Friday, February 22, 2008

Ουίσκι με πάγο: κακό βιβλίο και κριτική

Το θάβεις ή το αγνοείς;

Διαβάζω πολλές φορές ένα βιβλίο, το οποίο κρίνω ότι στερείται ποιότητας. Φυσικά είναι γνώμη μου και τίποτα άλλο. Η σκέψη μου συχνά ταλαντεύεται ανάμεσα σε μια ηχηρή σιωπή και σε μια αρνητική παρουσίαση. Τι κάνει ένας μπλόγκερ;
Φαντάζομαι ότι το ίδιο δίλημμα απασχολεί και τους κριτικούς. Εκατοντάδες βιβλία, πολλά από τα οποία είναι ανούσια, κακά, κακογραμμένα, άτεχνα ή έστω με μια καλή ιδέα που δεν πραγματώνεται στην πράξη περνάνε από τα χέρια τους …και τα μάτια τους. Τι κάνουν; Γράφουν για να αναδείξουν τις αδυναμίες τους; Αδιαφορούν για να μη δώσουν βήμα σε ένα άτεχνο κείμενο;
Η δική μου σκέψη τείνει μέχρι τώρα ως εξής: Επειδή το ιστολόγιο είναι για μένα (μεταξύ άλλων) ένα ημερολόγιο αναγνώσεων, προτιμώ να αναρτώ όλα όσα διάβασα, με σκοπό να συγκεντρώσω σταδιακά όλα τα αναγνωστικά βιώματά μου. Λειτουργώ σαν ρεπόρτερ και όχι σαν αξιολογητής. Φυσικά, επιδιώκω να κρίνω όσα διαβάζω κι έτσι να μην αφήσω στην πλάνη όσους με επισκέπτονται.
Αντίθετα, ο κριτικός –μου φαίνεται- σκέφτεται διαφορετικά, αν κρίνει κανείς από τις λίγες αρνητικές κριτικές που κυκλοφορούν, εκτός κι αν πρόκειται για ένα πολυσυζητημένο βιβλίο για το οποίο υποχρεούται να πάρει θέση. Για το κακό βιβλίο είναι μάταιο να ασχοληθεί, αφού και χάσιμο χρόνου είναι αλλά και περιττό να χαραμίσει μια κριτική για ένα έργο που θα χαθεί από το προσκήνιο άμεσα. Παράλληλα, το κακό βιβλίο δεν πρέπει να δυσφημιστεί, γιατί κάτι τέτοιο ισοδυναμεί με διαφήμιση. Η αδιαφορία το καταδικάζει στη σιωπή και στην απόρριψη. Το κόσκινο που λέγεται «κριτική» δεν αξίζει να κρατήσει ούτε στο ελάχιστο κείμενα που δεν έχουν θέση σε ένα πρώτο ξεσκαρτάρισμα της τρέχουσας παραγωγής, ώστε σταδιακά οι γενιές κριτικών και αναγνωστών να ξεδιαλέξουν ακόμα πιο αυστηρά το διαχρονικά καλό από το εφήμερα αναγνώσιμο.
Τελικά, το θάβω ή το αγνοώ; Αναρτώ ένα κείμενο που δεν θα λάβει ούτε ένα σχόλιο –και δικαίως- ή το ξεχνώ προχωρώντας σε άλλα;

Πατριάρχης Φώτιος

36 comments:

ναυτίλος said...

Μακάρι οι κριτικοί να λειτουργούσαν έτσι.Από πρώτο χέρι γνωρίζω πολύ καλά ότι είναι (οι περισσότεροι τουλάχιστον)μπλεγμένοι στη διαπλοκή των εκδοτών και συγγραφέων.Πολλοί απ' αυτούς είναι σύμβουλοι εκδοτικών οίκων,επιμελητές ,μεταφραστές ,
συγγραφείς."Δίνουν για να παίρνουν".Εάν μάλιστα ανήκουν στην τελευταία περίπτωση ισχύει το "Λέγε με Γκαίτε να σε λέω Σίλλερ".
Από τη μια ,λοιπόν , είναι υποχρεωμένοι να κάνουν κριτική σε συγκεκριμένα βιβλία που τους δίνονται (πόσα να προλάβουν να διαβάσουν κι αυτοί άλλωστε)κι αν δεν τους αρέσουν η κριτική θα μετατραπεί σε μια αχρωμη παρουσίαση(αν είναι ευσυνείδητοι),από την άλλη υπάρχουν οι προσωπικές φιλίες.
Εγκειται τελικά στην ικανότητα του αναγνώστη της κριτικής να καταφέρει να φιλτράρει το κείμενο ώστε να διακρίνει τι κατα βάθος πιστεύει ο κριτικός.Τρέχα γύρευε δηλαδή...
Αυτός είναι και ο κυριότερος λόγος που αποφεύγω τα βιβλία των σύγχρονων συγγραφέων και προτιμώ τους κλασσικούς.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ναυτίλε, δεν θέλω να αρχίσω πάλι μια συζήτηση για τη "διαπλεκόμενη" κριτική (δεν είμαι πεπεισμένος γι' αυτό) και γι' αυτό δεν την απαξιώ. Με ενδιαφέρει περισσότερο η δική μου στάση ως ιστολόγου: ένα αδιάφορο βιβλίο το παρουσιάζω; ή το αγνοώ;
Πατριάρχης Φώτιος

κοπρόγατα said...

