Friday, February 01, 2013

Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΟΥ ΣΚΥΛΟΥ του Παύλου Μάτεσι

Ο Παύλος Μάτεσις, θεατρικός συγγραφέας και πεζογράφος, έφυγε από τη ζωή στις 20 Ιανουαρίου 2013 πλήρης ημερών και έργων. Θεωρώ ωστόσο ότι η πεζογραφική-του παραγωγή μπορεί να μείνει στην ιστορία μόνο για τη “Μητέρα του σκύλου” και σ’ αυτήν αφιερώνω την αρχή του μήνα.


Προφιτερόλ:
Παύλος Μάτεσις
“Η μητέρα του σκύλου”
εκδόσεις Καστανιώτη
1990

            Ο Παύλος Μάτεσις είναι ένας άνισος συγγραφέας (όπως όλοι, σκέφτομαι τώρα εγώ), γιατί έγραψε ένα εξαιρετικό πεζογραφικό έργο και μερικά πολύ καλά θεατρικά, αλλά πειραματίστηκε και σε κείμενα που δεν αφορούν κανέναν· ας μην είμαι απόλυτος, κείμενα που δεν μπορούν να εκτιμηθούν πέρα από τις προθέσεις του δημιουργού. 
Η φωτογραφία
από το In2life
όπου και δημοσιεύτεται
σήμερα
η ανάρτηση

            Στα έργα-του μπορεί κανείς να διακρίνει δύο είδη πλοκής: αφενός την κλασική αφηγηματική με αρχή, μέση και τέλος (λ.χ. Εξορία) και αφετέρου την σπονδυλωτή/ατμοσφαιρική, με έμφαση στη γενικότερη εικόνα παρά στη σειρά των γεγονότων. Είναι σίγουρο ότι η θεατρική-του παρουσία επέδρασε και στα πεζά-του, μερικά από τα οποία “φωνάζουν” για το θεατρικό-τους υπόβαθρο. Επηρεάστηκε αρκετά από αγγλόφωνους δημιουργούς, όπως από τον Όργουελ και τον Μπράντμπερυ στη “Βιοχημεία” και τον Φώκνερ στο “Προς Ελευσίνα”.
theaterviewsite.blogspot.com
            Υφοποιός περιωπής ο συγγραφέας καθιερώθηκε στον χώρο της πεζογραφίας το 1990 με το μυθιστόρημα “Η μητέρα του σκύλου”. Αν αργότερα στον “Παλαιό των Ημερών” θα χρησιμοποιήσει εκκλησιαστική γλώσσα, πιο πριν (στο μυθιστόρημα για το οποίο μιλάμε) συνέλαβε το στυλ μιας απλοϊκής γυναίκας και το απέδωσε με τη συναισθηματικότητα και την ανάλαφρη γραφή-του, σαν να έγραφε γυναίκα-συγγραφέας. Πρόκειται για την αφήγηση μιας επαρχιώτισσας ηθοποιού που αφορά στις δύσκολες μέρες της κατοχής, όταν γύριζε με τα μπουλούκια στα χωριά για να βγάλει τα προς το ζην. Ενώ ήταν κομπάρσος, η ίδια νόμιζε ότι είναι ηθοποιός ολκής. Η αφηγηματική ματιά αποπνέει σκόπιμα μια αφέλεια, μια απλότητα, που βλέπει και λέει τα πράγματα λίγο λοξά, λίγο αντισυμβατικά και στο τέλος θα αποκαλυφθεί ότι βρίθει από αυταπάτες και ψευδαισθήσεις. Οι φαντασιώσεις που διαβάζουμε και οι παρακρούσεις στο μυαλό της Ραραούς, όπως τη λένε, ανατινάζουν τον ρεαλισμό της αφήγησης εκκινώντας-την από έναν αναξιόπιστο αφηγητή.
nikiloy.pblogs.gr
            Η αφηγήτρια είναι και το δυνατό σημείο του μυθιστορήματος. “Η Ραραού είναι για μένα η πιο συγκλονιστική, η πιο αριστοτεχνικά δομημένη γυναίκα ηρωίδα σε μυθιστόρημα που έχω διαβάσει. Μία αντι-ηρωίδα χαμηλής νοημοσύνης, αλλά υψηλής συναισθηματικής φόρτισης, δοσμένη με τέτοιο τρόπο, ώστε το σχεδόν γκροτέσκο και κωμικό της πρόσωπο να δημιουργεί θλίψη και σφίξιμο στο στομάχι.”, γράφει ο Αλεξίου στο Bookstand. Είναι η διαταραγμένη προσωπικότητά-της που κάνει και την αφήγησή-της ιδιαίτερη, εφαρμογή της παροιμίας «Από μικρό κι από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια».
kokkinosfakelos.blogspot.com
            Κι η αλήθεια αφορά στη μεταπολεμική ιστορία-μας, που δεν είναι ούτε τόσο αιτιώδης όπως την παρουσιάζουν οι ιστορικοί, ούτε τόσο μονοεστιακή όπως οι πλείστες μαρτυρίες που ακούμε. Είναι η διαταραγμένη ιστορία μιας αλλοπρόσαλλης Ελλάδας, η οποία διά της παράξενης αφηγήτριας ξαναπαίρνει χρώμα και αποκαλύπτεται υπό μια παράδοξη όσο και πρόσφορη σε συμπεράσματα οπτική γωνία. Η χώρα στην τραγική-της μοίρα διακωμωδείται, στην μεταπολεμική-της τύχη αυτοσατιρίζεται, στη διασαλευμένη πορεία-της δέχεται ακούσια την ευεργετική ειρωνεία μιας δικής-της συνείδησης. Γιατί, όπως η Ραραού μέσα στις υπεροπτικές φαντασιώσεις-της νομίζει ότι είναι κάτι που δεν είναι, έτσι κι η άμοιρη Ελλάδα βγαίνει νικήτρια, αλλά εμφανώς πληγωμένη από τον πόλεμο, ο οποίος δεν της απένειμε μόνο δάφνες.
www.ert.gr
            “Η μητέρα του σκύλου” εμφανίζεται στα ελληνικά γράμματα σε μια εποχή που φαίνεται ότι οι εμφυλιακές διχοστασίες αμβλύνονται και επικρατεί μια περισσότερο συμφιλιωτική διάθεση. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, το έργο έρχεται να θυμίσει, ξαναδιαβάζοντας τις μετεμφυλιακές-μας πληγές, ότι ο μεταπολεμικός ελληνικός κόσμος δεν ζει απλώς μοιρασμένος ανάμεσα στη δεξιά και την αριστερά, αλλά ζει και βαθιά τραυματισμένος από μια τραγωδία που δεν είναι απλώς πολιτική, αλλά εθνική, πολιτισμική, κοινωνική.
[Η φωτογραφία κορυφής είναι παρμένη από το www.athinorama.gr. Παρουσιάζει, όπως και η άλλη από theaterviewsite.blogspot.com, σκηνές από την παράσταση που έγινε με βάση το έργο του Μάτεσι το 2011]
Πατριάρχης Φώτιος

