Ιστολέσχη ανάγνωσης ΙΙΙ. Αντρέα Καμιλέρι

Andrea Camilleri
La Scomparsa di Pató
Mondatori 2000

Αντρέα Καμιλέρι
Η εξαφάνιση του Πατό

εκδόσεις Καστανιώτη 2007
Είχα δηλώσει ότι, αν κανείς στείλει τη γνώμη του για το βιβλίο, θα τη δημοσιεύσω ως αφορμή για να ξεκινήσει η συζήτηση. Εντωμεταξύ είχα ετοιμάσει κι εγώ (σε περίπτωση που δεν υπήρχαν εθελοντές) μια πατριαρχική …εγκύκλιο. Επειδή ο θαμώνας του Βιβλιοκαφέ Μύρων Κατσούνας πήρε την πρωτοβουλία (τον ευχαριστώ θερμά γι’ αυτό) και έστειλε την αναφορά του, τη δημοσιεύω πρώτη και από κάτω παραθέτω τα ερωτήματα που μου προκάλεσε η ανάγνωση του βιβλίου.

Αν και διατηρώ ζωηρές επιφυλάξεις απέναντι στο προσωπικό μου λογοτεχνικό αισθητήριο, πιστεύω ότι «η εξαφάνιση του Πατό» είναι ένα βιβλίο που αξίζει να μπει κανείς στον κόπο να το διαβάσει, γιατί, κατά την ταπεινή μου γνώμη, κερδίζει τον αναγνώστη σε δύο σημεία:
(Α) αφηγηματική τεχνική: Από την αρχή του βιβλίου, ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με το ερώτημα: μπορεί να υπάρξει αστυνομικό μυθιστόρημα, χωρίς την κλασική φόρμα της πρωτοπρόσωπης αφήγησης του ντετέκτιβ-πρωταγωνιστή; Ο Καμιλέρι δεν διστάζει να βάλει το στοίχημα και να το κερδίσει, απαντώντας καταφατικά στο ως άνω ερώτημα και γράφοντας ένα αστυνομικό μυθιστόρημα επινοημένων τεκμηρίων (δημοσιευμάτων του τύπου, υπηρεσιακών αναφορών, αλληλογραφίας μεταξύ δημόσιων αξιωματούχων). Επίσης, με τον τρόπο των τεκμηρίων, και το εύρημα του ανταγωνισμού μεταξύ Καραμπινιέρων και Αστυνομίας, κατορθώνει να πολλαπλασιάσει τους ήρωες.
Μια τέτοια τεχνική απαιτεί βέβαια την προσοχή του αναγνώστη, ο οποίος καλείται μόνος του να ανασυνθέσει στο μυαλό του την πλοκή. Αν κι έχω συναντήσει δυσκολίες με τέτοια μυθιστορήματα (π.χ. Ορθοκωστά), το συγκεκριμένο είναι εύληπτο και αυτή η εργασία που απαιτείται εκ μέρους του αναγνώστη δεν κουράζει.
(Β) γλώσσα: εδώ η γλωσσική ποικιλία προκύπτει από την αφηγηματική τεχνική του συγγραφέα: όσοι οι ήρωες γραφιάδες των επινοημένων τεκμηρίων, τόσα και τα διαφορετικά ύφη γραφής. Αλλιώς γράφουν οι υφιστάμενοι υπαξιωματικοί, οι οποίοι αγνοούν τη λατινική, αλλιώς οι προϊστάμενοι, επί το λογιώτερον οι δημόσιοι αξιωματούχοι, καυστικά τα δημοσιεύματα του επαρχιακού τύπου κ.ο.κ. Εδώ η γλώσσα είναι το μέσον με το οποίο ο Καμιλέρι ασκεί την ειρωνεία του επί της επαρχιακής γραφειοκρατίας. Και η ελληνική μετάφραση φροντίζει να αποδώσει τις πολλαπλές αφηγηματικές φωνές. Φροντισμένη και η έκδοση, με φωτογραφίες και διαφορετικά τυπογραφικά στοιχεία.
Επίσης:
-Το τέλος, παρά την κλασική λύση της αποκάλυψης του γρίφου, παραμένει αυθεντικά σικελικό και απολαυστικό!
- Το βιβλίο θα αρέσει σίγουρα στους νομικούς, που θα νιώσουν ότι ξεφυλλίζουν τις σελίδες μιας ευφάνταστης ποινικής δικογραφίας. Από παρόμοια στοιχεία καλείται ο νομικός να πλάσει την αφήγηση του δικογράφου του.
Υ.Γ.: Ο επαρκής αναγνώστης (που δεν είμαι) θα μας διαφωτίσει για το εάν υπάρχει προηγούμενο αστυνομικό αυτής της φόρμας, δηλ. αποκλειστικά δομημένο από τεκμήρια, ή εάν ο Καμιλέρι διεκδικεί την πρωτοτυπία.