διαβασα προσεκτικα το ποστ σου και θα ηθελα να σου πω οτι και εγω ξεκινησα το μπλογκ για ακριβως αυτό το λόγο.. να εχω ενα
"ημερολόγιο αναγνώσεων, προτιμώ να αναρτώ όλα όσα διάβασα, με σκοπό να συγκεντρώσω σταδιακά όλα τα αναγνωστικά βιώματά μου"
βιβλία που διαβάζω και δεν μου αφήνουν κάτι απλά τα προσπερνάω.
και πάλι καλημέρα!

ναυτίλος said...

Έχεις δίκιο ,παρασύρθηκα...
Αλλά είναι δυνατόν και οι ιστολόγοι να αγνοούν κάτι κακό ή αδιάφορο , δηλαδή να υπόκεινται σε αυτολογοκρισία ; Τότε θα ακυρώναμε έναν από τους βασικούς λόγους ύπαρξης των ιστολογίων (όσον αφορά εμένα).
Πιο πολύ εμπιστεύομαι μια κριτική ιστολόγου (που με μία βόλτα στο αρχείο του εξοικειώνομαι με τις προτιμήσεις του) παρά ενός "επαγγελματία" κριτικού.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ said...

Γιατί έχω την εντύπωση ότι η τιμιότητα (πρώτα απέναντι στον εαυτό μας, μετά στο συγγραφέα και τέλος στον αναγνώστη της κριτικής) επιβάλει τη δημοσίευση κάθε (προσωπικής σαφώς και άρα υποκειμενικής) γνώμης, όποια χροιά κι αν έχει αυτή; Δεν είναι καλύτερα να με σφαλιαρίσεις για να καταλάβω ότι είμαι για σφαλιάρες, από το να με κανακεύεις με τη σιωπή σου; Είναι από την άλλη ψυχοφθόρο να "θάβεις" ένα συγγραφέα.Η αλήθεια να λέγεται. Η αλήθεια όμως να λέγεται παντού, αν πιστεύουμε -όπως φρονώ ως ορθότερο- ότι η αλήθεια (ακόμα και η υποκειμενική) είναι πάνω από τις διαπροσωπικές σχέσεις. Το χειρότερο βέβαια είναι να εξυμνείς ένα βιβλίο που είναι "νούλα", ακριβώς λόγω αυτών των σχέσεων. Ή να επιτίθεσαι σε ένα άλλο αξιόλογο επειδή δε συμπαθείς το συγγραφέα. Αυτό φυσικά είναι πολύ μεγαλύτερη ατιμία από την ένοχη σιωπή. Αυτά τα μπόλικα και ...επιφυλάσσομαι (-:

Roadartist said...

Καλησπέρα. Το ίδιο ερώτημα έχω θέσει και εγώ στον εαυτό μου όσον αφορά τις θεατρικές παραστάσεις που έχω δει εφέτος.
Συνηθίζω να κάνω αναρτήσεις μόνο για όποια είδα και μου άρεσε.
Έχουνε υπάρξει όμως και κάποιες, τις οποίες έχω δει, έχουνε ακουστεί, αλλά προσωπικά πιστεύω οτι δεν αξίζουν..
Αλλά σκέφτομαι είναι τελικά το σωστό είναι να αναφερόμαστε και σε ότι δεν μας άρεσε?
Και αυτό ακριβώς επειδή η στάση του καθένα μας απέναντι στη τέχνη ειναι καθαρά υποκειμενική. Οπότε θα πρέπει να αναφέρεστε και σε ότι διαβάσατε και δεν σας άρεσε. Ίσως αυτό να σταθεί αφορμή και για έναν γόνιμο διάλογο με κάποιον που το έχει διαβάσει, αλλά ίσως να έχει αντίθετη άποψη απο εσας..

Πάπισσα Ιωάννα said...

Κοπρόγαρα, δεν κατάλαβα ακριβώς: λες ότι θέλεις να αναρτήσεις όλα όσα διάβασες και μετά αναφέρεις ότι προσπερνάς όσα δεν σου άρεσαν. Τελικά τι κάνεις;
Καλωσόρισες στο καφέ μας.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ναυτίλε, όντως τα ιστολόγια υπάρχουν για να εκφράζουν και απαρέσκιες, κάτι που δεν μπορεί να κάνει συνεχώς η επίσημη κριτική.

Παναγιώτη, βλέπω ότι θέλεις να είσαι πρώτα εσύ τίμιος απέναντι στον εαυτό σου ως συγγραφέας που δεν θέλει καλοπιάσματα. Επομένως δέχεσαι και ότι καλοπροαίρετα ενοχλήσει τους αναγνώστες σου και το απέδειξες όταν συζητήσαμε σε προηγούμενο ποστ για το βιβλίο σου.
Γι' αυτό κι εγώ τίμια εκφράζω -ελπίζω και αιτιολογημένα συνάμα- τη γνώμη μου για κάθε ανάγνωσμά μου.

Roadartist, επιβεβαίωνω πως το ήθος σου αναζητεί τον διάλογο. Προσθέτω ότι αυτός δεν βοηθά μόνο τον συγγραφέα, αλλά και εμάς τους αναγνώστες που μαθαίνουμε να διαβάζουμε καλύτερα και να καταλαβαίνουμε όλο και περισσότερα.

Σας χαιρετώ όλους
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Αγαπητέ Πατριάρχη το θέμα το είχαμε συζητήσει και πάλι παλαιότερα στο blog ζου. Θα μου επιτρέψεις να συμφωνήσω με το ναυτίλο ότιυπάρχει μεγάλη διαπλοκή στον χώρο του βιβλίου και οι γνώμες που εκφράζουν οι περισσότεροι κριτικοί δεν έχουν να πουν και πολλά πράγματα. Προσωπικά εμπιστεύομαι περισσότερο την γνώμη ενός άλλου blogger ή ενός αναγνώστη και από εκεί και πέρα εαν ο συγγραφέας είναι καλοπροαίρετος την δέχεται.

