“Το νησί κάτω από την ομίχλη” του Αλέξανδρου Ντερπούλη

Η σύνδεση εκκλησίας και θρίλερ, μυστηρίου και θεολογίας είναι αρκετά προσφιλές θέμα στη λογοτεχνία όχι μόνο με τον Ουμπέρτο Έκο και τον Νταν Μπράουν, αλλά και τον δικό-μας Κώστα Αρκουδέα. Το αποτέλεσμα συχνά αποζημιώνει…

Ελληνικός αχνιστός με καϊμάκι:

Αλέξανδρος Ντερπούλης

«Το νησί κάτω από την ομίχλη»

εκδόσεις Καστανιώτη

2010

        Στη μυθική ομιχλώδη Σαντορίνη των αρχών του αιώνα αποστέλλεται ο αρχιμανδρίτης Δανιήλ από τον αρχιεπίσκοπο Αθηνών, για να διερευνήσει το ζήτημα των παλαιοημερολογιτών. Κομβικό σημείο θεωρείται το αρχείο με τα πρακτικά της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου, το οποίο, όπως πιστεύεται, περιέχουν στοιχεία υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς. Φύλακες είναι τέσσερα μέλη του Τάγματος της Σαρακοστής, τα οποία το ένα μετά το άλλο δολοφονούνται, με αποτέλεσμα όλο το νησί να βρίσκεται σε αναταραχή.

        Αυτή η περίληψη της υπόθεσης δείχνει πως η ιστορία περιλαμβάνει εκκλησιαστικές έριδες, στοιχεία αστυνομικού μυθιστορήματος, θεολογικές διαμάχες, λαϊκές δοξασίες και προκαταλήψεις, θρίλερ, μυστήριο… Το βιβλίο ωστόσο δεν είναι τόσο γρήγορο όσο θα μπορούσε, αφού οι 600 περίπου σελίδες δίνουν ένα αργό ρυθμό, ο οποίος, όσο καταλαβαίνω, αποσκοπεί στο να μεταφέρει την προσοχή όχι τόσο στην αστυνομική ίντριγκα όσο στις επιπτώσεις που έχει η αποκάλυψη της όποιας αλήθειας. Για να είμαι πιο σαφής, διαβάζει κανείς το έργο τόσο με ενδιαφέρον για την εξέλιξη της ιστορίας όσο και για τα επιμέρους σημεία εκκλησιαστικής ορθοτομίας και τοπικής κοινωνίας, αλλά δυσκολεύεται να αντιληφθεί ποιο είναι το κέντρο βάρους όλης της σύνθεσης.

        Το βιβλίο στηρίζεται σε συνεχείς αντιθέσεις που δημιουργούν ένα αέναο πλαίσιο έντασης και δραματικότητας. Από τη μία, οι νεοημερολογίτες ιερείς έχουν τα τρωτά-τους σημεία: ο πρωταγωνιστής Δανιήλ παρουσιάζεται δεινός ρήτορας και ιδιαίτερα μορφωμένος, άνθρωπος ειδικών αποστολών, ζηλωτής, σχεδόν φανατικός, φιλόδοξος, θιασώτης του ρητού «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», μηχανορράφος, σκληρός, ενώ ο μητροπολίτης Σαντορίνης Αγαθάγγελος εμφανίζεται πιο προσιτός και φιλικός, αλλά στην ουσία διπλωμάτης και μετριοπαθής, συμβιβασμένος με την εξουσία και την ανάγκη να τα έχει καλά με όλους. Το ίδιο μιαροί εμφανίζονται και οι άλλοι ιερείς που παρελαύνουν, εκτός από τον παλαιοημερολογίτη Τιμόθεο, ο οποίος σκιαγραφείται με θετικά χρώματα, ανυστερόβουλος και έντιμος, σοφός και συγκαταβατικός μέχρις ότου στο τέλος αποκαλυφθούν οι απώτεροι στόχοι-του.

        Άλλες αντιθέσεις είναι η σοφία απέναντι στην άγνοια των κατοίκων και τις προκαταλήψεις-τους, η φωτεινή πλευρά του κόσμου που συχνότατα καλύπτεται από την ομίχλη του νησιού, δείγμα μιας μυστηριώδους σιωπής που καλύπτει τα πάντα, ο κόσμος της γης και των φυσικών φαινομένων απέναντι στα άυλα και μεταφυσικά που περιίπτανται τριγύρω κ.ο.κ.

       Ο Ντερπούλης στήνει ένα άρτιο κατασκεύασμα από την άποψη της πλοκής και των συγκρούσεων των χαρακτήρων. Παρόλο που είναι αργό και γεμάτο λεπτομέρειες που στόχο έχουν την περιγραφή των προσώπων και τη διαμόρφωση της κατάλληλης ατμόσφαιρας, ο αναγνώστης παρακολουθεί τα κομμάτια του παζλ να μπαίνουν σιγά σιγά στη θέση-τους. Παρόλο που τέσσερις φόνοι κρατάνε σαν αλυσίδα τα γεγονότα, το έργο δεν είναι αστυνομικό. Η προσοχή δεν εστιάζεται στην αποκάλυψη του δράστη ούτε τόσο του μυστηρίου με τα χαμένα πρακτικά, αλλά στην εξιχνίαση των αληθειών που υπόκεινται σε κάθε δράση, των κινήτρων που κατευθύνουν τις κινήσεις των ανθρώπων.

       Το τέλος ωστόσο ήταν απογοητευτικό. Όχι τόσο για την τύχη του δράστη ή των πρακτικών, αλλά γιατί η όλη δράση ανάχθηκε σε ένα κινηματογραφικά αιμοδιψές θριλερικό τέλος που ανατινάζει τους τόνους και την ατμόσφαιρα όλου του άλλου κειμένου, που δεν είναι βίαιο και αιμοχαρές αλλά περισσότερο πνευματικό και υπαινικτικό.

Πατριάρχης Φώτιος