Tuesday, January 22, 2013

ΔΥΟ ΕΙΔΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ:

ανάμεσα σ’ αυτό που απολαμβάνουμε και σ’ αυτό που διερευνούμε

Γιατί υπάρχει διαφορά ανάμεσα σ’ αυτό που εκτιμούν οι αναγνώστες και σ’ αυτό που αξιολογούν οι ειδικοί; Γιατί υπάρχει διαφορά ανάμεσα σ’ αυτό που εισπράττουμε με την πρώτη ανάγνωση και σ’ αυτό που τιμούμε στη δεύτερη; Γιατί υπάρχει διαφορά ανάμεσα σ’ αυτό που ξεχωρίζει στην εποχή κατά την οποία γράφτηκε το βιβλίο και σ’ αυτό που αναδεικνύεται από τις επόμενες γενιές;
Kuniyoshi Utagawa,
"Γυναίκα που διαβάζει"
            Το ερώτημα μπορεί να δεχτεί πολλές απαντήσεις. Μία σκέψη-μου όμως με βοήθησε να καταλάβω καλύτερα πώς διαβάζω, άρα και τι απολαμβάνω ή εκτιμώ, κι αυτή στηρίζεται σε δύο διαφορετικά είδη ανάγνωσης. Η πρώτη, ας την ονομάσουμε ψυχαγωγική, αφορά στον χρόνο της πρώτης επαφής με το βιβλίο ως μέσο απόλαυσης, ενώ η δεύτερη, ας την ονομάσουμε ερμηνευτική, αφορά στην ανάγνωση ή στις αναγνώσεις που ακολουθούν και στηρίζονται σε μια πιο βαθιά ανάλυση του έργου.
www.love2read.org.au
            Η ψυχαγωγική ανάγνωση στοιχίζεται με τον μέσο αναγνώστη, ο οποίος παίρνει στα χέρια-του ένα βιβλίο, για να αξιοποιήσει δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο-του, να ταξιδεύσει, να συγκινηθεί, να προβληματιστεί, να ξεφύγει. Γι’ αυτόν το έργο πρέπει να έχει επικοινωνιακή αξία, να αναπλάθει ή να κατασκευάζει έναν κόσμο και να τον κοινοποιεί, να πλάθει χαρακτήρες με τους οποίους να μπορούμε να ταυτιστούμε ή τουλάχιστον να συλλάβουμε την ιδιαιτερότητά τους, να στήνει πλοκή που να υποδέχεται τη ματιά μας και να μας πείθει ότι αξίζει να προχωρήσουμε, να βρούμε σασπένς, να αγωνιάμε να μάθουμε τι θα γίνει μετά. Η ψυχαγωγική ανάγνωση είναι η πρωταρχική ηδονή που χαρίζει η λογοτεχνία στον άνθρωπο, είναι η αξία του παραμυθιού που θέλγει τα παιδιά, η ποιότητα της αφήγησης που καθηλώνει τον αποδέκτη-της. Διαβάζουμε πρώτα (ή και πρώτιστα) για να περάσουμε καλά και να δούμε μια πραγματικότητα έξω από τη δική-μας. Το ίδιο κάνει μια ταινία, ένα θεατρικό έργο, ένα τραγούδι…
www.squ.edu.om
            Η ερμηνευτική ανάγνωση ξεφεύγει από τον χρόνο της πρώτης επαφής και απλώνεται σε διαδοχικές νέες προσεγγίσεις του κειμένου. Έχει χαρακτήρα ερευνητικό, ‘φιλολογικό’ θα λέγαμε, και την ενδιαφέρει λιγότερο η απόλαυση και περισσότερο η πολιτισμική θέση του έργου μέσα στον κόσμο-μας. Για τον ερευνητή ή τον ψαγμένο αναγνώστη, το έργο εντάσσεται σε μια αλυσίδα αλλαγών και καινοτομιών, μελετάται το δεύτερο ή και το τρίτο επίπεδο, αυτό που διαφαίνεται πίσω από τις λέξεις, αυτό που αλλάζει υποσυνείδητα τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τα πράγματα. Εκεί αναζητείται το βάθος, ο τρόπος κατασκευής του βιβλίου, η ιδεολογική-του βάση, η αισθητική-του πρωτοπορία, η αφηγηματικότητά-του, η πλαστικότητα των χαρακτήρων, ο διάλογος που ανοίγει με την ιστορία, την ψυχολογία, την πολιτική κ.