Πάπισσα Ιωάννα said...

ΝΑ ΚΑΝΩ ΤΟΝ ΔΙΚΗΓΟΡΟ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ. Πώς είναι δυνατόν να εμπιστευόμαστε εκ των προτέρων έναν μπλόγκερ περισσότερο από έναν κριτικό, αφού δεν ξέρουμε ποιος είναι πίσω από το ψευδώνυμο; Αν πίσω από τον Πατριάρχη Φώτιο κρύβεται ένας (μεγαλο)εκδότης που προωθεί τα συμφέροντά του, πίσω από τον Akamas ένας κριτικός λογοτεχνίας, πίσω από τον Ναυτίλο ένας συγγραφέας που νοιάζεται να διαμορφώσει την κοινή γνώμη κ.ο.κ.;
Πλέον έχω μάθει να κρίνω την ίδια τη γνώμη αυτή καθεαυτή και όχι τον εκφραστή της, αν και ορισμένους κριτικούς (όπως και ιστολόγους) τους σέβομαι και λαμβάνω υπόψη -με κριτική διάθεση βεβαίως- την εκτίμησή τους.
Πατριάρχης Φώτιος

Μάνος Κοντολέων said...

Αγαπητέ Πρατριάρχη Φώτιε
Καταλαβαίνω τον προβληματισμό σου, αλλά θα προτιμούσα να τον έθετες σε μια άλλη διάσταση της κριτικής προσέγγισης.
Γίνομαι πιο σαφής. Ένα κριτικό σημείωμα αξίζει να ασχολείται όχι μόνο με το πόσο καλό η όχι είναι ένα βιβλίο (πάντα σύμφωνα με τα κριτήρια του κριτικού) αλλά και με τον τρόπο που θέτει το κείμενο ένα ζήτημα. Με άλλα λόγια όχι μόνο τη λογοτεχνική διάσταση του έργου, αλλά και την όποια άλλη μπορεί να έχει ή να θέλει να έχει -κοινωνική, ιστορική, ψυχολογική, εμπορική κλπ
Έτσι, λοιπόν, υπάρχουν κάποια μυθιστορήματα, ας πούμε, που αν και προσωπικά δε μου άρεσαν, θέλησα να γράψω κάτι γι αυτά, μιας και έθεταν κάποια ζητήματα που νομίζω αξίζει να προβληματίσουν τόσο εμένα όσο και τους όποιους αναγνώστες μου.
Για παράδειγμα ας αναφέρω "Το νησί" της Β. Χίσλοπ. Το κριτικό μου σημείωμα που πρωτοδημοσιεύτηκε μια Κυριακή στον Ελεύθερο Τύπο, μπορείς να το διαβάσεις και στο blog μου.
Ελπίζω να πρόσθεσα μια πτυχή στη συζήτηση.
Και βέβαια, αξίζει κάποια στιγμή, να δούμε πιο αναλυτικά το θέμα των μπλόγκερς που χρησιμοποιούν ψευδώνυμο σε σχέση με τη συνύπαρξή τους με εκείνους που υπογράφουν με το όνομά τους.

Anonymous said...

Πατριάρχη θέτεις ένα σημαντικότατο θέμα, το οποίο οφείλω να ομολογήσω ότι δεν το είχα σκεφτεί. Εκείνο που μπορώ πάντως να απαντήσω είνι ότι ακόμη και αν ισχύει αυτό μέσα από την ανωνυμία μας μπορούμε να πούμε αυτό που δεν θα λέγαμε δημόσια, οπότε βγαίνει κάτι θετικό.
@μάνος Κοντολέων
Σαφέστατα υπάρχουν κακά βιβλία από τα οποία κάποιος αναγνώστης μπορεί να βγάλει κάτι θετικό, τι γίνεται όμως στην περίπτωση που το βιβλίο είναι όντως κακό; Εσείς ως κριτικός τι θα κάνατε επώνυμα;

Πάπισσα Ιωάννα said...

Μάνο Κοντολέων, σε ένα κείμενο μπορεί να υπάρχουν πρωτότυπα στοιχεία για ένα θέμα που δεν έχει θιχτεί ως τώρα, αλλά η μορφική επεξεργασία είναι κακή: τότε, ακριβώς επειδή στη λογοτεχνία δεν υφίσταται διάκριση μορφής-περιεχομένου, το έργο στερείται ποιότητας. Άν δεν εννοείς κάτι τέτοιο, τότε συμφωνούμε.
Μένει το ερώτημα του Akamas: από τα χέρια των κριτικών περνάνε και διαβάζονται πολλά κακά (με τα δικά τους κριτήρια) βιβλία: τι κάνουν;

Μάνος Κοντολέων said...

Αν το βιβλίο το θεωρώ κακό τότε ασφαλώς και δεν υπάρχει λόγος να ασχοληθώ μαζί του, μιας και υπάρχουν τόσο άλλα που είναι ενδιαφέροντα και που κανείς δεν προλαβαίνει να τα παρουσιάσει.
Συμβαίνει κάτι τέτοιο; Δε νομίζω...
Υποθέτω πως είσαστε -οι περισσότεροι- πιο νέοι από εμένα. Και ίσως δεν έχετε γνωρίσει εκείνη την εποχή που ο αναγνώστης πολύ σπάνια έπεφτε πάνω σε κακό βιβλίο. Γιατί στα χέρια του υπήρχαν κείμενα από του προβεβλημένου Βενέζη μέχρι του παραγκωνισμένου Χατζηαργύρη κι αργότερα είχε να διαλέξει ανάμεσα σε Τσίρκα ή Κουμανταρέα.
Τώρα κυκλοφορούν πολλά,΄πάρα πολλά και οι αναγνώστες δε διαθέτουν ικανοποιητικά αναγνωστική παιδεία. Είναι και η έντονη προβολή των ΜΜΕ, είναι και το star system... Τελικά μένει η ευθύνη στους ώμους του ίδιου του αναγνώστη. Και ο ρόλος του κριτικού έχει χασει την παρεμβατικη του δεινότητα.
Αλλά γιατί οι σκέψεις και οι απόψεις να μην έχουν την υπογραφή αυτού που τις κάνει; Φτάσαμε στην εποχή που φοβάμαστε να εκφρασθούμε δημόσια, ενώ υποτίθεται πως υπάρχει απόλυτη ελευθερία έκφρασης;

Πάπισσα Ιωάννα said...

