“Το μοναστήρι” του Πάνου Καρνέζη

Η περίπτωση Καρνέζη ακολουθεί μια γραμμή με θεαματικό ξεκίνημα και κατοπινές αυξομειώσεις. Έλληνας ο ίδιος του εξωτερικού σπούδασε μηχανολόγος και παράλληλα παρακολούθησε σεμινάρια δημιουργικής γραφής. Το πρώτο-του βιβλίο, οι “Μικρές ατιμίες” (2003), έκανε αίσθηση για την ποιότητα της γραφής και την ανάπλαση της ελληνικής επαρχίας με όρους νεοηθογραφίας και απήχηση μαγικού ρεαλισμού. Τα επόμενα έργα-του ήταν άνισα, καθώς διατήρησε μεν μια απλότητα, μια σαφήνεια και μια ατμοσφαιρικότητα στη γραφή-του, κινήθηκε μάλιστα και σε ποικιλία θεμάτων, αλλά αστόχησε λίγο ή πολύ στην εμβάθυνση του θέματός-του. Ο “Λαβύρινθος” (2004) αναφέρεται στη Μικρασιατική εκστρατεία, ενώ το “Πάρτι γενεθλίων” (2007) στον Ωνάση και στην πολυτάραχη οικογένειά-του.

Dolcino Freddo σοκολάτα:

Πάνος Καρνέζης

“Το μοναστήρι”

εκδόσεις Λιβάνη

2010

        Η υπόθεση εξελίσσεται σε ένα καθολικό μοναστήρι της Ισπανίας, όπου ζουν μια φούχτα καλόγριες υπό την πνευματική επίβλεψη του επισκόπου της περιοχής. Η ζωή έχει λάβει τους καθιερωμένους ρυθμούς, με μια καθημερινότητα χωρίς συγκινήσεις, πέρα φυσικά από την επαφή με τον Θεό και την μακαριότητα του δοσίματος σ’ αυτόν. Τα νερά ταράζει η εύρεση ενός εκτεθειμένου βρέφους, το οποίο διαλύει την καθημερινότητα και θέτει ερωτήματα πρακτικής και θεολογικής φύσης.

        Κάθε μέλος αυτής της κοινότητας έχει διαφορετική γνώμη, στηριγμένη στην προσωπική-του στάση ζωής και στους στόχους-του, από τους οποίους άλλοι είναι θρησκευτικής κι άλλοι προσωπικής φύσεως. Η ηγουμένη Μαρία Ινέθ μαζί με την αδελφή Μπεατρίθ είναι της γνώμης να κρατήσουν το παιδί∙ ειδικά η ηγουμένη βαρύνεται από τύψεις για μια έκτρωση που είχε κάνει, όταν ήταν ακόμα λαϊκή, και τώρα βρίσκει το παιδί σαν θεόσταλτη λύση στη μητρική-της ανάγκη. Αντιθέτως, η αδελφή Άννα, που τρέφει προσδοκίες για αναρρίχηση στην ιεραρχία, πιστεύει ότι το μωρό διασαλεύει την ηρεμία και την ευταξία της μονής, ενώ, επειδή βρήκε ρούχα βαμμένα σε αίμα, θεωρεί το βρέφος απεσταλμένο του Διαβόλου, με το οποίο η ηγουμένη διαπράττει σατανιστικές τελετές.

         Πρώτο πλεονέκτημα του μυθιστορήματος είναι αυτή η καρνεζιακή γραφή που είχε μαγέψει στις «Μικρές ατιμίες». Ένα ύφος απλό, προσγειωμένο, ακριβές, που δεν δυσκολεύει, αλλά αντίθετα λειτουργεί σαν κυλιόμενος διάδρομος για άνετη ανάγνωση. Παρ’ όλ’ αυτά, η πορεία της αφήγησης δεν είναι στάσιμη, αλλά, ενώ η μοναστική ενατένιση της αιωνιότητας, υπαγορεύει μια ράθυμη εξέλιξη, πολλά μικρά γεγονότα λειτουργούν ως καμπές που συνεχώς κινητοποιούν τις δυνάμεις της ιστορίας προς το τέλος.

        Το δεύτερο και σημαντικότερο ατού του έργου έχει να κάνει με την εμβάθυνση στην ψυχοσύνθεση των προσώπων και στη διερεύνηση των κινήτρων-τους, πίσω και πέρα από την εξωτερική-τους δράση. Κάθε βασικό πρόσωπο, η ηγουμένη, η Μπεατρίθ, η Άννα, ακόμα και ο επίσκοπος, κρύβουν ένα μυστικό που σε βάθος διαταράσσει την ομαλότητα της ζωής-τους, κλονίζει την ισορροπία της σχέσης-τους με τους άλλους και τον Θεό (αν και αυτό δεν πολυπαίζει) και τους ωθεί σε πράξεις που δεν θα τις έκαναν, αν είχαν ψυχική ηρεμία. Ο συγγραφέας βάζει στο άντρο της ψυχικής καθαρότητας, στο μοναστήρι δηλαδή, μια πέτρα σκανδάλου που αναδύει μυστικά και μύχιες παρορμήσεις, ώς τώρα καλά κρυμμένες, οι οποίες ωστόσο οδηγούν λ.χ. την ηγουμένη στην αυτοκτονία και τους άλλους σε δραματικές εξελίξεις.

      Προσπερνώντας μερικά ατοπήματα αληθοφάνειας, ο αναγνώστης διαβάζει με ταχύτητα αλλά και με υπομονή, κι έτσι ανακαλύπτει τον άλλο κόσμο πίσω από την επιφάνεια της ατομικού «είμαι καλά».

Πατριάρχης Φώτιος