Μ. Καραγάτσης"Ο κοτζάμπασης του Καστρόπυργου "
Εκδόσεις «Εστία»
Πρώτη δημοσίευση: 1943
Το πρώτο ίσως αιρετικό ιστορικό μυθιστόρημα που παίρνει αποστάσεις από το ηρωικό πρότυπο. Ο πρωταγωνιστής μέσα στους χρόνους της Επανάστασης του ’21 πηγαίνει με το μέρος των Τούρκων για να σωθεί δείχνοντας τον ευδαιμονιστικό προσανατολισμό της ζωής του. Ο Καραγάτσης στήνει έναν αντιήρωα, για να μεμφθεί τις εγωιστικές τάσεις και τη διχόνοια των Ελλήνων, ενώ δεν λείπουν και οι αριστερές του σκέψεις (παράδοξο για τον δεξιό Καραγάτση;) για την ταξική πάλη μέσα στους κόλπους της επανάστασης.
Ο συγγραφέας έχει χαρακτηριστεί amoral και πολλές φορές απορώ αν αξίζει να προβάλλει κανείς μια τέτοια στάση. Φυσικά δεν μιλάμε να ξαναγυρίσουμε στα εθνικιστικά μελοδραματικά πρότυπα άλλων εποχών, αλλά ξαναδιαβάζουμε την ιστορία για να πούμε έτσι ωμά αλήθειες ή για να προτείνουμε τις δικές μας αηθικιστικές απόψεις; Ο «Κοτζάμπασης» έχει πολλά κενά στον χειρισμό της αφήγησης, αλλά ο Μίχαλος Ρούσης με την αμοραλιστική στάση του τραβάει ολόκληρη την προσοχή και τα φώτα της ερμηνείας. Γενικά πρόκειται για ένα βιβλίο που δεν έχει τραβήξει πολύ την προσοχή της κριτικής, είτε για την αήθικη ιδεολογία του είτε εξαιτίας της χαμηλότερης στάθμης του σε σχέση με τα υπόλοιπα του Καραγάτση.
Πατριάρχης Φώτιος
14 comments:
Μου δίνετε την ευκαιρία να διαβάσω το εν λόγω βιβλίο και, κυρίως, να διαπιστώσω πόθεν πηγάζει η δυσμενής κριτική του μακαρίτη Στρατή Τσίρκα για το βιβλίο αυτό, για την οποία έγινε λόγος στο πρόσφατο συνέδριο για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Μ. Καραγάτση.
Περιούσιε, δεν ξέρω ακριβώς τι λέει η κριτική του Τσίρκα, αλλά μέσα στην Κατοχή, μέσα σε περίοδο ανάγκης για εθνική αυτοπεποίθηση, να βγάλει κανείς ένα τέτοιο βιβλίο, είναι αν μη τι άλλο προκλητικό...
Καλό Πάσχα
Περιμένω τη γνώμη σου
Πατριάρχης Φώτιος
Συμφωνώ και θα σας ενημερώσω για τη γνώμη μου. Καλό Πάσχα και σε σας!
Καλό Πάσχα να έχετε.
:-)
ΑΝΑΓΝΩΣΗ - ΑΝΑΣΤΑΣΗ!
γιατί από τον καναπέ δεν περνάει κανείς ΓΟΛΓΟΘΑ.
