Wednesday, September 11, 2013

Γράμμα σ’ έναν νέο συγγραφέα

Αγαπητέ φίλε/φίλη,


                                   σε μια Ελλάδα, όπου οι μισοί Έλληνες γράφουνε ποίηση ή πεζογραφία, αλλά ούτε το ένα δέκατο δεν διαβάζουνε, βλέπω ότι εσύ αποφάσισες να ριχτείς στη δημιουργική αρένα της λογοτεχνίας και να δοκιμάσεις την τύχη-σου με τα πρώτα-σου βιβλία. Φαντάζομαι ότι είσαι κι εσύ ένας/μία απ’ αυτούς που βλέπουν το γράψιμο ως διέξοδο, ότι από μικρός μουτζούρωνες χαρτιά, όπως λένε πολλοί ομότεχνοί-σου, ότι πιστεύεις πως έχεις κάτι να πεις που θ’ άξιζε εμείς οι υπόλοιποι να το διαβάσουν. . .
          Ως αναγνώστης πολλών έργων, όχι μόνο των λεγόμενων κλασικών, αλλά και πολλών πειραματικών γραφών και πρωτόλειων κειμένων, επικοινωνώ μαζί-σου μ’ αυτήν την ανοικτή επιστολή, προκειμένου να καταλάβεις πώς βλέπει το έργο-σου ο άλλος, όχι ο κολλητός, ο φίλος, η παρέα, αλλά ένας ξένος, σαν τους χιλιάδες ξένους που θα δουν το έργο-σου και θα το αξιολογήσουν, αν πειστούν να το διαβάσουν.
         Πρώτα απ’ όλα θα ήθελα να σε ρωτήσω γιατί γράφεις. Κι αν η ερώτηση είναι απλή, αφού όλοι κάτι χαράσσουμε στο χαρτί ή στην οθόνη, άλλος λογοτεχνία σαν κι εσένα κι άλλος σαν του λόγου μου βιβλιοπαρουσιάσεις, η απάντηση θα περιλαμβάνει, φαντάζομαι, τη διάθεση δημιουργικότητας, επικοινωνίας, εκτόνωσης, εξομολόγησης, κρίσης, σχολιασμού, ταξιδιού κ.ο.κ. Γι’ αυτό, η ερώτηση πρέπει να τεθεί αλλιώς, μια ερώτηση που θα όφειλες να θέσεις εσύ στον εαυτό-σου πριν δημοσιεύσεις ό,τι γράφεις: Γιατί ο αναγνώστης αξίζει να διαβάσει αυτό που συνέλαβες; 
         Βλέπω συνεχώς νέα παιδιά, εκεί στη δική-σου ηλικία των συν-πλην τριάντα να εκδίδουν τα μυθιστορήματά-τους, χωρίς επίγνωση των αναγνωστικών αναγκών, αλλά με μόνο άξονα τη δική-τους διάθεση να κοινοποιήσουν κομμάτια από τη ζωή-τους. Σε πληροφορώ, καλέ-μου φίλε / καλή-μου φίλη, ότι δεν ενδιαφέρει κανέναν η εξομολόγηση άλλης μιας ιδιωτικής ζωής, όπου η παρέα, η γενιά, η οικογένεια περνάει πολλά, πλήττεται από έρωτες και προδοσίες, προσωπικές αποτυχίες και απογοητεύσεις, αδιέξοδα και σπουδαίες αποφάσεις. Μη θεωρείς, λοιπόν, ότι αυτό που ζεις εσύ είναι τόσο σημαντικό, τόσο δυνατό που θα έπρεπε όλοι να το ακούσουν.
       Αν η βασική-σου ιδέα, είτε είναι πρωτότυπη είτε όχι, είτε βασίζεται σε προσωπικά βιώματα είτε όχι, δεν αποκτήσει μια καθολικότητα, αν δεν διασταυρωθεί με το κοινωνικό υποσυνείδητο, αν δεν ενταχθεί σε μια συλλογική στάση ζωής, τότε γιατί να με ενδιαφέρει; Αν δεν είμαι κουτσομπόλης, που αρέσκεται σε σκανδαλάκια ή σε προσωπικές ιστορίες, γιατί ν’ ασχοληθώ με το «δράμα»-σου; Μη μεταφέρεις, συνεπώς, την τηλεοπτική λογική των 15 λεπτών δημοσιότητας στο χαρτί.         