ο.κ. Η ερμηνευτική ανάγνωση καταξιώνει ένα έργο, εφόσον ανακαλύψει ή και υποβάλλει η ίδια νοήματα και τεχνικές, τρόπους άρθρωσης του λόγου και ιδεολογικές εστίες που δεν φαίνονται ίσως με την πρώτη ανάγνωση.
www.sweden.se
            Η ψυχαγωγική ανάγνωση μένει συχνά στην επιφάνεια, ενώ η ερμηνευτική πολλές φορές την προσπερνά, η πρώτη απολαμβάνει τη στιγμή του διαβάσματος, ενώ η δεύτερη αδιαφορεί για το πόσο αξιανάγνωστο είναι ένα έργο· γι’ αυτό στην πρώτη μετράει πιο πολύ πόσο κεντρίζεται το ενδιαφέρον και ως εκ τούτου αρέσκεται σε αστυνομικά, σε θρίλερ, σε ροζ λογοτεχνήματα κ.ο.κ. ή σε άλλα που έχουν μια ιδιαίτερη αφηγηματική δύναμη (χωρίς κατ’ ανάγκη να λείπει το βάθος), ενώ στη δεύτερη μετράει πιο πολύ το ιδεολογικό και αισθητικό φορτίο και συνεπώς ψάχνει πιο ελίτ τρόπους να πει κανείς μια ιστορία.
            Ο μέσος αναγνώστης μένει συνήθως στη βιτρίνα του βιβλίου και δεν προχωρά πιο μέσα, ενώ ο ερευνητής συχνά βάζει στο μικροσκόπιο τη λογοτεχνία και ξεχνά ότι είναι τέχνη, και συνεπώς ψυχαγωγία. Το ένα άκρο εκτιμά τη δράση και χαίρεται συγκινησιακά ή διανοητικά, το άλλο εκτιμά το βάθος και αδιαφορεί για την ηδονή του διαβάσματος.
beautifulballad.files.wordpress.com
            Το ιδανικό θα ήταν ο αναγνώστης να είναι πιο υποψιασμένος, να συνεχίζει να απολαμβάνει την ανάγνωση, να μην τη βλέπει αγγαρεία-προϊόν μιας πολιτισμικής ανάγκης, αλλά να χαίρεται διανοητικά ή συναισθηματικά το βιβλίο. Ωστόσο, αν μπορέσει και προχωρήσει πιο μέσα και συνειδητοποιήσει έστω και λίγο τα υπόγεια ρεύματα του κειμένου, να μυρίσει λίγο τις δυνάμεις που συγκρούονται κάτω από την επιφάνεια, θα μπορέσει να ωφεληθεί εμβαθύνοντας και πλαταίνοντας τα όριά-του. Από την άλλη, ο μελετητής φυσικά δεν πρέπει να ξεχνά ότι το έργο είναι ένα τεράστιο κρεμμύδι που συνεχώς βγάζει και νέα στρώματα σε ένα ερμηνευτικό στριπτίζ, αλλά αυτή η υπερ-ανάλυση που καταντά υπερ-ερμηνεία δεν πρέπει να αδιαφορεί για την επικοινωνιακή αξία του έργου τέχνης. Τι να το κάνω εγώ το βιβλίο, όταν διαβάζεται από λίγους, και με ιδιοτέλεια θα έλεγα, όταν είναι κρυπτικό και δυσνόητο, όταν επίτηδες αφήνει τον αναγνώστη απ’ έξω, όχι για να τον ωθήσει να ψάξει να βρει την είσοδο αλλά να του δείξει μέσα από τα τζάμια έναν χώρο που ούτε μπορεί αλλά και ούτε θέλει εντέλει να ανακαλύψει.
            Πατριάρχης Φώτιος

17 comments:

KOSTAS PAP said...