Πατριάρχης Φώτιος
Ευχές για Καλό Πάσχα σε όλους
Χρόνια πολλά, Χριστός Ανέστη! Βρήκα την ευκαιρία μέσα στο Πάσχα να διαβάσω το εν λόγω βιβλίο και ομολογώ ότι ναι μεν η γραφή του Καραγάτση είναι συναρπαστική αλλά δεν με συνεπήρε όσο στη Μεγάλη Χίμαιρα ή το Γιούγκερμαν. Θα συμφωνήσω με την άποψή σας ότι η, μεσούσης της Κατοχής, έκδοση ενός βιβλίου, του οποίου ο ήρωας είναι ένας άνθρωπος, που ζητάει τη βολή του και δε διστάζει να προδώσει τους δικούς του, για να την εξασφαλίσει, και μετά να αλλάξει πάλι στρατόπεδο, πάντα για τη βολή του, ήταν πράγμα προκλητικό. Ίσως, όμως, ο Καραγάτσης να ήθελε να υπαινιχθεί ότι κάποιοι Έλληνες της εποχής εκείνης πήγαν με το μέρος των Γερμανών κατακτητών, επειδή δεν ήθελαν να χάσουν την άνεσή τους, για να ενταχτούν αργότερα ξανά στις τάξεις των Ελλήνων πατριωτών. Πάντως, τη"χιτλερική κοσμοθεωρία", που ο Στρατής Τσίρκας εντόπισε στο εν λόγω βιβλίο(σύμφωνα με όσα ειπώθηκαν στο πρόσφατο συνέδριο για τον Καραγάτση), εγώ δεν την εντόπισα.
Περιούσιε, Αληθώς ανέστη.
Καλή η σκέψη ότι στο πρόσωπο του Ρούση μπορεί να καυτηριάζει ανθρώπους της εποχής του, αλλά υπάρχει το εξής ζήτημα: πώς παρουσιάζει τον χαρακτήρα του ο Καραγάτσης; ως αρνητικό ήρωα, άρα και κατακριτέο ή ως αντι-ήρωα, άρα με πιθανή συμπάθεια;
Πατριάρχης Φώτιος
Νομίζω ότι και οι δύο χαρακτηρισμοί είναι σωστοί. Ο Μίχαλος Ρούσης είναι ένας καλοπερασόπουλος, που δεν θέλει "μπλεξούρες", όπως λέει και το βιβλίο. Τα αίτια, που τον επηρεάζουν, είναι ποικίλα. Μάλλον, όμως, ο Καραγάτσης τονίζει την αρνητική πλευρά του ήρωά του, διότι ναι μεν ο Ρούσης τουρκεύει για να σώσει το τομάρι του αλλά και επειδή τα μικροσυμφέροντα των συμπατριωτών του τον αηδιάζουν αλλά στον αντίποδα των ατομιστών Ελλήνων κοτζαμπάσηδων και μεγαλοπαπάδων υπάρχει ο Κολοκοτρώνης, ο μόνος, όπως δείχνει το βιβλίο, που πιστεύει σε ένα σκοπό χωρίς να βάζει το συμφέρον του πάνω απ' όλα. Και η αντιπαραβολή των χαρακτήρων του Κολοκοτρώνη και του Ρούση είναι σε βάρος του Ρούση. Μόνο στοιχείο, που καθιστά ίσως το Ρούση συμπαθή, είναι πως με ό,τι κάνει, βλάπτει τον εαυτό του και μόνο αυτό και όχι τρίτους, όπως ο Δωρόθεος ή ο Πέτρος Μοθωνίτης, άλλοι αρνητικότατοι ήρωες του βιβλίου.
Με προβληματίζει το γεγονός ότι κι άλλοι αρνητικοί ήρωες του Καραγάτση προβάλλονται από τον ίδιο ως θετικοί και επομένως δεν καταδικάζονται στη συνείδηση του αναγνώστη. Γι' αυτό όσα λες είναι σωστά μέχρι του σημείου να ξεκαθαρίσουμε μέσα μας αν ο Ρούσης προβάλλεται καλοπερασάκιας επειδή έτσι κατακρίνεται αυτή η στάση ή επειδή έτσι επιδοκιμάζεται. Τα όρια είναι ρευστά, αν και προς το παρόν η amoral στάση του Καραγάτση σε όλα του τα βιβλία δεν με αφήνει να πιστέψω ότι κατακρίνεται μια τέτοια στάση ζωής. Ο Ρούσης προβάλλεται ως το άτομο που, αν μπορεί, αξίζει να επιβιώσει εις βάρος των άλλων (Εδώ ίσως βλέπουν μερικοί τη νιτσεϊκή κοσμοθεωρία του Καραγάτση).
