ΜΝΗΜΗ: Antonio Tabucchi (1943-2012)

Πεθαίνει ένας συγγραφέας όταν παύει να σκέφτεται, όταν παύει να γράφει και να λειτουργεί ως ενεργούσα συνείδηση. Ή ακόμα χειρότερα, όταν ξεχνιέται από το κοινό…

Χθες έφυγε ο πολλάκις υποψήφιος για Νόμπελ Αντόνιο Ταμπούκι που γεννήθηκε το 1943 στην Πίζα της Ιταλίας. Ξεκίνησε να γράφει το 1975 (Piazza d' Italia), ενώ το τελευταίο-του έργο δημοσιεύτηκε το 2011 (Racconti con figure). Βασικό μοτίβο στη γραφή του είναι η Πορτογαλία, της οποίας ήξερε πολύ καλά τη γλώσσα και την κουλτούρα. Μετέφρασε Πεσόα, ενώ πολλά κείμενά-του διαδραματίζονταν στη Λισσαβόνα κ.ο.κ. Ο λόγος-του ήταν χαμηλόφωνος, ενώ η υποδόρια ένταση ήταν συχνά πιο σημαντική από την πλοκή.

Τα έργα-του που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά είναι τα εξής (πηγή: www.biblionet.gr ):

1. Tabucchi, Antonio. Μικρές παρεξηγήσεις άνευ σημασίας, μετάφραση Μυρσίνη Ζορμπά. - Αθήνα : Οδυσσέας, 1988.

2. Tabucchi, Antonio. Νυχτερινό στην Ινδία, μετάφραση Μυρσίνη Ζορμπά. - 1η έκδ. - Αθήνα : Οδυσσέας, 1990 & μετάφραση: Ανταίος Χρυσοστομίδης, Άγρα 2010.

3. Tabucchi, Antonio. Requiem, μετάφραση Domenica Minniti. - 1η έκδ. - Αθήνα : Οδυσσέας, 1994 & μετάφραση: Ανταίος Χρυσοστομίδης, Άγρα 2008.

Βλ. παρακάτω. 

4. Tabucchi, Antonio. Ο μαύρος άγγελος (Διηγήματα), μετάφραση Τότα Κονβερτίνο. - 1η έκδ. - Αθήνα : Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1995.

5. Tabucchi, Antonio. Η γυναίκα του Πόρτο Πιμ και άλλες ιστορίες, μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης. - 1η έκδ. - Αθήνα : Άγρα, 1997.

6. Tabucchi, Antonio. Έτσι ισχυρίζεται ο Περέιρα, μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης. - 2η έκδ. - Αθήνα : Ψυχογιός, 1997 & μετάφραση: Ανταίος Χρυσοστομίδης, Άγρα 2009.

Ίσως το πιο γνωστό και καλό έργο του Ταμπούκι: βλ. παρακάτω 

7. Tabucchi, Antonio. Η γραμμή του ορίζοντα, μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης. - Αθήνα : Άγρα, 1998.

8. Tabucchi, Antonio. Η χαμένη κεφαλή του Νταμασένου Μοντέιρου, μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης. - 2η έκδ. - Αθήνα : Ψυχογιός, 1998.

Βλ. παρακάτω.

9. Tabucchi, Antonio. Η γαστρίτιδα του Πλάτωνα, μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης. - Αθήνα : Άγρα, 1998.

10. Tabucchi, Antonio. Όνειρα ονείρων, μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης. - Αθήνα : Άγρα, 1999.

11. Tabucchi, Antonio. Ένα πουκάμισο γεμάτο λεκέδες : Συζητήσεις του Antonio Tabucci με τον μεταφραστή του Ανταίο Χρυσοστομίδη εφ' όλης της ύλης, μετάφραση Ανταίου Χρυσοστομίδη. - Αθήνα : Άγρα, 1999.

12. Tabucchi, Antonio. Οι τρείς τελευταίες μέρες του Φερνάντο Πεσσόα. Ένα παραλήρημα, μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης · εικονογράφηση Júlio Pomar. - Αθήνα : Άγρα, 1999.

13. Tabucchi, Antonio. Δύο ελληνικά διηγήματα : Το ποτάμι: Εισιτήριο στη θάλασσα, μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης. - Αθήνα : Άγρα, 2000.

14. Tabucchi, Antonio. Είναι αργά, όλο και πιο αργά : Μυθιστόρημα σε επιστολική μορφή, μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης. - 2η έκδ. - Αθήνα : Άγρα, 2003.

15. Tabucchi, Antonio. Ο Τριστάνο πεθαίνει : Μια ζωή, μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης. - 1η έκδ. - Αθήνα : Άγρα, 2004.

Βλ. μια σύντομη ανάλυση στον No14me

16. Tabucchi, Antonio. Το παιχνίδι της αντιστροφής, μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης. - 1η έκδ. - Αθήνα : Άγρα, 2005.

17. Tabucchi, Antonio. Τρεις ασήμαντες ιστορίες χωρίς συμπέρασμα, μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης. - 1η έκδ. - Αθήνα : Άγρα, 2005.

18. Tabucchi, Antonio. Είκοσι φωτογράμματα για τον Πέδρο Αλμοδόβαρ και έντεκα νυχτερινές φωτογραφίες, φωτογράφιση Michele Tabucchi · μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης. - 1η έκδ. - Αθήνα : Άγρα, 2006.

