Είναι οι συγγραφείς πνευματικοί άνθρωποι;
Βλέπεις έναν συγγραφέα σε τηλεοπτικό πάνελ να συζητάει λ.χ. για τα δάση. Διαβάζεις τη μόνιμη στήλη ενός λογοτέχνη σε εφημερίδα να σχολιάζει την επικαιρότητα. Παίρνουν συνεντεύξεις από πεζογράφους και ποιητές και τους ρωτάνε για τις διεθνείς εξελίξεις. Ο προβληματισμός είναι εύλογος: είναι οι συγγραφείς πνευματικοί άνθρωποι; Ή τελικά είναι κι αυτοί μαϊντανοί που εκτίθενται για να διαμορφώσουν το image τους;
Α΄ άποψη: ο συγγραφέας είναι σκεπτόμενος άνθρωπος που συλλαμβάνει την πραγματικότητα και ήδη –μέσω των βιβλίων του- δουλεύει πάνω σ’ αυτήν, για να ευαισθητοποιήσει πολλές φορές και τον αναγνώστη για όσα συμβαίνουν γύρω του. Τα λογοτεχνικά έργα είναι πεδία καταγραφής και σχολιασμού των τάσεων της εποχής, από τον ρατσισμό ως το life style και από την παγκοσμιοποίηση ως τους άστεγους στην Κουμουνδούρου. Επομένως, και ο συγγραφέας είναι εν δυνάμει διανοούμενος που μπορεί να εκφέρει λόγο και να καταθέσει απόψεις, εξίσου ή και πολύ περισσότερο ίσως από έναν σκηνοθέτη, έναν ποδοσφαιριστή ή έναν τραγουδιστή.
Β΄ άποψη: η συγγραφή ακόμα κι ενός καλού βιβλίου μπορεί να προϋποθέτει φαντασία και γλωσσική ευχέρεια και τίποτα παραπάνω. Πολλοί αξιόλογοι συγγραφείς ήταν τεχνίτες του λόγου αλλά ανύπαρκτα άτομα ή και άνθρωποι με επιζήμιες ιδέες για την κοινωνία. Ο λογοτέχνης σε ένα πάνελ δεν έχει στην ουσία κανέναν ουσιαστικό ρόλο παρά να συμπληρώσει με το όνομά του τη διαφήμιση της εκπομπής και προσωπικά να προβάλλει τον εαυτό του και όχι τις απόψεις του. Με άλλα λόγια δεν είναι ειδικός -δεν είναι ειδικός όπως και πολλοί άλλοι τους οποίους υφιστάμεθα να αερολογούν- και συνεπώς γίνεται άλλος ένας μαϊντανός που διασύρεται –και διασύρει μαζί του και την έννοια “λογοτεχνία” εξισώνοντάς την με τη δημοσιογραφική τακτική “όλα τα σφάζω, όλα τα μαχαιρώνω”.
Ομολογώ ότι θα ήθελα να ακούγονται απόψεις γύρω από τα κοινά από σκεπτόμενους ανθρώπους, αλλά δεν εμπιστεύομαι τους συγγραφείς έξω από τα βιβλία τους. Θα έβλεπα με ενδιαφέρον έναν λογοτέχνη να προβάλλει τη θέση του σε μια συζήτηση, αλλά το πιθανότερο είναι να απογοητευτώ από την κενότητά του, όπως και όλων όσοι εκτίθενται στα κανάλια. Δεν υποβιβάζω τη σύγχρονη νόηση, αλλά η μόδα της εικόνας θέλει συγγραφείς μόνο ως ονόματα-κράχτες και όχι ως σκεπτόμενες φωνές.
Πατριάρχης Φώτιος
5.7.2007
11 comments:
Μήπως πρέπει να δούμε το θέμα λίγο ανάποδα; Το αν είναι εύλογο να εκφράζουν δημόσια τη γνώμη τους για κάποια θέματα ή το αν είναι πνευματικοί άνθρωποι (αλήθεια, αυτή η κατηγορία πώς ορίζεται;) ή το αν είναι μαϊντανοί, μάλλον θα πρέπει να κρίνεται εκ του αποτελέσματος, δηλαδή από το κατά πόσον αυτό που λένε ή γράφουν προσφέρει κάτι και προωθεί το δημόσιο λόγο. Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πολλοί λογοτέχνες δεν είναι "μόνο" ούτε "κυρίως" λογοτέχνες, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό (π.χ. Λευτέρης Παπαδόπουλος, Ουμπέρτο Έκο), και μάλιστα έχουν δώσει συχνά δείγματα ενός μεστού και σοβαρού λόγου.