Θα έλεγα ότι επιθυμητή είναι η ισορροπία ανάμεσα στην πρωτογενή απόλαυση και στην ασυνείδητη εμβάθυνση στο κείμενο, σαν να διαβάζουμε δυο πράγματα ταυτόχρονα, ένα ευπώλητο μυθιστόρημα και ένα δοκίμιο. Το ζήτημα είναι αν υπάρχουν ευπώλητα μυθιστορήματα που έχουν και βάθος αν δηλαδή κανείς μπορεί σε αυτά να προσλάβει βαθύτερα νοήματα τα οποία δεν είναι αυτονόητα. Νομίζω ότι τα ευπώλητα μυθιστορήματα ικανοποιούν κάποιες κατασκευασμένες μικροαστικές ανάγκες και δεν προσφέρουν αισθητική απόλαυση.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Κώστα,
σημειώνεις δυο βασικά θέματα:
1. η δυνατότητα που το βιβλίο προσφέρει να απολαμβάνεις αλλά και να εμβαθύνεις είναι η ευκταία ισορροπία.
2. τα απολαυστικά ευπώλητα δεν έχουν το αισθητικό και ιδεολογικό βάθος που χρειάζεται ένας απαιτητικός αναγνώστης

αλλά,
θα συμπληρώσω κι εγώ,
τα "δύσκολα" ποιοτικά αναγνώσματα μερικές φορές υστερούν στην προσέγγιση του αναγνώστη, με την εσωστρεφή, κρυπτική-τους γραφή.

Πατριάρχης Φώτιος

anagnostria said...

Νομίζω θα θυμάσαι ότι σε κάποιο σχόλιο σου είχα γράψει ότι εσύ διαβάζεις ένα βιβλίο για να το κρίνεις ενώ εγώ για να το απολαύσω. Σ' αυτή τη σκέψη ανταποκρίνεται πληρέστερα, πιστεύω, ο σημερινός σου προβληματισμός. Προσπαθώ όμως όσο μπορώ να ισορροπώ ανάμεσα στα δυο, όπως γράφει και ο KOSTAS πιο πάνω. Όμως ο προβληματισμός νομίζω μπορεί να επεκταθεί. Δεν ψυχαγωγούν όλους τα ίδια αναγνώματα. Π.χ. δεν βρίσκω καμιά απόλαυση στα βιβλία της λεγόμενης "ροζ λογοτεχνίας", σε αντίθεση με πολλούς άλλους, ενώ μου αρέσουν τα αστυνομικά και τα θρίλερ.

Γ. said...

Με μια πρώτη ανάγνωση του άρθρου, νομίζω πως χρησιμοποιείται λανθασμένα (και υποβαθμίζεται) η λέξη 'ψυχαγωγία'. Μάλλον η λέξη 'διασκέδαση' θα ταίριαζε καλύτερα. Αυτό ως πρώτο σχόλιο.

(δεν με βρίσκει σύμφωνο το άρθρο - αν βρω ευκαιρία/χρόνο θα γράψω τις ενστάσεις μου)

Πάπισσα Ιωάννα said...