          Το ίδιο ισχύει και στον τρόπο με τον οποίο γράφεις. Αν ο λόγος-σου ελάχιστα διαφέρει από το καθημερινό ύφος πολλών, αν αντιγράφει υποσυνείδητα το λεκτικό της δημοσιογραφίας, της καφετέριας, της αμήχανης κουβέντας, της ουδέτερης προφορικής ομιλίας, τότε τι αισθητικό προτείνεις; Αν η ιστορία-σου δεν ανοικειώνεται με δουλειά επί των λέξεων, με υφολογική ποικιλία, με πολυφωνική ανάδειξη των χαρακτήρων-σου, με λόγο που ν’ αντικατοπτρίζει μια άλλη στάση ζωής, γιατί να δελεαστώ απ’ αυτόν; Αν το έργο-σου δεν δυναμιτίζει το υφιστάμενο τρόπο γραφής, τότε γιατί να με προσελκύσει;        
          Έχω ξαναγράψει ότι αν δεν βάλεις στόχο ως νέος/νέα συγγραφέας να γράψεις το καλύτερο βιβλίο της χρονιάς, μην δημοσιεύεις τίποτα. Να βάλεις δηλαδή τον πήχυ ψηλά, να σηκώσεις τα standard-σου στον Θεό, ώστε να είσαι πρώτα εσύ με τον εαυτό-σου απαιτητικός κι έπειτα να περιμένεις από τον άσχετο άλλο να δει το γόνιμο κείμενό-σου, να πειστεί διανοητικά ή συναισθηματικά ότι έχεις άποψη κι έτσι να καταξιώσει το έργο-σου.
         Φίλε / Φίλη, διάβασα πολλά πρωτόλεια που έχουν μεγάλη δυναμική και προϊδεάζουν για μια δυνατή δημιουργική πορεία. Διάβασα όμως και πολλά πρωτόλεια που ξεφούσκωσαν στις πρώτες σελίδες, λες και ο συγγραφέας δεν είχε κανέναν να τον βοηθήσει να δει κατάματα τον εαυτό-του και να προσπαθήσει ξανά. Διάβασα και πολλά δεύτερα και τρίτα έργα συγγραφέων που ξεκίνησαν δυναμικά, αλλά τώρα κ λ α τ ά ρ ι σ α ν από έλλειψη συνταρακτικών εμπειριών, από αδυναμία να κάνουν τον λόγο πιο σημαντικό από τα βιώματά-τους, από απουσία μακράς πνοής…
         Σε παραπέμπω σε διάφορες τέτοιες αυτοβιογραφικές καταγραφές που δεν υψώνονται, κατά τη γνώμη-μου, σε αισθητικά καταξιωμένες προσπάθειες, όπως τις κατέγραψα κατά καιρούς στο Βιβλιοκαφέ. Π.χ. Αγγελική Σχοινά, Δημήτρης Γιατρέλλης, Δημήτρης Οικονόμου κ.ο.κ. Στις αμέσως επόμενες αναρτήσεις θα δεις μερικά ακόμα παραδείγματα για το τι εννοώ «μέτρια πρωτόλεια», «αποτυχημένα ξεκινήματα», «προσωπικές ιστορίες χωρίς βάθος», «βιβλία-που-δεν-ξέρω-γιατί-πρέπει-να-με-αφορούν».
          Για να μη διαβάσω, λοιπόν, στο μέλλον δικό-σου πόνημα και ν’ αναρωτηθώ γιατί το ’γραψες και γιατί το δημοσίευσες και γιατί ο εκδοτικός-σου οίκος το έβαλε στο πρόγραμμά-του, δες το έργο-σου σαν τρίτος και τσάκισέ-το πριν το εκδώσεις.
Φιλικά
Πατριάρχης Φώτιος
[Το φωτογραφικό υλικό αντλήθηκε από: www.stepbystep.com, weheartit.com, www.esquire.com, wpmu.org, blogs.unity3d.com, sports.in.gr και gethighnow.com]