Μάνο Κοντολέων, το ιστολογείν δεν είναι ανωνυμία. Όπως πίσω από ποικίλα ψευδώνυμα στον χώρο των λογοτεχνών, γεγονός απόλυτα αποδεκτό από την Γραμματολογία, κρύβονται γνωστοί και άγνωστοι των γραμμάτων μας, έτσι και πίσω από το ιστολογικό ψευδώνυμο υπάρχει ένα πρόσωπο, ένας οποιοσδήποτε αναγνώστης. Κι αυτό το πρόσωπο, όσο πληθαίνουν τα ποστ του, τόσο αποκτά ταυτότητα. Δηλαδή αν αντί για Πατριάρχης Φώτιος υπέγραφα Φώτης Πετρίδης, τι θα άλλαζε; Το ψευδώνυμο δεν είναι ανωνυμία. Κι αν πίσω από το Μάνος Κοντολέων -σε ό,τι αυτό υπογράφει- κρύβεται ένας Μανόλης Κοντόπουλος, τι θα άλλαζε;
Φυσικά, καταλαβαίνω την αμηχανία μπροστά στο άγνωστο. Αλλά, εμείς οι νεότεροι δεν στεκόμαστε σε θεσμικά δεδομένα, αλλά ακούμε και κρίνουμε την ίδια την άποψη και όχι τον φορέα της. Λ.χ. δεν θα αποδεχτώ την κριτική σου, επειδή είσαι ο Μάνος Κοντολέων (παρά τον σεβασμό μου), αλλά επειδή και εφόσον βρω ότι πληροί τα κριτήρια ποιότητας που αναζητώ.
Σ' ευχαριστώ για τον γόνιμο διάλογο στον οποίο συμμετέχεις.
Πατριάρχης Φώτιος
ή ...Φώτης Πετρίδης!

Eva Stamou said...

Αγαπητέ Φώτιε, πολύ ενδιαφέρον το θέμα που συζητάτε. Για μένα αυτό που έχει σημασία δεν είναι το ονοματεπώνυμο του βιβλιοκριτικού αλλά ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζει ένα κείμενο, δηλαδή τι είδους 'ανάγνωση' κάνει. Αν εγώ λόγου χάρη έχω κόλλημα με τον φεμινισμό είναι πολύ πιθανόν ότι η 'ανάγνωσή' μου θα υπερτονίζει τα στοιχεία ενός μυθιστορήματος που αφορούν τη θέση της γυναίκας, παραβλέποντας όψεις του κειμένου οι οποίες μπορεί να είναι εξίσου ή περισσότερο σημαντικές λογοτεχνικά. Γι αυτό νομίζω ότι έχει σημασία να γνωρίζουμε όχι το ονοματεπώνυμο αλλά τις θεωρητικές προκείμενες ή την ερμηνευτική οδό που ακολουθεί ο εκάστοτε κριτικός. Αισθάνομαι ότι αυτό είναι κάτι που το οφείλει και στον συγγραφέα και στους αναγνώστες. Να προσθέσω ότι όπως σε ορισμένες περιπτώσεις έχει μεγάλη σημασία να γνωρίζει ο αναγνώστης τον πολιτισμικό χώρο από τον οποίο προέρχεται ο συγγραφέας, έτσι έχει σημασία να γνωρίζει και τον πολιτισμικό χώρο από τον οποίο προέρχεται ο κριτικός.

ναυτίλος said...

Επιτέλους να κι ένας ενδιαφέρων διάλογος.Τα ιστολόγια δικαιώνονται...
Εάν ένας blogger (δημοφιλής)είναι συγγραφέας ή εκδότης ή μεταφραστής και προωθεί συγκεκριμένα βιβλία είμαι βέβαιος ότι πολύ γρήγορα οι υποψιασμένοι αναγνώστες του θα τον ξεσκέπαζαν , όσο κι αν προσπαθούσε να καμουφλαριστεί.
Χθες έκανα μια εγκωμιαστική ανάρτηση για ένα βιβλίο του Τολστόι από τις εκδ. Μαϊστρος κι ο μικρός μου γιος που τη διάβασε με ρώτησε : πόσα σου 'δωσε ο Μαϊστρος για να τη γράψεις ;
Όλοι είναι υποψιασμένοι πια.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Εύα Στάμου, παρόλο που συμφωνώ, προσκρούω στην κριτική πράξη εν Ελλάδι, γιατί παρατηρείται στους κριτικούς απουσία θεωρητικής σκευής. Οι περισσότεροι -κακοί ή καλοί- μιλάνε ΕΜΠΕΙΡΙΚΑ έως ιμπρεσσιονιστικά. Είναι συγγραφείς, που δεν έχουν άλλο όπλο απο τη δική τους εμπειρία στη γραφή, είναι ποικίλων άλλων ειδικοτήτων που απέκτησαν κριτική πένα διαβάζοντας πολλά βιβλία. Δεν φτάνει.
[Και για να μη φύγουμε από το θέμα που τράβηξε ο διάλογος, διαμορφώνουμε γνώμη για έναν κριτικό από τα κείμενά του και έπειτα είμαστε πρόθυμοι να τον διαβάσουμε μελλοντικά ή όχι. Το ίδιο συμβαίνει και με έναν ιστολόγο].