19. Tabucchi, Antonio. Η νοσταλγία του πιθανού. Γραπτά για τον Φερνάντο Πεσσόα, μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης. - 1η έκδ. - Αθήνα : Άγρα, 2007.

Δες τον Ναυτίλο και τη χθεσινή επετειακή αναφορά της Καφεΐνης.

20. Tabucchi, Antonio. Ο χρόνος γερνάει γρήγορα : Εννέα ιστορίες, μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης. - 1η έκδ. - Αθήνα : Άγρα, 2009.

21. Tabucchi, Antonio. Λογοτεχνίας εγκώμιο = Elogio Della Letteratura, μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης. - 1η έκδ. - Αθήνα : Άγρα, Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών, 2009.

22. Tabucchi, Antonio. Ταξίδια και άλλα ταξίδια, μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης. - 1η έκδ. - Αθήνα : Άγρα, 2011. 

Καταγράφω τις εντυπώσεις-μου από τρία έργα του Αντόνιο Ταμπούκι που έχω διαβάσει ως τώρα:

-         3. Tabucchi, Antonio. Requiem, 1994:

Ένα ταξίδι στον χώρο των ιδεών, των φαγητών και των προσώπων (νεκρών και ζωντανών) που αποτελεί ταυτόχρονα και αναζήτηση. Το κείμενο είναι χαλαρό στη συνοχή, αφού οι σκηνές λειτουργούν αυτοτελώς, ενώ τα υπόλοιπα στοιχεία, πλην του τόπου, είναι ασαφή, αόριστα και διαχρονικά συμβολικά. Ωστόσο, η ανάγνωση καθηλώνεται στον μονόλογο του συγγραφέα και βαλτώνει στους στενούς ορίζοντες μιας ανούσιας ιστορίας.

[Βλ. την παρουσίαση του Ναυτίλου].

- 6. Tabucchi, Antonio. Έτσι ισχυρίζεται ο Περέιρα, 1997 και 2009:

Σίγουρα καλογραμμένο και χαμηλών τόνων, όπως ακριβώς και η ειρηνική επανάσταση του ήρωά-του. Το μυθιστόρημα φαίνεται πολιτικό αλλά πέρα από την καταγγελία ενός δικτατορικού καθεστώτος, η προσωπική αλλαγή του Περέιρα μετράει περισσότερο. Ο (έμμεσα) ευθύς λόγος δίνει έναν άλλο χρωματισμό στο κείμενο. Το βιβλίο είναι συγκρατημένο αλλά μέσα-του υποφώσκει ένα έντονο πάθος και διακρίνεται αυτή η ανατρεπτικότητα που ξεκινάει πρώτα από την καθημερινή ζωή.

[Βλ. μια αναλυτική παρουσίαση του βιβλίου στο μπλογκ Αναγνωστική αδεία και στον Ναυτίλο]

- 8. Tabucchi, Antonio. Η χαμένη κεφαλή του Νταμασένου Μοντέιρου, 1998:

Αν κρίνει κανείς από το ύφος, θα πρέπει να εκτιμήσει τη λιτότητα μα και την εκπληκτική πυκνότητα που δεν αφήνει να εισχωρήσει τίποτα περιττό στον βαδιστικό ρυθμό (κάπου στο τέλος κάνει κοιλιά λόγω της θεωρητικής-του στροφής) και προσελκύει το ενδιαφέρον σε μια ταχεία ανάγνωση. Η υπόθεση διατηρεί την αγωνία του αστυνομικού μυθιστορήματος, αλλά σαφώς δεν κεντρίζει βάσει της συνέχειας και του τέλους. Ο Ταμπούκι είναι ένας μαέστρος της γραφής, αλλά χωρίς να πετυχαίνει τον άμεσο στιγματισμό του αποδέκτη με το κοινωνικό μήνυμα. 

Μπορούμε να είμαστε τυχεροί που έχουμε τόσα έργα του Ταμπούκι και που το ιταλικό με το πορτογαλικό σκηνικό δίνουν μια υβριδική λογοτεχνία υψηλής πυκνότητας και έντασης.

Τι πρόσφερε εντέλει ο ιταλός συγγραφέας στη λογοτεχνία; Η πυκνότητα με την οποία κατέγραφε στιγμές και αισθήματα δεν υστερεί καθόλου σε περιεκτικότητα. Η ατομική ζωή συνδέεται με την πολιτική και ξαναβλέπει τα κοινά υπό το πρίσμα της ατομικής συνείδησης· τα κοινά επηρεάζουν την καθημερινότητά-μας με πολλούς υπόγειους τρόπους και η προσωπική γήρανση/ωρίμαση συνυφαίνεται με τη βαθύτερη κατανόηση της κοινωνίας.

Η καθημερινή θεματική-του κάνει αφενός τα κείμενά-του εύκολα, αλλά συνάμα ο κρυπτικός χαρακτήρας-τους τα μετατρέπει σε στοχαστικά παζλ. Η εικονοποιία-του είναι αξιοσημείωτη, ειδικά για όποιον καταλάβει τη διακειμενική κατασκευή-της, που φωτογραφίζει και μαζί εξηγεί. Εν γένει βλέπει κανείς μια καλογραμμένη αφήγηση που αφήνει άπειρα κενά για να διεισδύσει ο αναγνώστης και να δει το βάθος της σκέψης.

Πατριάρχης Φώτιος