20 comments:

Kostas ALEXOPOULOS said...

Σεβασμιώτατε,
όλα είναι σχετικά. Νομίζω πως πρόκειται κυρίως για ναρκισσιστική επένδυση νέων και λιγότερο νέων.
Νομίζω, επίσης, πως το καλό κείμενο φαίνεται από την πρώτη σειρά.
Ευλόγησον.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Κωνσταντίνε,
το "νέος" αναφέρεται σε μια πνευματική νοοτροπία, η οποία ωστόσο τις περισσότερες φορές συμπορεύεται με την πραγματική ηλικία του ατόμου.

Όσο για "Το καλό κείμενο φαίνεται από την πρώτη σειρά",
φαντάζομαι εννοείς στη γλώσσα και το ύφος. Γιατί, "μυθιστόρημα" σημαίνει μια σύνθετη κατασκευή (με ήρωες, πλοκή, ιδεολογία κ.ο.κ.), που δεν ξεχωρίζει, αν δεν διαβάσεις ένα μεγάλο κομμάτι του έργου.
Ξέρεις πόσες φορές βρήκα καλό κάτι που ως τη μέση μου φαινόταν μέτριο;
Την ευλογία-μου
Πατριάρχης Φώτιος

kineas said...

Καλό άρθρο. Νομίζω ότι υπάρχει τόσο μεγάλη σπουδή για έκδοση που σπάνια υπάρχει χρόνος ο συγγραφέας να ξαναδεί το κειμενο ουσιαστικά.
Για να απαντήσω και στην ερώτηση σου η γραφή δεν είναι ενα είδος ψυχοθεραπείας;

NYT Review of Books said...

Ενδιαφέρον ποστ!
Διάβασα κι εγώ πριν απο λίγα χρόνια -δεν θυμάμαι ακριβώς ποτέ- ενα μυθιστόρημα, που για μένα ειναι η επιτομή του "δεν ξέρω για ποιο λόγο γράφτηκε". Ειχε τον τίτλο "Θερμοκρασία δωματίου", κάποιας Δημητρας Κολλιακου.
Κι ομως, όπως διαπίστωσα με έκπληξη, όχι μονον επαινεθηκε στον τύπο, αλλα νομίζω οτι βραβεύτηκε κιόλας!

Anonymous said...

Να ρωτήσω και εγώ γιατί διαβάζετε βιβλία νέων συγγραφέων τα οποία μπορεί και να μη σας πουν τίποτε; Ο καθένας έχει δικαίωμα στηνελπίδα και στο όνειρο, ιδίως όταν για το όνειρό του αυτό πληρώνει αδρά κάποιον εκδοτικό οίκο. Μπορεί στην Ελλάδα οι συγγραφείς να είναι περισσότεροι από τους αναγνώστες, αλλά θα ήθελα να δω πως κρίνεται και τα μεγάλα ονόματα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Από εκεί και πέρα κανείς δεν μας υποχρεώνει να διαβάζουμε κάποιο βιβλίο αν δεν είμαστε σίγουροι για το ποιοτικό του αποτέλεσμα ή διατηρούμε τις όποιες επιφυλάξεις μας.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Kinea,
πολλοί, νομίζω, ψυχοθεραπεύονται με τη γραφή. Το επόμενο βήμα είναι το βασικό: γιατί να τα δημοσιεύσουν;
Από το ένα βήμα στο άλλο μεσολαβεί μια άλλη επιδίωξη, η ανάγκη για αναγνώριση...
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

NYTimes,
δεν μπορώ να βάλω την Κολλιάκου στην ίδια μοίρα με τους "άπειρους" ή "πρωτόπειρους", γιατί έχω διαβάσει πολλά-της έργα και βλέπω εν γένει καλά πράγματα.
Την καλημέρα-μου
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Akama,ας πιάσουμε ένα ένα τα ερωτήματά-σου:

1. "γιατί διαβάζετε βιβλία νέων συγγραφέων τα οποία μπορεί και να μη σας πουν τίποτε;"
Απ. Πού το ξέρω εκ των προτέρων; Ίσα ίσα, διαβάζω (και) τέτοια κείμενα από εσωτερική προσμονή. Από τη μύχια ελπίδα να βρω νέες ματιές και νέες αντιλήψεις.

2. Κάθε νέος συγγραφέας δικαιούται "δικαίωμα στην ελπίδα". Σωστά, μαζί με αυτογνωσία όμως -όσο μπορεί να την πετύχει.

