.
Η συζήτηση γέμισε με πολλά στοιχεία για προβληματισμό και χάρηκα πολύ που ο καθένας κατέθεσε μια άποψη, μια ανάγνωση, μια προσέγγιση...
Αν ο συγγραφέας δεν επανέλθει ή αν οι συν-ομιλητές δεν έχουμε άλλα πράγματα να επεξεργαστούμε, τότε
-μάλλον από αύριο- θα προχωρήσω σε επόμενο ποστ.
Πατριάρχης Φώτιος
Πατριάρχη Φώτιε
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία και την ευκαιρία της σχετικής εμπειρίας.
Κατανοώ ότι τέτοιου είδους επικοινωνία, επιτρέπει την ανάπτυξη διαφόρων εικασιών και συνεπώς, ουδέν πρόβλημα από μέρους μου αναφορικά με τις όποιες σκέψεις σας για μένα.
Αντιπαρερχόμενη τις ύβρεις της Ματίνας στο δεύτερο σχόλιό της (που την χαρακτηρίζουν) θα σταθώ, για λίγο μόνο, στο "θεϊκό στοιχείο" επειδή έχει να κάνει με το μυθιστόρημα.
Αυτό που η παραπάνω υποθέτω ότι εννοεί ως τέτοιο (νύχτα καλοσύνης, τύπος με το ξενικό καπέλο κλπ) και πέρα από την πρόθεση του συγγραφέα, που δεν με απασχολεί, εγώ το εξέλαβα ως μία εκδήλωση του υποσυνείδητου αφού θεωρώ πως ο Θεός και ό,τι σχετικό, αποτελεί σύλληψη του πεπερασμένου ανθρώπινου νου.
Καλησπέρα σας!
Ελεάννα
(Άντε και φατσούλες γλυκειές!!!)
Ελεάννα,
η συζήτηση είναι συχνά επώδυνη επειδή μια ιδιοσυγκρασία συγκρούεται με μία άλλη. Ωστόσο, όταν νιώθω κι εγώ προσβεβλημένος, ασχέτως αν έχω δίκιο ή όχι, περιμένω μια δυο μέρες και μετά απαντώ. Έτσι έχουν κατακάτσει τα πάθη και μπορώ να μιλήσω πρώτος εγώ πιο ψύχραιμα.
Χαίρομαι που μπήκες στο καφενεδάκι-μου και θα χαρώ να τα λέμε και σε άλλες ευκαιρίες.
Πατριάρχης Φώτιος
α) μερικά επιμέρους:
1. Εντυπωσιακή η παρουσία του Κώστα Καρυωτάκη ως ζωντανού προσώπου. Ακόμα πιο εντυπωσιακό, πώς ανανεώνεται, πώς λειτουργεί αλλιώς ένα ποίημα, μια ερμηνεία, μια βιογραφία, οταν τοποθετείται σε ενα νέο πλαίσιο. Μέσα στις μεταμφιέσεις της,η μυθιστορηματική Τρίπολη έγινε για λίγες σελίδες η "Τρίπολη του Καρυωτάκη".
2. Ανάμεσα στα προσωπεία της Τρίπολης και η Ντροπολιτσά, ανάμεσα στα προσωπεία των πρωταγωνιστών κι ο Κολοκοτρώνης. Όλα τα λεφτά" η σκηνή που η Βασιλεία εχει χώσει το δαχτυλάκι της στο κιβούρι και πειράζει τα οστά του κι ο Γέρος φωνάζει" πέστε της να παρει τα κουλά της από πάνω μου"! (Βασιλεία=εξουσία; Πάντως στο νεανικό πειρασμό της, αντιθετα από το Γέρο, υπέκυψε ο Λευτεράκης..)