Αναγνώστρια,
τώρα που το λες, το θυμήθηκα.
Κι έχεις δίκιο ότι η απόλαυση δεν είναι αντικειμενικό δεδομένο
και γι' αυτό επέρχεται ή όχι ανάλογα με τον αναγνώστη.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Θαλή,
επέλεξα σκόπιμα τον όρο "ψυχαγωγία / ψυχαγωγικός"
γιατί ακριβώς δεν θέλω να υποβαθμίσω μια τέτοια ανάγνωση.
Το να απολαμβάνεις το έργο, να το ζεις, να συγκινείσαι ή να γελάς, να αισθάνεσαι ενδιαφέρον είναι μια γνήσια ψυχαγωγία.
Άλλο αν μερικές φορές η σκέτη απόλαυση αναφέρεται στα ευπώλητα, τα οποία δεν είχα κατά νου.
Όπως σωστά συμπλήρωσε η Anagnostria, τέτοια κείμενα μπορεί να μην προσφέρουν καμία απόλαυση σε αναγνώστες, όπως είναι αυτή ή εγώ.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

a)το "βαθος"βρισκεται περισσοτερο στοναναγνώστη,παρα στο βιβλίο. Απο ολα τα βιβλια σχεδον ο"βαθύς" αναγνωστης αντλει "βαθος'

β) Το "βαθος" (αστεια λεξη!) δεν ταυτιζεται με το διανοητικό προβληματισμό: ειναι πιο πολυ συναισθηματική ταυτιση κι αυτο.Ειναι περιπέτεια του εγκεφάλου, στην οποία συνεργάζονται το συναισθημα,το ονειρο για "κατι άλλο" ή "ανωτερο",η διερευνηση με παθος και συγκινηση.Η τεχνη ως αντικειμενο λογικου νυστεριού δεν ξερω καν τι χρειάζεται: εχουμε ολα τα υπόλοιπα γι αυτο.

γ)προσωπικα΄,τα"ευπωλητα"με εχουν οδηγησει στο συμπερασμα: οτι το σημαντικο για τον αναγνωστη δεν ειναι οι ιδεες ή τα προσωπα καθεαυτά,ουτε η πλοκή(που χρειάζεται ωστοσο) αλλα ο κ ό σ μ ο ς του. Εκει παιζεται το παιχνίδι της ταυτισης πρωτα,του"σπρωξίματος" μετα σε κατι βαθυτερο)

δ)Γιατι με οδηγησαν τα ευπώλητα σ αυτο το συμπέρασμα; Επειδή,αναρωτώμενη τι ειναι αυτο που με κανει να διαβαζω με χαρά κάποια από αυτα,βρηκα οτι ειναι,ακριβώς,ο κ ό σ μ οςτους,και οχι το "τι γινεται" Πχ,τελευταια εχω "εντρυφήσει" σε αναγνώσματα του συρμού,του συγχρονου βαμπιρόκοσμου. Γιατι αραγε μου αρεσουν,ενω, αν οι ηρωες ήταν σκετοι "άνθρωποι",με την ιδια ακριβώς πλοκή, ουτε καν θα τα κοίταζα;
Απάντηση (δικη μου):Δεν ειναι,το"μαγικό" (Το μαγικό δεν λεει τιποτα καθαυτο,σε μενα που δεν εχω μεταφυσικές ανησυχίες. Το μονο που λεει ειναι οτι αποτελεί μια πιο καθαρη,πιο δωρική γ λ ώ σ σ α). Ειναι το εξης λοιπον: οτι αυτες οι ιστορίες,με τη χοντροκομμένη εκπροσώπηση των αξιών (σε επιπεδο φονου-αιματος-καλού-κακου-διλημμάτων),απο τη μια διεγειρουν τα σχετικά συναισθηματα και σκεψεις,απο την άλλη ειναι απαλλαγμένα απο ο,τι αποκαλω(ισως λάθος ή μονοπλευρα) "μικροαστικό": οερωτας (με το βαμπίρ)δεν μπορει σε να εχει σχεση με γαμο ή συμβιωση ή ο,τιδηποτε στα πλαισια προγράμματος ζωής. Η αγαπη διακρινεται εντονα και ξεκάθαρα απο την αναγκη και τη συμμαχία(Ενω ποσα ρεαλιστικά πεζογραφηματα εχουν αναπτυξει 500 σελίδες,για να αποδειξουν απλώς οτι μια αγαπη,ήταν στην ουσία μια "αναγκη",μια εξάρτηση;;).Επισης,σε αυτά,-τα βαμπιροβιβλία-ΤΙΠΟΤΑ δεν γινεται για "λεφτα". Ολες οι συγκρουσεις ειναι στη σφαιρα της προσπαθειας του τραγικα διαφοτετικου να συμβιωσει.με άλλα λογια,αμου δινουν απο μονα τους,ενα αλλο επιπεδο κοσμου,απο το οποίο εγκειται σε μενα να αντλήσω και για το υπαρκτό,το "ρεαλιστικό",ερμηνείες,προσεγγίσεις και συμπεράσματα.Αυτος ο κοσμος λοιπόν,για αυτο το λογο, εμενα με ελκει.Αντιθετα,πανω στην ιδια ακριβώς πλοκη μπορει να γραφτει ενα ρεαλιστικο¨ροζ' που ελκει μια αλλη κυρία(γιατι στο φοντο υπάρχει η λαχταρα του γαμου,της καριέρας,της "κοινωνικής καταξιωσης" κλπ κλπ),ενω εμενα μουειναι απολυτως βαρετο(ειναι οριζοντας αδιάφορος για το νου μου,δεν ¨ανοιγει"πουθενα)