3. "θα ήθελα να δω πως κρίνεται και τα μεγάλα ονόματα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.". Φαντάζομαι εννοείς "κρίνετε". Μα έχω γράψει και για μεγάλα ονόματα, πολλά από τα οποία τα έχω ονομάσει "ιερές αγελάδες", γιατί είναι υπερεκτιμημένα, σε ορισμένα έργα-τους φυσικά. Για άλλα εκφράζομαι με επαινετικά σχόλια. Δηλαδή εσύ πίστεψες ότι κρίνω αρνητικά μόνο τους νέους; Δες λ.χ. τα καλά λόγια που έγραψα για τον Τριλλίδη στην προηγούμενη ανάρτηση.

4. Όπως εσύ διαβάζεις το ποστ-μου, χωρίς να είσαι σίγουρος "για το ποιοτικό του αποτέλεσμα ή διατηρ τις όποιες επιφυλάξεις " [και καλά κάνεις], έτσι κι ο οποιοσδήποτε αναγνώστης επιλέγει ένα βιβλίο και κρίνει την επιλογή-του.

Καλημέρα
και καλές αναγνώσεις
Πατριάρχης Φώτιος

kineas said...

NYT Review of Book
Θα είμαι λίγο σκληρός αλλά είσαι εκτός θέματος. Σε ένα γενικό θέμα, χρησιμοποιείς μια προσωπική κρίση για ένα βιβλίο ως θέση; Μάλλον φτωχη συνεισφορά... Όσο για την Κολλιάκου(που δεν είναι και πρωτοεμαφανιζόμενη) διαφωνώ πλήρως. Το χω διαβάσει και το θεωρώ απο τα καλύτερα της ελληνικής λογοτεχνίας τα τελευταία χρόνια. Θα μπορούσα να το τεκμηριώσω αλλά δεν είναι αυτό το θέμα του post. Εξάλλου αυτα είναι και προσωπικές απόψεις ανάλογα με τα γούστα,τα διαβάσματα, και το υπόβαθρο του καθενός.

NYT Review of Books said...

@ kineas: To θέμα του πόστ, αν κατάλαβα καλά, ειναι το αν εχει νόημα να γράφονται και να εκδίδονται βιβλία, το οποία έχουν να εισφερουν μόνον παράθεση αυτό βιογραφικών περιστατικών και αυτοαναφορικοτητα.

Το μυθιστόρημα της Κολλιακου ειναι, κατα τη γνώμη μου, ενα πολυ χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου εγχειρήματος. Γι αυτό το ανέφερα, όπως και στο πόστ αναφέρονται αλλα παραδείγματα. Σέβομαι τη δική σας διαφορετική ανάγνωση, ομως επιτρέψετε μου να διατυπώσω την άποψη μου με τον δικό μου τροπο.

Φιλικα

kineas said...

Πατριάρχη Φώτιε.
Αναφέρεις στο post
"αν δεν διασταυρωθεί με το κοινωνικό υποσυνείδητο"
Μπορείς να γίνεις λίγο πιο επεξηγηματικός;

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ένα προσωπικό βίωμα είναι εκ φύσεως μερικό και προσωπικό. Μπορεί ωστόσο να είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα μιας ευρύτερης αντίληψης για τη ζωή, μιας αντίληψης που ήδη υπάρχει ή θα δημιουργηθεί από την κατάλληλη παρουσίαση αυτού του βιώματος.

Έτσι, αν ένα πεζό λογοτέχνημα εμμένει στο βίωμα, τις περισσότερες φορές αφορά μόνο μια μικρή ομάδα ανθρώπων, που μπορούν να ταυτιστούν με τον συγγραφέα.
Αν όμως το βίωμα αναχθεί σε μια σφαίρα, όπου θα συναντήσει ή και θα πλάσει το κοινωνικό φαντασιακό, τον παλμό ενός μεγαλύτερου μέρους ανθρώπων, τότε μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο δημιουργικών θεωρήσεων για τη ζωή και την κοινωνία.
Δεν ξέρω αν έγινα σαφής.
Καλημέρα
Πατριάρχης Φώτιος

kineas said...