3. Σε όσα ειπώθηκαν παραπάνω για την εναλλαγή της συνειδησης και το διχασμό της, τον Αλέξανδρο-Γρηγόριο με τον καθρέφτη του, τα παιχνίδια με τα προσωπα των αφηγητών, το χρόνο-τόπο και την παρουσία του Θεού, να προσθέσω την υποψία μου: ο τύπος με το κουστούμι και το μαυρο ξενικό καπέλο δεν ειναι οπωσδήποτε ο θεός, θα μπορούσε να είναι κάποιος πολύ πιο σκοτεινός, αυτος από τον οποίο κατά μία λογοτεχνική παράδοση αρχιζουν ολα, αυτος που αναγκάζει τον ανθρωπο να εφευρει το θεό. Ξέρετε ποιος, άλλωστε, η συζυγός του ειναι η Μαργαρίτα (μυθος του Φάουστ, Μπουλγκάκωφ), η κορη του η εκμαυλιστική μικρή Βασιλεία, το ένα του παιδί ενας παραμορφωμένος νάνος και υπάρχει ενα "μουλικο" νεογέννητο... (κατά τις παραδοσεις ων θρησσκειών βεβαιως αυτο το τελευταιο ειναι γιος του θεού, αλλά..χμ..)
4. Σε ενα βιβλιο με τόσο καθολική εικονα του κοσμου ολοι βρισκουμε τον εαυτο μας, ακομα κι ..εγω: στον Νικηφόρο, τον μόνο που βρήκε σαφη προρισμό. Εμεινε στην Τρίπολη και μπήκε στην μπάντα. Τον κέρδισε η τέχνη!
β) Γενικό σχολιο: οι ήρωες της Πορείας, οι Μετοικοι, συνιστούν ενα "πληθος" με τη συγχρονη εννοια των μεταμαρξισιτκών θεωριών: δεν ειναι σαφεις οι κοινωνικες ταξεις, δεν παιζουν τοσο ρολο οι ταξικοί διαχωρισμοί. Επιπλέον ουτε σαφείς χαρακτηρες ή ατομα ειναι. Το πληθος αυτο φτανει στο αποκορύφωμά του (ως πλήθος με τα παραπάνω χαρακτηριστικά) μεσα στην Τρίπολη, όπου, με την ευκαιρία μιας γιορτής (τα οστά του Γερόυ, αλλα η γιορτη΄μπερδευεται με την υποδοχή του ελληνικού στρατού στη θεσσαλονίκη) εχουν βρεθεί ετερόκλητες ομάδες ανθρωπων για διάφορους λόγους, ενω ταυτόχρονα η εναλλαγή ρόλων , μασκών,γινεται συνεχεια στην αφήγηση. Αυτη ομως ειναι η συχρονη θεωρια του πληθους (pluralism) ως κοινωνικής ΄δυναμης που ενωνεται σε ενα σκοπό, συχνά περιστασιακά, αν και εχει διαφορετικές αναγκες και ταξική προέλευση και σχηματιζει ετσι δυναμική αλλαγών. Αυτη η ματιά ενισχύεται από την παρουσία του Τσιρκου, του θιάσου με τους μαγους, τους ακροβάτες και την Ασωματο κεφαλή, κατι που δεν ειναι βεβαια τιποτα καινουργιο στη λογοτεχνια (ειχε πάντα μεγάλη ποιητική-συμβολική δυναμη), αλλα συνδεεται ακριβώς με τις συγχρονες θεωρίες περί πλήθους, οι οποίες παρατηρούν την συχνή παρουσία μεταμφιεσμένων, ζογκλέρ κλπ στις πολιτικές συγκεντρώσεις των πολιτών στις συγχρονες πόλεις και της αποδίδουν όχι πια ¨ποιητική", αλλά κοινωνική σημασία: υποδηλώνει ακριβώς την ασάφεια των τάξεων, την εναλλαγή των ρόλων, τις κρυμμένες δυνατότητες των ατόμων..