Σορι για τη φλυαρια.Ηθελα να δωσω μια εμπειρική αποψη της"απολαυσης"

ε)Για την"καλη"τωρα λογοτεχνία ισχυει το ιδιο:αν τη διαβαζουμε στην παγιδα των προηγούμενων κριτικών,δεν βρισκουμε τιποτα καινουργιο. Ειναι,σορι, κιαυτα σαν τα ευπώλητα: οιερμηνειες γιατον ΤΖοις ή τον Προυστ-ή εκεινη πια την επαναστάτρια λαιδη Τσατερλι!!- ειναι πλέον μερος του οικειου μικρόκοσμού μας,σαν την κουζινίτσα μας)Ενα βαρετο ροζ κατανταει κι αυτηηλογοτεχνία,μεσα απο τις ιδιες και τις ιδιες ετοιμες"ερμηνειες"Απολαυση ειναι να ανακαλυπτεις το καινουργιο,η΄"αυτο που ήθελες τοσον καιρον να πεις,και δεν ηξερες πως",ή αυτο που σου αποκαλυπτει η νεα εποχή η ο νεος εαυτος σου Δηλαδή,καταληγω,(ξανα με συγχωρειτε!)και στις δυο περιπτωσεις (ευπωλητο και ποιοτικό)ολα σχεδον βρισκονται στον αναγνωστη.

Anonymous said...

Πάντα πίστευα ότι η ανάγνωση είναι προσωπική υπόθεση του αναγνώστη. Κάθε βιβλίο εμπεριέχει αυτό που εσύ θέλεις να δεις (ανάλογα με το υπόβαθρό σου). Με αυτήν την έννοια, συμφωνώ με την Pellegrina (και ειδικότερα, με την παράγραφο ε του σχολίου της).
Όσο για τα έργα που είναι δύσκολα (π.χ. Οδυσσέας), είμαι της γνώμης ότι η ανάγνωση καλύτερα να είναι πρωτογενής και όχι προκατειλημμένη από τις εξηγήσεις των ειδημόνων. Είναι κάπως σαν ένα ποίημα, που σου αρέσει ή όχι -και πολλές φορές δεν ξέρεις και γιατί-, ανεξάρτητα από τις αναλύσεις των διαφόρων, φιλολόγων και μη.