Δεν διαφωνώ βέβαια ότι σήμερα συμβαίνει κυρίως αυτό που περιγράφετε, αλλά αυτό δεν είναι λόγος ώστε να αποκλείσουμε εκ των προτέρων όλους τους συγγραφείς από τις δημόσιες συζητήσεις.
Προσωπικά πάντως αυτό που με ενοχλεί περισσότερο είναι το να ακούω συγγραφείς να μιλούν για το έργο τους, και μάλιστα όχι για το πώς το έγραψαν, κάτι που συχνά είναι πολύ ενδιαφέρον, αλλά προσπαθώντας να το ερμηνεύσουν και να δώσουν κατευθυντήριες γραμμές στους αναγνώστες τους. Μπλιαχ!
Καλωσόρισες, Gazaka, στην παρέα μας.
Το ερώτημα είναι:
α) δικαιούται η κοινωνία να θεωρεί αξιόλογη τη γνώμη των συγγραφέων; (ως τι; ως ειδικών λόγω της άλλης τους ιδιότητας; ως πνευματικών ανθρώπων που μπορούν να μιλήσουν με ευρύτερο προβληματισμό; ως ονομάτων που θα φέρουν ακροαματικότητα και αναγνωσιμότητα;). Δυστυχώς φοβάμαι ότι συμβαίνει το τελευταίο και μόνο, ασχέτως αν υπάρχουν -βεβαίως- συγγραφείς που μπορούν να εκφράσουν έναν περιεκτικό και καίριο λόγο.
Πατριάρχης Φώτιος
(ΥΓ. Το να μιλάνε οι συγγραφείς για την ερμηνεία των βιβλίων τους -και για των άλλων τα βιβλία- είναι άλλο θέμα, εξίσου παρερμηνευμένο).
Καλώς σας βρήκα, αν και παρακολουθώ εδώ και καιρό το Καφέ σας.
Η απάντηση στο ερώτημά σας μου φαίνεται προφανής: η κοινωνία δικαιούται να θεωρεί αξιόλογη κάθε γνώμη [που θεωρεί ότι] είναι αξιόλογη, άσχετα με την όποια ιδιότητα του εκφραστή της, συγγραφέα, μπετατζή, πυρηνικού φυσικού ή φωτομοντέλου. Το ζήτημα μάλλον είναι να μην χρησιμοποιούνται οι λογοτέχνες -και όχι μόνο- ως κράχτες ή ως αυθεντίες. Και πάλι όμως το μπαλάκι πέφτει στο κοινό που δεν θα πρέπει μόλις δει, π.χ., τον Χωμενίδη ή τον Τατσόπουλο σε μια συζήτηση να πει "Α, ας τον ακούσουμε επειδή είναι ο τάδε" ή "Κάτι παραπάνω θα ξέρει επειδή είναι ο δείνα"...
Είναι νομίζω λάθος, να τίθεται με γενικευτικό τρόπο το ερώτημα και μάλιστα υπό τη μορφή του δεδομένου διλήμματος. Κοντά στην ιδιότητα του διανοουμένου και του μαϊντανού, υπάρχει και μια τρίτη, πιο επικίνδυνη ακόμη: αφορά εκείνους τους λογοτέχνες, προφανώς την πλειοφηφία, που άλλο τι δεν έχουν να κάνουν απ’ το να μιλούν για τη λογοτεχνία, να γνωρίζουν τα πάντα για τη λογοτεχνία και να αδιαφορούν για οτιδήποτε άλλο πέρα απ’ τη λογοτεχνία. Βολική στάση: δεν ενοχλεί κανέναν, δεν προκαλεί τριβές και εγγυάται συμπάθειες. Τελικά το ποια στάση υιοθετείται, ανάμεσα σ’ αυτές τις τρεις αλλά και σε πολλές άλλες ακόμη, είναι ζήτημα όχι μόνο λογοτεχνικής αλλά και ιδεολογικής, πολιτικής, κοινωνικής επιλογής. Εντούτοις, ο αξιοπρεπής ή αναξιοπρεπής τρόπος άσκησής της εξαρτάται απ’ τον προσωπικό βαθμό αξιοπρέπειας ή αναξιοπρέπειας. Καμία απ’ αυτές τις στάσεις δε νομίζω ότι έχει εκ προοιμίου το πλεονέκτημα της ηθικής υπεροχής.
