Coffee 52. Κώστας Ακρίβος

Ο θάνατος του Χριστόδουλου και η σημερινή κηδεία του ευνοεί αναγνώσεις και προβληματισμούς για τον Θεό και τη θρησκεία σε έναν κόσμο που δεν βλέπει τα πράγματα όπως ο Παπαδιαμάντης ή ο Κόντογλου.

Κώστας Ακρίβος, “ΠανΔαιμόνιο”

Δύο συγγραφείς ασχολούνται με το ίδιο θέμα: ο Αλεξάκης (βλ. ποστ της 12.1.2008) και ο Ακρίβος καταπιάνονται με το Άγιο Όρος. Η βασική διαφορά είναι ότι ο Ακρίβος –άσχετα από το τι δηλώνει ως πρόθεσή του- πραγματεύεται το θέμα του άβατου: ένας μοναχός-ψαρά, ο Νήφων, συναντά στο πέλαγος μια ψαροπούλα (που έλεγε κι ο Μυριβήλης), συνάπτει κάποια στιγμή δεσμό μαζί της, την αφήνει έγκυο κι αυτή από δαιμονικές συγκυρίες βρίσκεται στο κελί του στον Άθω, όπου γεννά.
Το θέμα έγκειται στην προσπάθεια διατήρησης του άβατου αλλά και της παρθενίας του μοναχού σε έναν κόσμο που δαιμονικά βαίνει προς άλλες κατευθύνσεις κι όλες οι διαβολικές συμπτώσεις μπορεί να είναι εναντίον μας. Ο Ακρίβος πλάθει το θέμα με εναλλαγή τριτοπρόσωπης αφήγησης και ποικίλων εξωλογοτεχνικών κειμένων (αναφορά, επιστολή, μέιλ κ.λπ.), μορφολογική επιλογή που δεν πετυχαίνει να δώσει πραγματική πολυφωνία στο έργο. Γενικά αυτή η μίμηση του Βαλτινού έχει στοιχειώσει τον Ακρίβο (βλ. και “Κίτρινο ρώσικο κερί”). Όλα αυτά δίνονται εν είδει αστυνομικού μυθιστορήματος, αφού ξεκινούν με την ανεύρεση της νεκρής κοπέλας στο κελί του Νήφωνα: ωστόσο η αστυνομική ένταση δεν διατηρείται σε υψηλό επίπεδο, καθώς το βάρος δίνεται σε μία χαρτογράφηση των συνθηκών, χωρίς πολλούς υπόπτους και υποψίες, παρά μόνο στο τελευταίο τέταρτο του βιβλίου όπου η δράση κορυφώνεται με πετυχημένα βήματα.
Διάβασα τις προάλλες την κριτική του Β. Χατζηβασιλείου στην Ελευθεροτυπία (18.2.2008), ενώ παράλληλα είχα ξεκινήσει το βιβλίο. Εντοπίζει προβλήματα στη σκιαγράφηση των προσώπων, ιδίως του Νήφωνα και του πνευματικού του, του γέροντα Γεδεών, ο οποίος -τώρα που το σκέφτομαι- μοιάζει με τον τυφλό μοναχό στο “Όνομα του Ρόδου” (με εμμονές, προσπαθεί να βάλει φωτιά και άλλα ανάλογα), αλλά αποδεικνύεται λιγότερο αποφασιστικός.
Εγώ θα έλεγα ότι το σοβαρότερο πρόβλημα του μυθιστορήματος είναι η αδυναμία του Ακρίβου να δείξει την εσωτερική δραματικότητα του Νήφωνα, όλο τον αγώνα του να αντισταθεί στον πειρασμό, όλη την ταλάντευση από την αγνότητα στην αγάπη, από το καθήκον του ως μοναχού στην πατρική του ευθύνη κ.ο.κ. Ο αναγνώστης διαβάζει επιφανειακά ένα θέμα με πολύ βάθος, ένα τραγικό –με την αρχαιοελληνική σημασία- συμβάν που κάποιος θα μπορούσε να το κάνει μια συνταρακτική –δεν εννοώ σκανδαλοθηρική- ιστορία.

Πατριάρχης Φώτιος