Είναι η αίσθηση που σου αφήνει τελικά η ανάγνωση ενός "καλού" βιβλίου: ότι δηλαδή, συναντήθηκες με κάτι πραγματικά ενδιαφέρον, μαγευτικό, που σε γεμίζει και ταυτόχρονα ανεβάζει το επίπεδο των απαιτήσεών σου.

Άρα, η ανάγνωση είναι μία ή πολλές -και κάθε φορά διαφορετική- λέει η εμπειρία μου για όσα έχω διαβάσει δύο ή και τρεις φορές. Οι αναγνώστες όμως είναι πολλών "ειδών".
Γιατί όλοι μπορεί να διαβάζουμε το ίδιο βιβλίο, όμως άλλα καταλαβαίνει ο καθένας μας.


κ.κ.

Πάπισσα Ιωάννα said...

θα συμφωνούσα με την Pellegrina και με την κ.κ. για την απειρία των αναγνωστών και των αναγνωστικών τρόπων,
αν αυτή η παραδοχή δεν έκανε απαγορευτική κάθε συζήτηση για τη φύση της ανάγνωσης.

Γι' αυτό προσπάθησα να ομαδοποιήσω πλείστες όσες αναγνωστικές πρακτικές
και να διερευνήσω γιατί πολλές φορές ο Χ εαυτός-μας χαίρεται με το διάβασμα και συνάμα ο Ψ κάθεται δίπλα και κατηγορεί.

Οι αναγνώστες ασχέτως με το με ποια κριτήρια κρίνουν,
ασχέτως με ποια βιβλία τους αρέσουν,
ασχέτως με το πώς εκτιμούν το εκάστοτε έργο,
λειτουργούν άλλοτε με την (βραχυπρόθεσμη) ηδονή της ανάγνωσης
κι άλλοτε με τη (μακροπρόθεσμη) προοπτική μιας μονιμότερης αξίας.
Πατριάρχης Φώτιος

Γ. said...

Πρώτα, ο σκοπός της τέχνης είναι αυτός ακριβώς : να ψυχαγωγήσει. Να σε κάνει να σκεφτείς, να προβληματιστείς, να μεταφερθείς νοερά, να χαρείς, να δακρύσεις. Άρα, δεν σημαίνει ότι μόνο τα ροζ και τα στυνομικά και γενικά τα 'εύπεπτα' προσφέρουν ψυχαγωγία. Ίσως μόνο αυτά προσφέρουν διασκέδαση - ψυχαγωγία, όμως, προσφέρουν και τα 'βαριά' βιβλία. Συνεπώς, η ψυχαγωγική ανάγνωση δεν "μένει μόνο στην επιφάνεια".

Η ερμηνευτική ανάγνωση, από την αλλη, (όρος με τον οποίο δεν συμφωνώ καθόλου) όπως την περιγράφεις, στην ουσια είναι η επαγγελματική ανάγνωση. Αυτή που ενδιαφέρεται για τις τεχνικές του έργου, τον τρόπο αφήγησης, την αφηγηματικότητά, κ.τ.λ. και η οποία αφορά επαγγελματίες του χώρου, π.χ. συγγραφείς, επιμελητές, εκδότες.
(με τον ίδιο τρόπο που ένας συνθέτης/ερμηνευτής θα ενδιαφερθεί για το τεχνικό μέρος ενός τραγουδιού, ενώ το κοινό ενδιαφέρεται για την μουσικότητα, το μήνυμα των στίχων, κ.τ.λ.)

(γενικά διαφωνώ με τις κατηγοριοποιήσεις βιβλίων και ανθρώπων σε ευπώλητα/σοβαρά και ελαφρο-αναγνώστες/ψαγμένους)

Pellegrina said...
This comment has been removed by the author.
Pellegrina said...