(βλέπε Σαντάλ Μουφ "περί του πολιτικού" και Αλέξανδρος Κιουπκιολής "Πολιτικές της ελευθερίας : Αγωνιστική δημοκρατία, μετά-αναρχικές ουτοπίες και η ανάδυση του πλήθους")
Όσο συζητάμε το βιβλίο, τόσο ανακαλύπτουμε σκιερές γωνίες και κρυμένα μυστικά, απόμερες κόγχες και αφανείς διαδρόμους.
Τελικά όμως θέλουμε να κατοικήσουμε σε ένα τέτοιο σπίτι ή το συνολικό αισθητικό αποτέλεσμα δεν χωρά στο στενόχωρο (ακόμα;) μυαλό-μας;
Πατριάρχης Φώτιος
Παράξενη ερώτηση. Αυτο νομίζω εξαρτάται από το μυαλό του καθενός, στη φάση ή τη στιγμή που βρίσκεται. Τι άλλο εχεις το μυαλό σου; (που σε ωθησε στην ερωτηση);
Pellegrina,
εννοώ ότι μπορεί κανείς με το μυαλό να βρει εξαιρετικά σημεία μέσα στο έργο, σύμβολα διάσπαρτα, διακειμενικές γωνιές, έξυπνες λεπτομέρειες, ειδικά σε ένα κείμενο που περιέχει πολλά επίπεδα και μικροαφηγήσεις, αλλά...
τελικά βρήκε άκρη στον λαβύρινθο ή περιπλανήθηκε, χάρηκε τη θέα σε μερικά δωμάτια, αλλά ποτέ δεν μπόρεσε να καταλάβει τον τελικό προορισμό και βγαίνοντας να πει ουάου.
Πατριάρχης Φώτιος
Δεν εχει συγκεκριμένο τελικό προορισμό. Ειναι ενα αριστοτεχνικό, πλούσιο, διακειμεινικό και δια-κινηματογραφικό (ΠΟΛΥ)ντεζαβί. Οι ιδέες ειναι γνωστές, δεν υπάρχει κάτι καινουργιο η συγκεκριμένο (αλλα και πού υπάρχει πια;), μια επική ανακεφαλαίωση. Το κάπως καινουργιο ειναι η ευρύχωρη ελληνικότητα αυτού του παιχνιδιού και ταυτόχρονα το παγκόσμιο. (σαν η ελλάδα να ειναι ο κοσμος)Επίσης, ειναι συγχρονο ως προς το οτι δεν εχει πολιτική τοποθέτηση ουτε εθνική, (παροτι χρησιμοποιεί τα προσωπα της εθνικής μας ιστορίας) ειναι ευρυτερα υπαρξιακό. θα ελεγα οτι αν υπάρχει ενα "μηνυμα" (αλλα γιατι να υπάρχει;)ειναι οτι η ζωη ειναι μια συνεχής πορεία, οτι βιαζόμαστε αν και δεν ξερουμε τον προορισμό (αλλα μερικοί τον βρισκουμε ατομικά), ότι πασχουμε από μια αρρωστια (θυμηθειτε: Σουζαν Σονταγκ. Στο βιβλίο του Ξεν.εμφανιζονται πολλες αρρωστιες με συμβολική σημασία) οτι πορευόμαστε με βαση τα ένστικτα,γινόμαστε σκληροίεκει που θελουμε να ειμαστε δικαιοι, αλλα υπάρχουν και κάποιες συμβατικές ηθικές αξιες που μας κρατάνε, επίσης παιρνουμε αποφάσεις, από αναγκη, που και πάλι δεν ξερουμε πού οδηγούν. Επίσης οτι οι αρχες εχουν ευθυνη. Επίσης...τελικα ειναι ενα πανοραμα της ζωής. Είναι ενα ωραίο βιβλίο, που αξιζει να εχει κανεις στη βιβλιοθηκη του (Επίσης ενα βιβλιο που ξαναδιαβάζεται, εστω κατά αποσπάσματα)
Post a Comment