Gazaka, σύμφωνοι ότι κάθε άποψη είναι σεβαστή και κρίνεται αυτή καθεαυτή. Αλλά ποιον θα επιλέξει ένα κανάλι να φωνάξει στο πάνελ του; Ποιον θα επιλέξει ο θεατής να δει ή ο αναγνώστης να διαβάσει σε μία στήλη στην εφημερίδα; Είναι η ιδιότητα "συγγραφέας" επαρκές εισιτήριο για ακροαματικότητα ή θεαματικότητα; Συμφωνώ, επομένως, με την κατάληξη του σχολίου σου.
Πατριάρχης Φώτιος
px,
καλωσόρισες στην κουβέντα μας. Προφανώς σε ενοχλεί η μονομέρεια συγγραφέων που ξέρουν -ή νομίζουν ότι ξέρουν- μόνο τα της λογοτεχνίας. Σε καταλαβαίνω.
Πατριάρχης Φώτιος
Πατριάρχη καλησπέρα. Πέρασα να σας χαιρετήσω, αλλά τινα πω τώρα για τους συγγραφείς -πνευματικούς ανθρώπους; Όπως λέτε, άλλοι είναι άλλοι όχι. Αλλα κι αυτοί που είναι νομίζω καλύτερα να προστατεύονται από την κοινοτοπία. Ο θάνατος του δημιουργού. Γεμίζει το κεφάλι τους με βλακείες, τις αναπαράγουν στα βιβλία τους, μεσ' στην καλή χαρά το κοινό και φτου κι από την αρχή. Κύκλος εργασιών. Οχι, λέω καλύτερα οι συγγραφείς να μιλούν στο "κοινό" (πχ τηλεόραση) σπάνια ή καθόλου. Τώρα αν ως "πνευματικοί άνθρωποι" ή με μια άλλη δημόσια ιδιότητα νιώθουν πως έχουν κα΄τι αξιόλογο να πουν φυσικά και θα το πουν αλλά καλύτερα μέσω βιβλίων (πχ δοκιμιογραφία). Ακόμα και ο υπολογιστής είναι καλύτερο μέσο, γιατι δεν είναι μαζικό και παθητικό. Το "μαζικό" είναι πρόβλημα. έχει να κα΄νει με ψυχολογία μάζας, ακυρώνει το λ ό γ ο, νομίζω.
Να σας πω κάτι που μου ήρθε τώρα; Λοιπόν, δεν είναι κακό να διαφημίζονται οι συγραφείς ως προϊόντα (αφού αυτό είναι) αλλά να διαφημίζονται ως αυτό που είναι. Πχ: έχουμε κάποιον συγγραφέα κλειστό και αγοραφοβικό και ακοινώνητο τύπο; Ε, διαφημίστε τον έτσι. Στο "εξωτερικό" νομίζω ότι αυτό γίνεται. ¨Ό,τι γουστάρει ο συγγραφέας είναι και οι διαφημιστές παίρνουν την εικόνα και την κάνουν δημόσια. Why not? Εδώ όμως ουσιαστικά κανείς δεν διαφημίζει σοβαρά κανέναν. Οι εμποροι κλπ περιμένουν απλώς από τον ίδιο το συγγραφέα να κάνει οπωσδήποτε τις επαρχιώτικου τύπου δημόσιες σχέσεις που κάνουν όλοι οι έλληνες, κι ύστερα καρπώνονται το προιόν. Ας πούμε, έχω ακουσει ότι ο Πέτερ Χόε (Σμίλα διαβάζει Χιόνι) ούτε τηλέφωνο δεν είχε στο σπίτι του κι αυτός ο νέος Αμερικανός συγγραφέας που έγραψε τις "Ευμενίδες" γαλλικά κι έγινε σούπερ φίρμα με τη μία δεν δίνει ούτε μια συνέντευξη. Έτσι γουστάρει! Αλλά τον διαφημίζουν ως αυτό που είναι, δεν τον αναγκάζουν να γίνει κάτι άλλο. Ξέρουν ότι ο συγγραφέας για να αποδώσει πρέπει να είναι ο εαυτός του. Δεν είναι δυνατό οι παράγοντες του βιβλίου να παρεξηγούν (σαν το κλασικό ελληνικό συγγενολόι!) το συγγραφέα που δεν παέι να πιει καφέ μαζί τους. Γι αυτό έχουμε και βιβλία "επαρχιώτικα" Κάθε άνθρωπος γράφει αυτό που ΕΙΝΑΙ.