Ναυτίλε, κι εγώ πιστεύω ότι κάθε μονόπλευρη θέση θα καταδικάσει το όποιο μπλογκ, ακόμα κι αν από πίσω του είναι ο πιο λαοφιλής συγγραφέας.
Πατριάρχης Φώτιος

Μάνος Κοντολέων said...

Ενδιαφέρουσες απόψεις ..."ακούγονται" εδώ μέσα. Και που με κάνουν να βλέπω κάπως διαφορετικά μερικά πράγματα. Αλλά που δεν μπορώ να πω πως και με πείθουν απόλυτα.
Πρώτα απ΄ όλα τί σημαίνει θεωρητική κατάρτηση ενός κριτικού; Πτυχία πανεπιστημιακά; Αναγνώσεις ιδιωτικές; Και γιατί όχι μήως κριτικό τάλαντο; Και γιατί η εμπειρία να μην είναι κι αυτή ένα εφόδιο.;
Τελικά τα κείμενα είναι που καθιερώνουν και όχι οι τίτλοι. Και νομίζω πως σε αυτό μάλλον όλοι, λίγο - πολύ, συμφωνούμε.
Στο θέμα της ανωνυμίας, τώρα. Ή αν θέλετε της "ανωνυμίας".
Ναι, το έργο ενός ανθρώπου προσφέρει και το προφίλ του. Αλλά τότε γιατίνα χρησιμοποιεί όνομα διαφορετικό από ατό που έχει στις άλλες εκφράσεις του δημόσιου ή ιδιωτικού του βίου; Μήπως θέλει έτσι δημιουργήσει μια άλλη persona; Κι αν ναι, γιατί;
Μπαίνουμε έτσι τότε στο χώρο πλέον της ψυχανάλυσης.
Ομολογώ πως ξέρω ελάχιστους συγγραφείς που υπογράφουν με όνομα διαφορετικό από αυτό που έχουν στην ταυτότητά τους. Και οι περισσότεροι από αυτούς, ασχέτως ονόματος, είναι πρόσωπα που είναι γνωστά -μπορεί κανείς να τα βρει, να επικοινωνήσει πολλαπλώς μαζί τους. Συμβαίνει το ίδιο με τους blogers; Οι οποίοι όσο κι αν εκθέτουν τις απόψεις τους, εντούτοις παραμένουν πρόσωπα κρυμμένα πίσω από την ασφάλεια αυτής της άλλης persona.
Να, για παράδειγμα αυτή εδώ η συζήτησή μας. Εγώ ότι γράφω σε μένα επιστρέφει και ο καθένας μπορεί να μου καταλογήσει την όποια συμφωνία ή διαφωνία του. Και έτσι η συνολική άποψη για το προσωπό μου να διαφοροποιείται θετικά ή αρνητικά.
Μπορεί κανείς να ισχυριστεί το ίδιο και για όσους υπογράφουν με ψευδώνυμο;
Νομίζω πως οι απόψεις πρέπει να έχουν ταυτότητα. Ταυτότητα κοινωνική και όχι μόνο εικονική.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Μάνο Κοντολέων, άφήνω προσώρας το θέμα της ανωνυμίας, γιατί ξέφυγε από τον άξονα του ποστ, αλλά επιφυλάσσομαι να το θέσω ξανά.

Στο άλλο θέμα θα θέσω τη χείρα μου επί τον τύπον των ήλων: πώς έγινες κριτικός; πώς ο οποιοσδήποτε γίνεται κριτικός; Αν πάω εγώ στον Κατσουλάρη (Ελ. Τύπος) ή στη Χαρτουλάρη (Τα Νέα) κ.ο.κ. και ζητήσω να γράφω κριτικές, πιστεύοντας ότι έχω το κριτικό τάλαντο και την πείρα από την ανάγνωση εκατοντάδων βιβλίων, θα με δεχτούν; Ή αν ακόμα στείλω τρεις-πέντε-δέκα κριτικές μου και δουν ότι μπορώ να σταθώ, θα με δεχτούν; ΑΠΟΚΛΕΙΕΤΑΙ. Άρα, αν δεν μετρήσει η γνωριμία, ποια αντικειμενικά κριτήρια μπορούν να προσμετρήσουν στην αρχή; [Δεν συζητάμε φυσικά για το αν κάποιος είναι καλός ή κακός κριτικός, αφού αυτό θα φανεί στην πορεία]. Επομένως, σύμφωνα με το σκεπτικό μου, πρέπει να περάσει πλέον η εποχή που η κριτική ήταν απλώς δημοσιογραφική εξειδίκευση, συγγραφική προέκταση, κατάθεση ονόματος...
Πάντοτε απορούσα πώς γίνεται κάποιος κριτικός βιβλίου. Αν, εκτός από τη συγγραφική ιδιότητα, που δεν την ανέφερες καν, μου υποδείξεις τη διαδικασία, θα με βοηθούσες να καταλάβω ποιοι μας καθοδηγούν στις επιλογές μας.
Ευχαριστώ και πάλι για την ποιότητα του διαλόγου.
Πατριάρχης Φώτιος

Μάνος Κοντολέων said...

