Friday, July 10, 2009

Αμερικάνικος καφές σταλαγματιάς: Έντγκαρ Άλλαν Πόε

“Διηγήματα”
μετ. Μ. Κατή
εκδόσεις Πατάκη
2009


Οφείλω να παραδεχτώ ότι δεν είχα διαβάσει ως τώρα Πόε. Οφείλω να ομολογήσω την ντροπή-μου γιατί έπρεπε να έχω υπόψη-μου το έργο ενός κορυφαίου διηγηματογράφου, που άνοιξε δρόμους και εμπλούτισε το είδος με νέες φρέσκιες για την εποχή του ιδέες.
Αντιγράφω από την εισαγωγή της Κ. Σχινά: «Πειραματίστηκε στην προ-επιστημονική φαντασία, έγραψε πολυεπίπεδες σάτιρες, υπήρξε πρόδρομος του αστυνομικού μυθιστορήματος και τελειοποίησε το γοτθικό αφήγημα φρίκης, τρόμου και μυστηρίου».
Το παρόν τομίδιο περιλαμβάνει τέσσερα διηγήματα, χαρακτηριστικά, απ’ ό,τι καταλαβαίνω, ποικίλων τάσεων της γραφής-του:
1) το έργο “Μερικές κουβέντες με μια μούμια” ενέχει στοιχεία επιστημονικής φαντασίας και, παρόλο που μου φάνηκε άτεχνο στις συγκεκριμένες λεπτομέρειές του (μια αμηχανία στον χειρισμό της αφήγησης), προβάλλει ολοκάθαρα τον πολιτισμό άλλων εποχών, που δεν υστερεί σε πολλά από τον σύγχρονο.
2) “Το χειρόγραφο σ’ ένα μπουκάλι”, μου θύμισε έντονα Ιούλιο Βέρν, ο οποίος ρητά έχει δηλώσει τον θαυμασμό του στο έργο του Αμερικάνου συναδέλφου του. Φαίνεται ότι ο 19ος –με την αλματώδη ανάπτυξη της επιστήμης- έδωσε ώθηση στη φαντασία για τις δυνατότητες του ανθρώπου, αλλά ταυτόχρονα συνέδεσε τη θετική επιστήμη με το μυστήριο και το άγνωστο.
3) “Ο μαύρος γάτος” είναι μακάβριο, φτάνει στα όρια του βάρβαρου, για να αποδώσει απάνθρωπες τάσεις που υπάρχουν στα ανθρώπινα όντα, όχι μόνο απέναντι στα ζώα αλλά και απέναντι στους άλλους. Δεν ξέρω αν η παρατήρηση της Σχινά (ή μιας μεγαλύτερης φιλολογικής παράδοσης) που θέλει το έργο δείγμα ενδο-οικογενειακής βίας είναι βάσιμη ή ακραία ερμηνεία της εποχής μας.
4) Οι “Τρεις Κυριακές σε μια εβδομάδα” δανείζει το θετικό πνεύμα μέτρησης του χρόνου στον “Γύρο του κόσμου σε 80 μέρες” του Ι. Βερν. Ανήκει κι αυτό στα έργα θαυμασμού του ανθρώπου του 19ου αιώνα στις κατακτήσεις της επιστήμης και στον θετικισμό με τον οποίο ακόμα και «παράλογα» φαινόμενα μπορούν να εξηγηθούν με τη λογική.
Υποκλίνομαι στο πνεύμα του Πόε, κυρίως γιατί ο αναγνώστης του σήμερα –γνωρίζοντας την επιρροή-του στους επόμενους- μπορεί να σταθμίσει πόσο πρωτοπόρος υπήρξε σε χώρους που διεύρυναν τη θεματική και τις συλλήψεις του διηγήματος.

Πατριάρχης Φώτιος

23 comments:

Eva Stamou said...

Τhe tell-tale heart του Πόε είναι ένα από τα καλύτερα διηγήματα που έχω διαβάσει τόσο από άποψη τεχνικής όσο κι απο άποψη θεματολογίας. Το διήγημα πραγματεύεται τα δυσδιάκριτα όρια ψυχικής ασθένειας κι εγκληματικότητας. Το εξαιρετικά ενδιαφέρον και πρωτοποριακό σε επίπεδο αφηγηματικής τεχνικής (που έκτοτε βρήκε πολλούς μιμητές) είναι ότι ο αναγνώστης παρακολουθεί την εξέλιξη ενός εγκλήματος μέσα από την περιγραφή του ίδιου του δράστη.

Πολύ ωραία η παρουσίασή σου.