14 comments:

NYT Review of Books said...


Εξαιρετικό ποστ, αγαπητέ Πατριάρχη!
Με ενθουσιάζει η ανάλυσή σου!

Πιστεύω ότι η "Μητέρα του σκύλου" είναι ένα από τα καλύτερα ελληνικά πεζογραφήματα. Το βαθύ περιεχόμενο εναρμονίζεται με την ενδιαφέρουσα μορφή του.
Είναι συγχρόνως απέραντα συγκινητικό, όσο και αστείο -πράγμα δύσκολο, που απαιτεί μεγάλη μαστοριά από τον συγγραφέα

Το όλο έργο -ως σύνολο- ξεπερνάει, νομίζω, το άθροισμα μορφής και περιεχομένου και πηγαίνει πιο πέρα, παράγοντας υπεραξία.

ΥΓ: Ναι, είναι άνισος ο Μάτεσις, όμως τι σημασία έχει; Ένα και μόνο σημαντικό έργο αρκεί, κατά τη γνώμη μου, για να καταξιώσει ένα συγγραφέα.

Πάπισσα Ιωάννα said...

NYTimes,
σ' ευχαριστώ για τα θερμά-σου λόγια.
Ναι, η ισορροπία που επιτυγχάνει ο Μάτεσις, που οφείλεται εν μέρει και από τη θεατρική-του προϋπηρεσία, συζευγνύει σοβαρό και αστείο, χαμηλό και υψηλό, ιδιωτικό και δημόσιο.
Παρουσιάζεις πολύ καλά την "υπεραξία" του έργου, που το καταξιώνει διαχρονικά.
Πατριάρχης Φώτιος

ΥΓ. Έχει γράψει ορισμένα καλά θεατρικά. Στην πεζογραφία όμως ο Μάτεσις μπήκε στον χάρτη με τη "Μητέρα του σκύλου" κι αυτό το μυθιστόρημα τον απογείωσε.