λοιπόν,πρεπει να ειναι πολυ μεγλαο το αγχος "ειδικών" που θεωρούν πωςπρ΄πει σωνει καικαλά να εντοπίσουν,καινα παοκαλύψουν τις "μονιμότερες" αξιες.
Εγω παλι λεω πως αν γραφουμε ομορφες ιστορίες που να ψυχαγωγούν και καλλιεργούν καθε γενιά,δεν χρειαζεται τιποτα μονιμότερο (ως προς τις "αξιες"). Οισυνθηκες της ζωής,(οικονομία,παιδεια,προτιμησεις,το τυχαιο,μόδα) όπως θα κυλήσουν,θα φτιάξουν τα"αθανατα" εργα. Το κακο ειναι οτι μαζι φτιάχνονται και οι "αθάνατες" ερμηνείες

Πάπισσα Ιωάννα said...

Θαλή, καλημέρα.
Μ' αρέσει που ο λόγος-σου είναι σαφής και με επιχειρήματα, γιατί μπορώ να διαφωνήσω όπου βλέπω (λίγο) διαφορετικά την εικόνα:

1. Η ψυχαγωγία είναι προφανώς, όπως λες, η πεμπτουσία της τέχνης, αλλά τα εύπεπτα έργα μένουν μόνο εκεί (κι αν το πετυχαίνουν κι αυτό!) ή συχνά ο αναγνώστης μένει μόνο εκεί, ακόμα και σε κείμενα που πρέπει να ανασκαφούν περαιτέρω...
Ως εδώ συμφωνούμε απόλυτα.

2. Η ερμηνευτική ανάγνωση είναι όντως το άλλο άκρο, αυτό των ερευνητών, των κριτικών κ.ο.κ. Αλλά το έβαλα για να δείξω ότι η ανάγνωση ημών, των μέσων αναγνωστών, δεν πρέπει να κινείται ούτε στο ένα ούτε στο άλλο. Ούτε δηλαδή να μένουμε απλώς στο ότι περάσαμε καλά με ένα βιβλίο, αλλά ούτε και να παίρνουμε το μικροσκόπιο ψάχνοντας τεχνικά και αποστειρωμένα το βάθος του έργου...
Ωστόσο πρέπει (δεν μου αρέσει το ρήμα) να ενδιαφερόμαστε για την αισθητική του κειμένου, όπως οι σινεφίλ εκτιμούν τη σκηνοθεσία, τα πλάνα της κάμερας, το μοντάζ, την υποκριτική κ.ο.κ. σε μια ταινία.

3. Η παιδεία ενός ανθρώπου, η αναγνωστική-του παιδεία, χωρίζει τα άτομα σε ποικίλες διαβαθμίσεις αναγνωστικής πρακτικής: από τους ελαφρούς, όπως λες, μέχρι τους ψαγμένους. Έχω γνωρίσει ανθρώπους που δεν πρόσεξαν καν το όνομα του συγγραφέα από το καλό, όπως λένε, βιβλίο που διάβασαν, δείγμα μιας ανάγνωσης που μένει μόνο στη διασκέδαση, ούτε καν στην ψυχαγωγία, ή άλλους που διαβάζουν μπεστ-σέλερ και δεν υποψιάζονται ότι υπάρχει και άλλη λογοτεχνία.

Από την άλλη, για μένα η διάκριση έχει περισσότερη ουσία, όταν αναγνωρίζουμε πως σε κάθε αναγνώστη υπάρχει η "ελαφριά" πλευρά-του που θέλει να διαβάσει ένα εύκολο αστυνομικό, ρε αδελφέ, κάτω από την ομπρέλα στην παραλία, και η "ψαγμένη" πλευρά που θα αναζητήσει ένα προβληματισμένο αστυνομικό (για να μη χωρίζω τα είδη), ένα καλοδουλεμένο κοινωνικό, ένα βαρύ πολιτικό μυθιστόρημα κ.ο.κ.
Τις πλευρές του εαυτού-μας διερευνώ και ζυγιάζω...
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