Καλό σαββατοκύριακο.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Εύα,
συνειδητοποιώ πόσο κομβικό σημείο για την εξέλιξη του διηγήματος ήταν το έργο του Πόε. Όχι μόνο λόγω της ποικιλίας των θεμάτων-του αλλά και της πειραματικών (για την εποχή) τεχνικών-του, με τις οποίες δούλεψε το υλικό-του.
Πατριάρχης Φώτιος

Sadmanivo said...

Ο Πόε με τα ονειρικά του τοπία, την διαπεραστική μελαγχολία (έως κατάθλιψη) και και την υποβόσκουσα απαισιοδοξία που χαρακτηρίζουν τα έργα του θα μπορούσε (συγχωρήστε μου την έκφραση) να θεωρηθεί προάγγελος των emo. Ωστόσο αναμφίβολα υπήρξε πρωτοπόρος για "σχολές" συγγραφής, όπως το ρεύμα της λεγόμενης μυθολογίας Κθούλου (H.P. Lovecraft). Όποια και να είναι η αξιολόγησή του από λογοτεχνικής άποψης, είναι γεγονός πως σημαντικές μορφές της λογοτεχνίας τον είδαν θετικά και επηρεάστηκαν απ' αυτόν. Κι όταν η επιρροή του φτάνει μέχρι τον Φώκνερ, τι να πει κανείς; Προσωπικά ωστόσο πρέπει να πω πως αν δεν είχα υπόψη μου την επίδραση που άσκησε σε σύγχρονούς του και μεταγενέστερους, θα τον θεωρούσα μια μετρίως ενδιαφέρουσα μορφή.
Για το συγκεκριμένο έργο, α ναι, δεν μπορώ να σχολιάσω καθώς δεν το έχω διαβάσει.

υ.γ. έχω συμπληρώσει και το σχόλιό μου στον Ρούσσο (μήπως και δεν το προσέξετε, δεν ξέρω πως δουλεύει η blogspot).

anagnostria said...

Αγαπητέ Πατριάρχη, αν ήταν να ντρεπόμαστε για τη λογοτεχνία που θα έπρεπε, αλλά δεν έχουμε διαβάσει, θα έπρεπε ν' ανοίξει η γη να μας καταπιεί! Είναι τόσα, που κάποια σίγουρα θα μείνουν για πάντα στα εκκρεμή. Κλασικό του Πόε θεωρείται "Ο χρυσός σκαραβαίος" καθώς και "Οι δολοφονίες της οδού Μοργκ". Αν σ' ενδιαφέρει κι ένα πρόσφατο βιβλίο για τον Πόε ρίξε μια ματιά στην παρουσίαση "Η σκιά του Πόε" αν και δεν με ενθουσίασε.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Sadmanivo,
έγραψα κι εγώ ότι αναγνώρισα ατέλειες στην τεχνική κατασκευή των διηγημάτων. Αλλά αφενός λόγω της πρωτοπορίας της γραφής του και αφετέρου, επειδή μιλάμε για διηγήματα του προ-προηγούμενου αιώνα, δεν μπορούμε παρά να αναγνωρίσουμε ελαφρυντικά, ειδικά για την παράδοση που άφησε έκτοτε.
Ευχαρίστως θα αναζητούσα κι άλλα του έργα.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Αναγνώστρια,
σ' ευχαριστώ θερμά για την πνευματική τροφοδοσία σου. Ό,τι συνταγή ή λιχουδιά μπορεί ο καθένας να προτείνει στον σεφ του Βιβλιοκαφέ είναι ευπρόσδεκτη για τον εμπλουτισμό της κουζίνας μας. Απ' όσο είδα δεν σε ενθουσίασε το βιβλίο και γι' αυτό, αν αποφασίσω να ψάξω βιβλιογραφία, για τον Πόε, σίγουρα θα βρω άλλα βιβλία, στα ελληνικά ή στα αγγλικά, για να ενημερωθώ.
Ευχαριστώ
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