Νάσια said...

Και για μένα η "Μητέρα του σκύλου" είναι ένα από τα μυθιστορήματα που γυρνώ όταν έχω ανάγκη να εξηγήσω ή να κατανοήσω την εθνική μας παραζάλη. Κι έτσι αναπόφευκτα θα γυρνώ και θα ξαναγυρνώ στο Μάτεσι, κι ας έχει πια φύγει.

Σ' ευχαριστώ (και) γι αυτό σου το αφιέρωμα, Πατριάρχη.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Νάσια,
το βασικό ερώτημα που θέτω στον εαυτό-μου σ' αυτές τις περιπτώσεις είναι:
Γιατί ένα βιβλίο μπορεί να εκθέσει καλύτερα "την εθνική-μας παραζάλη" απ' ό,τι άλλοι τρόποι παρουσίασης;
Γιατί η λογοτεχνία μπορεί και δείχνει όλο το ρούχο, ακόμα και μέσα από τη φόδρα;
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

Γιατί οι αλλοι τρόποι παρουσίασης δεσμευονται απο "μεθόδους". Ειναι επιστημονικές. Αυτο δινει μεγαλυτερο κυρος στην παρουσίασή τους,αλλα δεν μπορεί,εξ ορισμού,να δείχνει "φόδρα". Η λογοτεχνία ομως μπορεί να περιεχει ο,τιδήποτε, και -αν δεν νιωθει υποχρεωμένη να απολογηθεί σε κριτικούς,φιλόλογους κ λοιπούς επιστήμονες-δεν ειναι αναγκη ουτε καν να το περιεχει συνειδητά. (Αν και προσωπικά ειμαι υπέρ του να περιεχονται τα παντα συνειδητά,αλλα μαλλον αυτο ειναι μια ουτοπική δική μου "μεθοδολογία")
Το θεμα ειναι,η λογοτεχνια να αντλεί ιδεες και απο τους άλλους χωρους,αλλα να λέει τα δικά της.Αλλιώς δεν χρειάζεται(ή ειναι απλως ψυχαγωγική). Ο λογοτεχνης πρέπει να τολμά διαφορετικά απο τη mainstream σκεψη.(Εναλλακτικά, πιστευω οτι βεβαιως ειναι καλη λογοτεχνια και αυτη που δεν ξεφευγει απο τη mainstream σκεψη,στην οποία ομως,τοτε, μπορεί να δίνει μια γοητευτική,απαστράπτουσα μ ο ρ φ ή)

υγ:Δεν ειμαι καθολου σε διαθεση να ξαναδω τη Μητερα του Σκύλου-ειναι πολυ μακριά απο την τωρινή μου "ψυχολογία". Απο ο,τι θυμάμαι,συμφωνώ με οσα λετε. Θυμαμαι οτι εχει μια εναλλαγή - συντονισμό του "μικρού"(οι χαρακτήρες,ο λαϊκος τους κοσμος) με το "μεγάλο"(Τοπία,σκηνές πλήθους,εικόνες δυνατές και συμβολικές)

υγ2,ξαναδιαβάζοντας: πιστευω περισσοτερο στην αντληση ιδεων (για το λογοτεχνη) απο άλλους χωρους (ιστορία,κοινωνιολογία,πολιτική επιστήμη,φιλοσοφία),παρα απο τους άλλους λογοτέχνες.Οι άλλοι λογοτεχνες μπορεί να βοηθάνε,να ερεθίζουν/ενεργοποιούν,ίσως,τη γλώσσα μας.Να δινουν ιδεες για"κλέψιμο"για μια μικρή παράγραφο,μια διατυπωση,μια ενσάρκωση της (δικής μας) ιδέας στο λόγο.Αλλα κατα τα άλλα,οι μεγάλοι λογοτεχνες,μην ξεχνάμε οτι ειχαν τις δικές τους ιδεες,γι αυτο εγιναν μεγάλοι. Η ανάγνωσή τους με επιμονή,μπορέι να συντηρεί το "καλο γραψιμο" αλλα εμποδίζει το πεταγμα του νου σε κατι διαφορετικό.
Μην ξεχναμε,εκεινοι ειχαν βρει το γραψιμο που ταιριαζε στις ΔΙΚΕΣ τους ιδεες.
(ξεφυγα.Αλλα,για να ξαναγυρίσω, ισως και για τον Π.Μάτεσι να ισχυει αυτο το τελευταιο)

Δημήτρης Αλεξίου said...