Αγαπητέ Πατριάρχη
Θα συμφωνήσω μαζί σου πως το θέμα κριτικής είναι κάπως ρευστό στη Ελλάδα, αν και δεν ξέρω τι ακριβώς συμβαίνει στο εξωτερικό.
Αλλά μιας και μου ζητάς να καταθέσω την προσωπική μου πορεία, με χαρά θα το κάνω.
Λοιπόν, από τότε που ήμουνα έφηβος μου άρεσε να καταγράφω τις σκέψεις / κρίσεις μου τόσο για τα βιβλία που διάβαζα όσο και για τις θεατρικές παραστάσεις που έβλεπα. Και πολύ γρήγορα αακάλυψα πως υπήρχαν και κάποια κείμενα θεωρητικά που θα με βοηθούσαν να κατανοήσω καλύτερα τη διαδικασία της κριτικής προσέγγισης ενός έργου.
Αυτές οι αναγνώσεις ποτέ δεν έχουν σταματήσει.
Παράλληλα, εκεί κάπου στις αρχές του 1980, ο Γιάννης Νεγρεπόντης (που σε εκδηλώσεις είχαμε γνωριστεί) μίλησε για μένα στα παιδιά του ΔΙΑΒΑΖΩ και εκείνα μου πρότειναν αν ήθελα να γράφω κριτικά σημειώματα στο περιοδικό.
Ως συγγραφέας, τότε, ήμουνα πολύ λίγο γνωστός. Δεν με επέλεξαν λοιπόν για το όνομά μου, αλλά στα πλαίσια μιας προσσπάθειας που κάνανε να βρούνε νέους ανθρώπους που θα είχανε μαι άλλη ματιά να καταθέσουν.
Η συνεργασία μου με το ΔΙΑΒΑΖΩ από τότε ξεκινά και ούτε κι εγώ ξέρω πόσα κριτικά σημειώματα μου έχουν δημοσιευθεί σε αυτό το περιοδικό.
Στο μεταξύ πήγα και ζήτησα συνεργασία με την ΑΥΓΗ, αργότερα με άλλα περιοδικά, με την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ κλπ.
Ομολογώ πως δεν θεωρώ τον εαυτό μου κριτικό, αλλά συγγραφέα. Μα για μένα οι κριτικές παρεμβάσεις είναι ένα βασικό συμπλήρωμα του τρόπου με τον οποίο βλέπω τη λογοτεχνική πράξη τόσο τη δική μου όσο και των άλλων.
Προσπαθώ με συνεχείς αναγνώσεις λογοτεχνικών και θεωρητικών έργων να κρατώ ζωντανούς τους προβληματισμούς μου και να τους τονώνω.
Από εκεί και πέρα ναι, τα κείμενα είναι που επιβεβαιώνουν την ποιότητα της σκέψης.
Και δεν μπορώ να ξέρω αν εσύ συγκεκριμένα θα αντιμετώπιζες αρνήσεις αν ζητούσες συνεργασία με κάποια έντυπα. Οι γνωριμιές ασφαλώς και παίζουν ρόλο, το ίδιο και το όνομα. Αλλά από κάπου κανείς ξεκινά. 'Αλλωστε κι αυτή τη στιγμή -τί συμβαίνει; Ένας καταξιωμένος συγγραφέας και συνεργάτης μεγάλων εντύπων ανταλλάσει απόψεις με ένα άγνωστό του άτομο που όμως με το πάθος του έχει κι αυτό και κερδίσει το ενδιαφέρον όσων τον διαβάζουν, αλλά και έχει αποκτήσει τη δική του εξουσία.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Μάνο Κοντολέων, σ' ευχαριστώ ειλικρινώς για τα καλά σου λόγια. Δεν θα αντιγυρίσω τα κομπλιμέντα (έχω διαβάσει με μεγάλη ευχαρίστηση κάποια από τα "παιδικά" σου), για να μη φανεί ότι αλληλογλειφόμαστε. Ο τρόπος επιλογής σου φαντάζομαι είναι ενδεικτικός και για τις επιλογές των εντύπων σε πρόσωπα που αναγορεύονται κριτικοί, ασχέτως επαναλαμβάνω αν ήταν καλοί ή όχι.
Καλή δουλειά σε ό,τι κάνεις.
Πατριάρχης Φώτιος

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ said...

Το θέμα δεν είναι ποιος γράφει την κριτική (αν για παράδειγμα έχει τελειώσει φιλολογία ή δεν ξέρω γω τι...), αλλά με ποιό αίσθημα ευθύνης το κάνει. Εξάλλου και η κριτική μπορεί να ελεγχθεί με τη σειρά της ως προς τη λογοτεχνική της αξία και όχι μόνο ως προς τη "βαθμολόγηση" που επιχειρεί. Και η κριτική της κριτικής με τη σειρά της. Μοιάζει με τους επάλληλους καθρέφτες. Απλά μερικοί απ' αυτούς μπορεί να είναι παραμορφωτικοί. Ακόμα και να αλληλοαναιρούνται, οδηγώντας σ' αυτό που ο κος Κοντολέων τονίζει, το να πέφτει τελικά το βάρος στους ώμους του αναγνώστη. Σε τελική ανάλυση όπως κι αν σου περιγράψουν το σεξ, αν δεν το κάνεις δε μπορείς να το καταλάβεις (άσε που μερικές φορές δεν το καταλαβαίνεις κι όταν το κάνεις). (-:

Πάπισσα Ιωάννα said...

Παναγιώτη, συμφωνώ ότι διαβάζω την κριτική και την κρίνω. Αλλά δεν απάντησες στο βασικό μου ερώτημα (νομίζω ότι ο Κοντολέων κατάλαβε τι εννοώ): ποιους βάζουνε να γράφουν κριτικές, ώστε εσύ κι εγώ να κρίνουμε αν είναι καλοί ή κακοί;
Πατριάρχης Φώτιος

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ said...