Μύρων Κατσούνας
(διά την αντιγραφήν
Πατριάρχης Φώτιος)

L’ ARALDO di MONTELUSA
Διευθυντής: Fotio Patriarcha

Σάββατο, 12 Ιουλίου 2008

Εντύπωση προκαλεί το αστυνομικό μυθιστόρημα του Αντρέα Καμιλέρι με τίτλο «Η εξαφάνιση του Πατό», που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τον εκδοτικό οίκο Καστανιώτη σε μετάφραση Δήμητρας Δότση. Η καινοφανής και παιγνιώδης μορφή του, τα ποικίλα ντοκουμέντα από τα οποία αποτελείται, ο ασυνήθιστος για το είδος συνδυασμός πλοκής και χιούμορ αφήνει καλές εντυπώσεις στον αναγνώστη που δύσκολα αποφασίζει να το αφήσει από τα χέρια του.
Μένουν όμως ποικίλα ερωτήματα τα οποία είναι χρέος της έγκριτης εφημερίδας μας να θέσει, ώστε να απαντηθούν από τους αρμόδιους ή από όποιον φιλαναγνώστη επιθυμεί.
1. Τι εξυπηρετεί η μορφή παζλ, ψηφιδωτού, μωσαϊκού ή όπως αλλιώς θέλει κανείς να την ονομάσει; Βοηθάει τον αναγνώστη να γίνει κι αυτός ένας μικρός ντετέκτιβ που αναζητεί μαζί με τους ενδοκειμενικούς ήρωες τη λύση;
2. Ενισχύει το εγχείρημα η σατιρική και παρωδιακή μορφή του έργου; Με άλλα λόγια ο αναγνώστης χαίρεται εξίσου τη διερεύνηση της υπόθεσης και τη χιουμοριστική ένδυσή του;
3. Είναι αληθοφανές το τέλος; Ακόμη περισσότερο, ικανοποιεί η λύση τις προσδοκίες που έχουν δημιουργηθεί σταδιακά;
4. Προς τι η χρήση δύο αστυνομικών οι οποίοι, ενώ στην αρχή ανήκαν σε αντιμαχόμενες υπηρεσίες, αργότερα συνασπίζονται και επιχειρούν από κοινού;
5. Κρίθηκε σκόπιμο από τον συγγραφέα να οριστεί το συμβάν ως “εξαφάνιση”. Υποψιάζει για το τέλος; Αφήνει εσκεμμένα ποικίλες εκδοχές να πλανώνται;
6. Παρατηρείται ένα είδος φλυαρίας. Είναι πετυχημένο ώστε να παρελκύσει την προσοχή και να χάσει κανείς τα ίχνη μέσα στον κυκεώνα των πληροφοριών;
7. Απουσία κοινωνικού βάθους; Ο Καμιλέρι αδιαφόρησε για την τάση αυτή του σύγχρονου αστυνομικού μυθιστορήματος ή το προσπέρασε ρίχνοντας το βάρος στην ευχάριστη, αστεΐζουσα μορφή του;Δεν είναι συνηθισμένη μια τέτοια μορφή κι όλοι την κοιτάζουν με ενδιαφέρον. Δεν είναι συνηθισμένη και η απουσία του Μονταλμπάνο από τα έργα του Καμιλέρι. Το αποτέλεσμα εντέλει ικανοποιεί;