Τον εχω διαβάσει από μικρή σε άπειρες εκδόσεις, μεταφράσεις (συχνά πολύ κακές, αν και είχα διαβάσει μια του κούρτοβικ ωραία,"ο άγγελος του παράξενου". αλλά τα διηγήματα δεν τα θυμάμαι καθόλου!) Γενικά επαναλαμβάνεται, ωραίος βεβαια, γοητευτικός, αλλά...μπούχτισα! Δεν θυμάμαι πια τι εχω διαβάσει! Κάπου το σασπένς του στηρίζεται σε μια πειραγμένη ψυχολογία, δεν είναι τόσο τρελά "μεταφυσικό' σαν του Λαβκραφτ που φτάνει και την επιστημονική φαντασία ή και το μύθο με τα τερατά του. Ο Πόε είναι πιο κλειστός ορίζοντας, πιο "αστικός", κάπου τον βαριέμαι πια.
Αφηγηματικές τεχνικές: χμ, να τον ξαναδώ γι αυτό, ίσως...
Τώρα που τα λέτε, τόσα εχω διαβάσει, κανενα δεν μου εχιε μείνει: και την οδό Μοργκ, και το Σκαραβαίο, και το μάυρο γάτο και την πτώση του σπιτιού των Άσερ και τις Λεωνόρες κι όλες αυτές τις πεθαμένες...δεν μου εχει μείνει τίποτα! δεν θυμάμαι, ένα μπέρδεμα! γιατί;; μάλλον εγώ θα φταίω! Είναι πολύ καλός συγγραφέας (και τεχνίτης ασφαλώς) αλλά δεν με εντυπωσίασε ποτέ!
(άντε, την είπα παλι! όμως αλήθεια λέω παιδιά, δεν σνομπάρω! δεν θυμάμαι τίποτα, δεν μου έχει "μιλήσει"!)

giovdim said...

Ο Πόε είχε επηρεάσει έντονα και τον Μπωντλαιρ ο οποίος μετέφρασε αρκετά έργα του στα γαλλικά. Oι δυό τους συναντήθηκαν μάλιστα το 1849 λίγο πριν ο Ποε πεθάνει. Εξαιρετική σελίδα στα αγγλικά εδώ: http://dl.lib.brown.edu/baudelaire/translations1.html

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
είναι λογικό να μη θυμάσαι να σε εντυπωσίασε, αν τον διάβασες σε φάση... τι εννοώ; εγώ που τον ανακάλυψα στα γεράματα, έχοντας όμως υπόψη μου την εξέλιξη του διηγήματος και τα ανοίγματα που έχουν γίνει σε διάφορα είδη μέχρι σήμερα, είδα τον μακρινό τους πρόγονο, τον άτεχνο, τον υφολογικά ξεπερασμένο, τον ψυχολογικά βαρύ, αλλά τον σκαπανέα μιας μακραίωνης παράδοσης. Γι' αυτό είπα "να τος". Και το είπα εγώ στον οποίο ο 19ος αιώνας δεν λέει πολλά: λ.χ. ναι στον Ντοστογιέφσκι αλλά όχι στους Γάλλους ρεαλιστές και νατουραλιστές.
Για μένα ο Πόε ήταν μια μικρή αποκάλυψη, για μένα που τα μεγάλα ονόματα κουβαλάνε πολύ μύθο και λίγη ουσία για έναν αναγνώστη του 21ου αιώνα.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Giovdim,
αναφέρεσαι στον ποιητή Πόε;
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

καλμέρα. Ναι, ομολογώ τον διάβασα κυρίως μικρή, χωρίς κρίση (και διάθεση κρίσης). Επίσης δεν ξερω από διήγημα γενικά. Επίσης τον έδινα και ...εξετάσεις (κάποτε πέρασα και από αγγλική φιλολογία). Τώρα δηλαδή να τον ξαναπιάσω; Καλά. να δούμε τι θα πρωτοκάνουμε.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
η αλήθεια είναι ότι για τα μεγάλα ονόματα υπάρχουν και μεγάλες διαφωνίες. Από τη μία, μας βομβαρδίζουν με φοβερά και τρομερά πράγματα για την αξία-τους, με αποτέλεσμα, όταν διαβάσουμε το έργο-τους, να απογοητευόμαστε... προσγειωνόμενοι απότομα. Από την άλλη, πολλά στοιχεία που οι μεγάλοι συγγραφείς εισήγαγαν πέρασαν και σε άλλους, με αποτέλεσμα να τα βλέπουμε πλέον παντού, να έχουν γίνει δηλαδή αυτονόητα, και γι' αυτό όταν τα συναντήσουμε στο έργο ενός μεγάλου συγγραφέα να μην μπορούμε να αντιληφθούμε την καινοτόμο δράση-του. Το λέω εγώ αυτό που είμαι πολύ επιφυλακτικός απέναντι στα κλασικά χαρτιά της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ενώ συχνά τους αδικώ μόνο και μόνο λόγω της προπαγάνδας που έχω / έχουμε δεχτεί.
Πατριάρχης Φώτιος

dimitris said...