Σόρι για τη φλυαρία, πατριάρχη. Αλλού το πήγα, αλλά μου πήγε μόνο του, συνειρμικά. καλό βράδυ
Pellegrina, θα σταθώ στο πρώτο σκέλος της θέσης σου, για να μην παρεκκλίνουμε. Γενικά συμφωνώ και πιστεύω, όπως κι εσύ, ότι η έκθεση στη μάζα φθείρει και κάνει τους συγγραφείς να φαίνονται σαν τραγουδιάρες που σχολιάζουν τα πάντα. Ξέρεις όμως ποια είναι η επιφύλαξή μου; Πότε ο συγγραφέας (και πώς) θα αναδειχθεί σε μια ουσιαστική φωνή που θα αποτελέσει αντίβαρο σε ένα σωρό δήθεν πνευματικούς ανθρώπους, οι οποίοι ωστόσο είναι εξίσου ακατάλληλοι να εκφράσουν σε βάθος την εποχή μας; Δυστυχώς, επειδή αμφιβάλλω ότι μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο, προτιμώ εξ ανάγκης την τηλεοπτική σιωπή τους. Ούτως ή άλλως συγγραφέας δεν σημαίνει και παντογνώστης ή πραγματικά σκεπτόμενος άνθρωπος.
Πατριάρχης Φώτιος
ο συγγραφέας μπορεί να μιλάει με γρίφους με μεταφορές με αινίγματα στα εργα του.
όλοι ξέρουμε ότι κάποιοι "μεταγενεστεροι" εμπνέονται από το εργο του καλλιτέχνη και μεγαλουργούν.
σε ένα πανελ ή σε ένα ιντερβιου υπαρχει αυτή η αφελής και προκλητική σταση των τιβανθρώπων που δεν έχουν την τόλμη (τις γνώσεις) να "μεταφράσουν" την "χρησμική" απαντηση όχι μόνο του συγγραφέα αλλά και γενικά των μορφωμένων ανθρώπων και γιαυτό προκύπτει αυτή η συχνή προστακτική : "απαντήστε με ένα ναι ή ένα όχι παρακαλώ"
και ίσως εδώ βρισκεται η απάντηση γιατί οι συγγραφείς δεν λειτουργούν πάντα μέσα στην τιβι.
"Είναι οι συγγραφείς πνευματικοί άνθρωποι;"
θα έλεγα, όχι απαραιτήτως. Η συγγραφή και μόνον δεν τους δίνει την ιδιότητα του πνευματικού ανθρώπου, υπό την έννοια του καλλιεργημένου, βαθέως σκεπτομένου, φιλοσοφημένου ατόμου.
Όσο για τη γνώμη τους δεν θα την άκουγα λιγότερο ή περισσότερο από τη γνώμη οποιουδήποτε άλλου. Δεν γνωρίζω από πού ορμώμενοι θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι ο συγγραφέας, εκ της ιδιότητάς του και μόνον, είναι δημόσιο πρόσωπο και ότι νομιμοποιείται να εκφέρει γνώμη επί παντός επιστητού.
Thelastrealanwnymous,
δεν πιστεύω ότι το πρόβλημα είναι η ασυμβατότητα του μέσου και του "χρησμικού" λόγου του συγγραφέα. Το πρόβλημα είναι αν ο συγγραφέας έχει κάτι ουσιαστικό να πει έξω από τα βιβλία του. Συμφωνώ απόλυτα με την άποψη της
Nefeloessa(s)
για το ότι δεν πρέπει σώνει και καλά να ταυτίζουμε τον συγγραφέα με τον πνευματικό άνθρωπο, επειδή απλώς γράφει.
Πατριάρχης Φώτιος
Post a Comment