Πατριάρχης Φώτιος
Κάποιοι ήρωες του Καραγάτση π.χ. ο Μίχαλος Ρούσης, όταν τουρκεύει, ο Γιούγκερμαν στα νιάτα του αλλά και στα πρώτα χρόνια του στην Ελλάδα, αρκετά πρόσωπα του "10" κ.λπ., προκαλούν αρνητικά σχόλια. Ωστόσο, ο Καραγάτσης θέλει, ίσως, να τονίσει, ότι οι ήρωές του αυτοί έχουν μέσα τους κάποια θετικά στοιχεία, τα οποία κάποια στιγμή θα φανούν. Δεν καταδικάζει συνολικά τα πρόσωπα αυτά αλλά τη συμπεριφορά τους σε συγκεκριμένες περιστάσεις αφήνει δε τον αναγνώστη, τουλάχιστον έτσι κρίνω, να αποφασίσει, αν οι χαρακτήρες των έργων του είναι αρνητικοί ή όχι. Ο Ρούσης εξαγνίζεται στα μάτια πολλών αναγνωστών μετά τη μάχη των Δερβενακίων, ο Γιούγκερμαν δείχνει τα θετικά σημάδια του χαρακτήρα του μετά τα πρώτα του χρόνια στην Ελλάδα και, εκ του λόγου αυτού, τη δυνατότητα στον αναγνώστη να τον κρίνει και θετικά. Και ο Ρούσης και ο Γιούγκερμαν ακολουθούν μια στάση αξιοκατάκριτη, επειδή τους λείπουν κάποια πράγματα, στο μεν Ρούση η πίστη των λοιπών κοτζαμπάσηδων στο Γένος στο δε Γιούγκερμαν η προσοχή και η αγάπη της μητέρας του κατά τα παιδικά του χρόνια αλλά και η σχέση της με τον Αντεμάρ εν γνώσει του μικρού τότε Γιούγκερμαν. Ήτοι, ο Καραγάτσης μας δείχνει ότι κάποια βιώματα των ηρώων του τους ώθησαν να υιοθετήσουν κάποιες αρνητικές πρακτικές αλλά αργότερα αυτοί "βρήκαν το δρόμο τους".
Γενικά, φρονώ ότι ο Καραγάτσης αφήνει τον αναγνώστη να πάρει θέση, αν ο τάδε ή ο δείνα ήρωάς του είναι καλός ή κακός. Πάντως, δεν αντιλέγω και στην άποψή σας ότι ο Καραγάτσης με την amoral στάση του δεν φαίνεται να κατακρίνει ευθέως ο ίδιος τις ωφελιμιστικές συμπεριφορές των ηρώων του.
Ωραίος ο διάλογός μας.
Ο Ρούσης δεν καταξιώνεται στα μάτια των αναγνωστών μετά τη μάχη στα Δερβενάκια, απλούστατα γιατί ό,τι έκανε το έκανε τυχαία και χωρίς ίχνος γνήσιου ηρωισμού.
Επομένως, ο Ρούσης δεν έπαψε ούτε τότε να πιστεύει πρώτιστα στον εαυτό του.
Πατριάρχης Φώτιος
Ως βιβλιο εκδραζει αριστα την διαχρονικα αντιφατικη φυσιογνωμια του Ελληνα. Ο Μιχαλος δεν ειναι ουτε ηρωας,ουτε αντιηρωας.Ειναι ενας φυσιολογικος αντρας με σαρκα και οστα σε μια ιδιομορφη ιστορικη περιοδο
Εδώ μιλάμε για το πρώτο βιβλίο της τριλογίας που αποτελείται από τον Κοτζάμπαση του Καστρόπυργου, το Αίμα Χαμένο και Κερδισμένο και τέλος Τα στερνά του Μίχαλου.
Αν δεν διαβαστούν και τα τρία βιβλία δύσκολα να έχει κάποιος ολοκληρωμένη άποψη και για το πρώτο.
Post a Comment