ΝΥΤ
Λογικά τα όσα αναφέρεις. Καθένας έχει το δικαίωμα στην άποψη του, απλά θεωρώ άστοχο το παράδειγμα σου. 1ον γιατί η Κ δεν ειναι πρωτοεμφανιζόμενη και 2ον Για το πρώτο της βιβλίο (Το μαγείο)τιμήθηκε με το βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα Jim Wilson από το ΕΚΕΒΙ. Μου κάνει εντύπωση να χρησιμοποείται ως αρνητικό παράδειγμα μία συγγραφέας που έχει αναγνωριστεί και ως πρωτοεμφανιζόμενη. Νομίζω ξεπερνά το όριο της υποκειμενικής άποψης. Και επίσης θεωρώ ότι είμαι εκτός θεματολογίας και δε θα επανέλθω στο θέμα.
Φιλικά

Anonymous said...

οι περισσότερες ιστορίες αγγίζουν το κοινωνικό υποσυνείδητο, εφόσον είναι ανθρώπινες . Γι αυτό πουλάνε αυτά τα βιβλια κι ας παίρνουν αρνητικές ταμπέλες από κριτικούς. Το παν είναι η αγάπη των αναγνωστών , αυτό είναι η ουσία. Τα υπόλοιπα απλά φιλολογίες....

Πάπισσα Ιωάννα said...

Με ποιον έχω την τιμή να ομιλώ;
Με Anonymo συγγραφέα τέτοιων ιστοριών
ή με anonymo ανυποψίαστο αναγνώστη που δεν καταλαβαίνει το μεδούλι της λογοτεχνίας;
Ή μήπως απλώς με καταναλωτή ευπώλητων ιστοριών μίας χρήσης;

Έχεις όμως ένα δίκιο.
Οι αναγνώστες καθορίζουν τι καταναλώνεται, όπως καθορίζουν ποια ταινία δευτέρας διαλογής κάνει εισιτήρια, ποια χαζοεπιθεώρηση παίζεται το καλοκαίρι και ποιο σήριαλ για νοικοκυρές κάνει νούμερα.
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Αυτό εννοώ ακριβως: δηκτικοτητα! Άλλωστε και γω συνομιλω με έναν ανώνυμο πατριάρχη!

Πάπισσα Ιωάννα said...

Δεν είμα καθόλου ανώνυμος, είμαι ψευδώνυμος.
Είμαι εφτά χρόνια σ' αυτή τη διεύθυνση, είμαι πάντα ο ίδιος, μιλάω με επιχειρήματα (όσο κι αν κάποιοι λογικό είναι να διαφωνούν)
και κάνω τόσα χρόνια σοβαρό διάλογο.

Εσύ απλώς μιλάς με κοινοτοπίες "οι περισσότερες ιστορίες αγγίζουν το κοινωνικό υποσυνείδητο, εφόσον είναι ανθρώπινες" (δηλαδή όλα τα βιβλία!!!)
και υποστηρίζεις την ισοπέδωση μπροστά στην αξιολόγηση,
που την ονομάζεις "δηκτικότητα"!
Καλά κρασιά
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Όπως και να χει είναι η γνώμη μου,μην εξαπτεστε τόσο πολύ ,αγαπητέ πατριάρχη! Εγώ δεν έκανα χαρακτηρισμούς για κανέναν, απλά είχα το 'θράσος' να διαφωνησω.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Έχεις δίκιο.
Αλλά έχω μπουχτίσει από Ανώνυμους που πετάνε την ατάκα-τους και ισοπεδώνουν τη συζήτηση.
Κι εσύ κάπως έτσι φάνηκες, όταν πρωτομπήκες,
κι επιπλέον "έκανες χαρακτηρισμούς": κατηγόρησες για "δηκτικότητα", χαρακτηρίζοντας μ' αυτόν τον όρο όποια κριτική γίνεται στη μαζική ανάδυση εφήμερων δημιουργημάτων.
Αυτά όλα δεν είναι "θεωρίες". Είναι πάνω από 50% των κειμένων που δημοσιεύονται. Είναι η θεμιτή αν και αφελής πίστη ότι η "δική-μου-ιστορία" μπορεί να γίνει βιβλίο, χωρίς να διαθέτω άλλα εφόδια.
Την καλημέρα-μου
Πατριάρχης Φώτιος

Ιωάννα said...

Αγαπητέ Πατριάρχη, διαβάζοντας το κείμενό σας, ένιωσα τέτοια ταύτιση με τις απόψεις σας που πίστεψα πως το 'γραψα εγώ! Επιτέλους!!!
Ιωάννα