@Πατριάρχη
Εντάξει, δε μπορώ να το αμφισβητήσω. Λίγο πολύ ο κριτικόκοσμος στην Ελλάδα -ίσως και αλλού- διαμορφώνεται είτε τυχαία, είτε πάλι δια της δημοσιοσχετίκης οδού. Σάμπως είναι ο μόνος τομέας που στελεχώνεται τοιουτοτρόπως; Η ίδια η "κοινοπραξία" μετά στήνει τοίχους για να διαφυλάξει την κεκτημενη συντεχνία. Φυσικά αυτός είναι κανόνας με εξαιρέσεις. Και εδώ έρχεται και η ιστολογική γοητεία, του να κοιτάω εγώ ο "άσχετος" πάνω από τον τοίχο, συμμετέχοντας έτσι στο πανηγύρι των κριτικών- έστω και λάθρα.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Βλέπω ότι το θέμα από αλλού ξεκίνησε κι αλλού μάς πήγε. Δεν ήξερα ότι όλοι έχουμε προβληματιστεί πάνω στην κριτική και χαίρομαι γι' αυτό.
Κλείνοντας θέλω να τονίσω ότι δεν απαξιώνω τους κριτικούς και τη γνώμη τους -προβάλλοντας ίσως την ποιότητα των μπλογκς (άλλο πράγμα ο ερασιτέχνης αναγνώστης κι άλλο ο ευσυνείδητος κριτικός). Αυτό που σκέφτομαι και καταθέτω στον διάλογο είναι η προϋπόθεση για να γίνει κανείς κριτικός: κατάρτιση κι όχι απλώς καλή επαφή με τον χώρο του βιβλίου (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα έχουμε και τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα).
Πατριάρχης Φώτιος

Nomad said...

Γειά σας.
Το παρουσιάζετε, θα έλεγα.
Θα σας πω ένα παραδειγμα. Διαβασα πρόσφατα ενα μαυρο χάλι βιβλίο ενός πολύ γνωστού συγγραφέα ελκληνα, που υπερεκτιμώ. Τ΄ποτε εγραφα σε φόρουμ. Δημοσιοποίησα με λίγα λόγια την αναγνωσή μου, σημειώνοντας πως δεν ήταν από τις καλές του στιγμές.
Οσο για την εμπιστοσύνη στον μπλόγκερ, νομίζω σημασία δεν έχει η ανεπωνυμία αλλά οι λέξεις. Η εμπιστοσύνη απο αυτές δημιουργείται και εγκαθιδρύεται.

Καλησπέρα.

Nomad said...

Μμμ, αυτό το Your comment has been saved and will be visible after blog owner approval με στεναχώρησε και οφείλω να σας το πω. Αντιλαμβάνομαι ότι προφανώς θα έχετε τους λόγους σας, πλην είναι στενάχωρο όπως κάθε προληπτική λογοκρισία, δε νομίζετε;

Καλησπέρα και παλι.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Nomad, καλωσόρισες στο καφέ μας. Εξ αρχής πίστευα -και μέσα από το διάλογο επικυρώθηκε η σκέψη μου- ότι πρέπει να το δημοσιεύουμε, με διακριτικότητα και επιχειρήματα κι όχι με αλαλαγμούς.
Όσο για το κοσκίνισμα, πίστεψέ με ότι δεν έχω κόψει κανένα σχόλιο -ακόμα κι αυτά που με κατακρίνουν. Ευτυχώς, ίσως και επειδή υπάρχει αυτό το κατώφλι ασφαλείας, δεν έχω δεχτεί υβριστικά σχόλια.
Πατριάρχης Φώτιος

κοπρόγατα said...

καλημέρα
τελικά προσπαθώ να ανεβάζω στο μπλογκ μου οτι με αγγίζει πραγματικα. είμαι ένας ερασιτέχνης αναγνώστης που θέλει να μοιραστεί με άλλους αναγνώστες και μη τις εμπειριες μεσα απο βιβλία..
θα δείξει αν θα γραψω για κατι "κακο" για κατι που διαβασα. σε καμοια περίπτωση όμως δεν θεωρω οτι αυτο που κανω είναι κριτικη...
με εκτίμηση
ευδοκία

librarian said...

Καλημέρα σας. Χαίρομαι για την τόσο ενδιαφέρουσα συζήτηση που έχετε στήσει εδώ συγγραφείς και αναγνώστες. Ως απλή αναγνώστρια θα ήθελα κι εγώ να πω τη γνώμη μου στην αρχική σου ερώτηση. Η ερώτηση σου με παραπέμπει σε ένα προβληματισμό που έχουν κάποιοι που δεν ασχολούνται με την ανάγνωση "Να διαβάσω ένα βιβλίο ή θα χάσω το χρόνο μου κινδυνεύοντας να μη μου αρέσει;". Μα αυτή είναι η χαρά της ανάγνωσης ένα ρίσκο, ένα στοίχημα που βάζεις με τον εαυτό σου "θα ανταποκρίνεται αυτό το βιβλίο στις αρχικές σκέψεις που είχα γι' αυτό;".
Ακόμη και όταν δεν ανταποκρίνεται πιέζω τον εαυτό μου να το τελειώσω. Έχω βρει πολλά τα οποία με κέρδισαν στις τελευταίες σελίδες και γι' αυτό άξιζε να τα ολοκληρώσω. Κάθε ανάγνωση όπως και να έχει μου αφήνει πολλές σκέψεις είτε καλές είτε κακές και αυτές τις σκέψεις θέλω να τις μοιραστώ με τους γύρω μου. Τις όποιες σκέψεις σου να τις αφήνεις στο μπλογκ σου. Γιατί έτσι είναι η ανάγνωση, γιατί έτσι είναι τα βιβλία, γιατί έτσι είναι όλα κάποια καλά κάποια κακά.