Πατριάρχα μου καλημέρα!

Ευχαριστώ κατ' αρχάς για την αναφορά, αν και δεν επιδιώκω να γίνω βιβλιοκριτικός, εκφράζω απλώς τις αναγνωστικές μου εντυπώσεις στα βιβλία που διαβάζω και καταχωρώ στο Bookcrossing.
Χαίρομαι πάντως που γενικά συμφωνούμε για τη Μητέρα του Σκύλου και χαίρομαι πραγματικά που έχω διαβάσει αυτό το βιβλίο.
Καλημέρα σε όλους!

Anonymous said...

Στη μεταπολεμική λογοτεχνία τόσο ο Ταχτσής με το "Τρίτο Στεφάνι" όσο και ο Μάτεσις με τη "Μητέρα του Σκύλου" έδωσαν το λόγο στη γυναίκα. Αυτό για μένα ονομάζεται γλωσσικός ρεαλισμός.
υ.γ. Και οι 2 έγραψαν άνισα. Γιατί όμως αυτό να είναι απαραίτητα κακό;
Συμβαίνει συχνά στους λογοτέχνες αυτό (και στους καλλιτέχνες εν γένει), δεν είναι οι μόνοι.

Α.

Anonymous said...

υ.γ. Μπράβο για το ποστ. Το περίμενα...Κ
ανένα βιβλιοφιλικό ιστολόγιο δεν αφιέρωσε ούτε μια παράγραφο για το θάνατο του Μάτεσι και την παρακαταθήκη που μας άφησε... τη Ραραού!
Καλό είναι κάπου-κάπου να εκτιμούμε και τους δικούς μας, τουλάχιστον αυτούς τους μεταπολεμικούς που υπήρξαν καινοτόμοι, γιατί η σημερινή νεοελληνική λογοτεχνική παραγωγή μάλλον έχει βαλτώσει! (προσωπική πάντοτε εκτίμηση)

Α.

Anonymous said...

Παύλος Μάτεσις: "Αυτή είναι η απολογία μου".
Άρθρο του δημοσιογράφου Γιάννη Μπασκόζου στο "Βήμα".
!!!!!!!!!

Ελ,Ελ

Πάπισσα Ιωάννα said...

Μιλάω όντως για το βιβλίο και όχι για τον συγγραφέα, μιλάω για την παρακαταθήκη που μας άφησε κι όχι για το τι σπουδαίος άνθρωπος ήταν (διάβασα και κάποιες μπηχτές, αφού ο μακαρίτης πρέπει να ήταν δύστροπος χαρακτήρας).
Το έργο αυτό καλά λέει ο/η Α. έδωσε τον λόγο στη γυναίκα σε πολλαπλές πρισματικές εκδοχές της πραγματικότητας (γυναίκα/πνευματικά καθυστερημένη/θεατρίνα κ.ο.κ).
Πατριάρχης Φώτιος

ΥΓ. Οι απόψες της Pellegrina έχουν βάση. Επειδή όμως δεν μπορώ να μπω στο πετσί του συγγραφέα, προσπαθώ να σκεφτώ το ίδιο θέμα από την πλευρά του αναγνώστη. Ακόμα το ψάχνω...

Anonymous said...

Για το βιβλίο... θυμάμαι ότι μου άρεσε, εκτός από το θέμα, το όλο στήσιμο, η ατμόσφαιρα, η ένταση σε εικόνες και σκηνές.
Στην "απολογία" με γοήτευσε το πολύ ιδιαίτερο και βαθύ βλέμμα.
Κατά τα λοιπά δεν γνωρίζω.
Καλημέρα

Ελ,Ελ

Πάπισσα Ιωάννα said...

"Απολογία";
Τι εννοείς, Ελ,Ελ;
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Το άρθρο στο "Βήμα". Αν το πληκτρολογήσετε στο γκουγκλ όπως το γράφω παραπάνω, θα το δείτε.
Καληνύχτα

Ελ,Ελ

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ελ,Ελ,
το παραθέτω:
http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=494881

Καλή εβδομάδα
Πατριάρχης Φώτιος