α)Αυτο με την αισθητική (που "πρέπει" να εντοπίζουμε) πολυ σημαντικό,ισως το πιο,ομως αυτο κι αν εξαρτάται απο τον αναγνώστη!Επιπλέον,ειναι ο τομέας όπου το διπολικό που επισημαινεις (Φώτιε)φαινεται πιο καθαρα,γιατι ενω ο εντοπισμός της αισθητικής πλευράς και αξιας απαιτει μια προηγούμενη καλλιεργεια και συνηθεια,αρα εξασκημένα-καλλιεργημένα ατομα/αναγνώστες,ταυτοχρονα ειναι αυτή ακριβώς η πλευρά που στηνει τη μεγάλη "παγίδα",που ρουφαει δηλ.τον αναγνωστη στο συναισθηματικό νεφέλωμα καιτον εμποδίζει να κρίνει! ειναι το μεγάλο κόλπο της τεχνης! (και μεγαλο μερος του κόλπου της αναγνωσης!)

Επίσης και η επισημανση της διττης πλευρας του αναγνωστη:"τωρα θελω ναδιαβασω κατι ελαφρό". Ανθρωποι ειμαστε!Ειναι α ν ά γ κ η του μυαλού!(Σαν: τωρα θελω να καταναλωσω μια πορτοκαλάδα). Η δουλειά της συγγραφής ενος μπεστσελερ (μπορει να)ειναι μια σοβαρη΄δουλειά,μια σοβαρή παραγωγή προιόντος,απλώς δεν ειναι λογοτεχνία:

http://pelleg.blogspot.gr/2011/02/blog-post_20.html

Ωστοσο σκεφτομαι οτι ενα "αναλαφρο"(οχι ομως τελειως της πλακας)ενα,"μεσο" ας πούμε,καλογραμμένο λαϊκο αναγνωσμα μπορέι,για τον ευαισθητο αναγνώστη,να κανει και τα δυο,ως ενα βαθμό. Αντιστροφα,η πιο ¨βαριά' λογτεχνια,προσφερει κι αυτη μια πολυ δυνατη ψυχαγωγία,που εγγράφεται για παντα στο νου,ΑΝ ομως διαθετεις το νου.
Τελικα,θέλουμε δεν θελουμε,οταν ερχόμαστε στην "αναγνωση".ολα ειναι στον αναγνώστη
(αλλα οταν παμε στη "γραφή',ολα ειναι στο συγγραφέα κι ο αναγνώστης ανυπαρκτος-εκτός απο τον ενα,τον ιδεατό,τον 'έρωτά μας..)

(τον κριτικό μαλλον τον ριξαμε σε αυτο το ποστ!)

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
καλά λες ότι η αισθητική στάθμη του έργου είναι και ο καθοριστικός παράγοντας που θα του προσδώσει βάθος αλλά και θα το κάνει πηγή απόλαυσης.
Δυστυχώς, ο μοντερνισμός διαχώρισε το υψηλό από το χαμηλό κι έτσι το βαθύ/ποιοτικό/σοβαρό έγινε πολλές φορές "μη αναγνώσιμο".
Πατριάρχης Φώτιος

librarian said...

Ωραία ανάρτηση. Πράγματι η πράξη της ανάγνωσης είναι πολυδιάστατη. Σχετικά με τη ανάγνωση ως μελέτη θα σε παραπέμψω σε μια προηγούμενη μου ανάρτηση: http://voltitses.blogspot.gr/2010/10/blog-post.html
Χαίρε

Πάπισσα Ιωάννα said...

Librarian,
με έκπληξη διαπίστωσα πόσο ταυτιζόμαστε στον τρόπο που βλέπουμε τις δύο αναγνώσεις.
Κι οι δύο αντιλαμβανόμαστε ότι η ανάγνωση μπορεί να κινηθεί σαν εκκρεμές ανάμεσα σ' αυτά τα δύο είδη.
Καλημέρα
Πατριάρχης Φώτιος