Anonymous said...

Αγαπητέ Πατριάρχη,

Δεν θα μπορούσα να εκφράσω καλύτερα τη σκέψη μου απ’ ότι το έκαναν οι προηγούμενοι
“συνομιλητές”. Νομίζω ότι η απάντηση στο ερώτημα «το θάβεις ή το αγνοείς;» εξαρτάται από την “κακότητα” του βιβλίου και κυρίως από τον τρόπο που προτίθεται κανείς να το κάνει. Πιστεύω ότι είναι θεμιτό να σχολιάζει κανείς “αρνητικά” ένα βιβλίο που δεν πληρεί τις προδιαγραφές ποιότητας - ακόμη και η πιο μη θετική κριτική, δίνει στον συγγραφέα μια κόντρα οπτική της δουλειάς του, στον αναγνώστη που ενδιαφέρεται μιαν άλλη, πιο διαυγή, θεώρηση του βιβλίου και επιπλέον, και πολύ σημαντικό, γίνεται αφορμή για εποικοδομητικό διάλογο με αρκετά ερωτήματα όπως αυτά που θέτονται εδώ, που διαφορετικά δεν θα γινόταν ούτε καν λόγος. Αρκεί βέβαια αυτή η κρίση να είναι υπεύθυνη (με ό,τι αυτό συνεπάγεται) και όχι εμπαθής, γενικόλογη και κακοήθης. Στην χείριστη περίπτωση, το κακό βιβλίο μπορεί κάλλιστα να λειτουργήσει και ως παράδειγμα προς αποφυγή, για την γραφή και την ανάγνωση. Είναι κι αυτό ένα όφελος.

Καλό βράδυ

Anonymous said...

Πατριάρχα μου εγώ θα ήθελα να σοθ κάνω μια και μόνη ερώτηση, τι εννοείς όταν λες κατάρτιση; Και ι δυό μας έχουμε blogs και σχολιάζουμε κάποια βιβλία που διαβάζουμε, δεν ξέρω εαν είσαι φιλόλογος ή εαν εννοείς ότι θα πρέπει κάποιος να είναι ή αν και μια καλή και πολύχρονη σχέση με το βιβλίο αρκεί για να κάνεις μια καλ΄πιστη κριτική, έστω και αρνητική.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Κοπρόγατα, Librarian, Sue, φυσικά, αν το βιβλίο θεωρηθεί κακό, θα του συμπεριφερθούμε αναλόγως, χωρίς ακρότητες και μεγαλοστομίες. Ούτως ή άλλως δεν κάνουμε κριτική, αλλά συνήθως βιβλιοπαρουσιάσεις. Και φυσικά η δική μου -ή όποιου άλλου- κατάθεση θα πυροδοτήσει έναν χρήσιμο διάλογο... Αυτό είναι το σημαντικότερο.
Απ' ό,τι είδα, οι περισσότεροι αν όχι όλοι πιστεύουμε ότι το βιβλίο πρέπει να παρουσιαστεί.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Akamas,
θα δεχόσουν να σου συνταγογραφήσει φάρμακα ένας που δεν είναι γιατρός, αλλά έχει μακρόχρονη σχέση με αρρώστιες μέσα στην οικογένειά του; Θα δεχόσουν να ελέγξει το σπίτι σου για ζημιές από το σεισμό ένας που δεν είναι πολιτικός μηχανικός, αλλά έχει "καλή και πολύχρονη σχέση" με το εν λόγω θέμα; Δεν μιλάω να ανοίξει κάποιος από αυτούς μπλογκ και να καταθέσει τις εμπειρίες του από τις αρρώστιες ή το σεισμό, μιλάω για την θεσμική του ιδιότητα.
Κατάρτιση στον καιρό της επιστημονικής αξιοπιστίας σημαίνει εμπιστοσύνη στον ειδικό, χωρίς εμπειρισμούς και ερασιτεχνισμούς, παρ' όλη την κριτική που κι αυτός μπορεί να δεχθεί.
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Η κριτική είναι μία από τις κινητήριες δυνάμεις της λογοτεχνίας. Είναι άτοπο να την αντιμετωπίζει κανείς ώς κατί άλλο από ένα οργανικό κομμάτι της λογοτεχνικής παραγωγής.Ο κριτικός δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένας παρασιτικός τύπος που ζει εις βάρος των δημιουργών και γουστάρει να κράζει αλλά ως κάποιος που συμμετέχει, στο μερίδιο που του αναλογεί, στην λογοτεχνική παραγωγή και υπό αυτή την έννοια οφείλει να είναι συνεπής και αξιόπιστος. Τι προσφέρεις, λοιπόν, όταν αγνοείς ένα κακό βιβλίο (στο βαθμό που σου φαίνεται κακό); Τίποτα. Δεν πρέπει να αγνοούμε το οτιδήποτε. Το λογοτεχνικό σύμπαν έχει δημιουργηθεί στο μεγαλύτερο μέρος του στη βάση της σύγκρισης. Κι αυτή η συγκριτική/κριτική διαδικασία (πέρα από κάθε αισθητική απόλαυση) είναι που ορίζει και τις έννοιες της εξέλιξης/ανατροπής κτλ. Κρίνετε,λοιπόν, ίνα κριθείτε γιατί μόνο έτσι, νομίζω, ανυψώνεται η έκφραση σε νέες διεξόδους...