Αγαπητέ Πατριάρχη, ίσως να μην διατύπωσα ξεκάθαρα την φράση μου. Αναφέρομαι στον Εντγκαρ Αλλαν Πόε και την επίδρασή του πάνω στον Μπωντλαίρ. Ο Μπωντλαίρ όχι μόνο θαύμαζε το έργο του Πόε αλλά μετέφρασε κιόλας στα γαλλικά ποιήματα και διηγήματά του,σου ξναδίνω σωστά την σελίδα .εδω

Πάπισσα Ιωάννα said...

Giovdim,
κατάλαβα τώρα, γιατί στην αρχή νόμισα ότι μιλούσες μόνο για την ποίηση του Πόε. Στη σελιδα που μας παρέπεμψες φαίνεται ότι ο Μπωντλέρ μετέφρασε λιγότερο ποιήματα και περισσότερο διηγήματα του Αμερικανού ομοτέχνου του.
Η Σχινά στην εισαγωγή-της στο έργο που παρουσίασα αναφέρει πολλούς μεταγενέστερους που επηρεάστηκαν από τον Πόε.
Καλό βράδυ
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

DESMAR

Για μένα ο Πόε ήταν και παραμένει ..ΜΑΓΙΚΟΣ! ...

Τόσες πολλές εκδόσεις και μεταφράσεις ...το κακό είναι ότι πολλές ιστορίες του εμπεριέχονται σε διαφορετικές εκδόσεις έτσι για να αποκτήσεις κάποια που δεν έχεις θα πρέπει να αγοράσεις και αυτές που έχεις ξανά και ξανά ... Τέσπα ...

Από τα ποιήματά του λάτρεψα το κοράκι ... και τις περισσότερες από τις ιστορίες του ...Ποιά να πρωτοθυμηθώ? ..."Μαρτυριάρα καρδιά" ..."Η μάσκα του κόκκινου θανάτου" ..."Μη στοιχηματίζεις το κεφάλι σου με το διάβολο" ... "Ο μαύρος γάτος" που έχει γυριστεί και ταινία ...Εξαιρετική η συλλογή του "Πορτρέτα Γυναικών" από τις εκδόσεις Αιγόκερως ..."Ο Σατυρικός Πόε" από τις εκδόσεις Σοκολης ... Λατρεμένος Πόε...

Πάντως για όποιον θέλει να διαβάσει τα κείμενά του στα αγγλικά κυκλοφορεί η συλλογή "The Complete Illustrated Works of Edgar Allan Poe" από τις εκδόσεις Bounty Books...

Vivi G. said...

Πόε,Μπωντλαίρ,Ρεμπώ,Σάλιντζερ, Ρίλκε κι άλλοι που είναι πια μύθοι,φετίχ,θρύλοι,
αφετηρίες και στάσεις ζωής,που δεν γίνεται παρά να τους διαβάσεις κάποια στιγμή !Για άλλους η στιγμή αυτή είναι μαγική κι έχει διάρκεια,για άλλους όχι.
Βέβαια τους περιβάλλει μια παγκόσμια αίγλη-κι η υπερβολή που συνοδεύει την αίγλη αυτή,μα δεν πειράζει-και συνήθως "συναντιέσαι" μαζί τους όταν είσαι,ας πούμε, φοιτητής κι αλλάζεις τον κόσμο κι είναι όλος μπροστά σου κι ο χρόνος κι ο κόσμος,κατάδικοί σου.
Άρα δεν είσαι αντικειμενικός!Χαίρομαι λοιπόν,Πατριάρχη,που διαβάζοντάς τον τώρα με το "ψύχραιμο μάτι" του σαραντάρη επιβεβαιώνεις την κλάση του Πόε πέρα από τον μύθο.
Αυτοί οι τύποι είχαν όλοι μια τρέλα και μια τύχη στις εποχές τους να συμβαίνουν τρομερά πράγματα σε πολλά επίπεδα.Είναι "εικαστικοί",έτσι τους λέω, λογοτέχνες,επηρέασαν κι έθρεψαν γενιές και γενιές κι ακόμα αντέχουν.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Anonyme,
σ' ευχαριστούμε για τις θέσεις σου, αλλά θα ήθελα να σε παρακαλέσω να υπογράφεις, έστω και ψευδώνυμα, για να μπορούμε να επικοινωνούμε στο μέλλον με συνέπεια.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Vivi,
έτσι είναι όπως τα λες. Κάποια στιγμή θα συναντήσουμε τους κλασικούς, αρκεί να μην έχουμε τόσο μπουχτίσει από την υπερβολή που τους συνοδεύει και να μην μπορούμε να δούμε καθαρά την αξία ή τη μυθοποίησή τους.
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Α, τώρα η Αυτού Μακαριότης δέχεται να υπογράφουμε έστω και ψευδώνυμα. Έξοχα! Αφού λοιπόν τον προτρέψω να αφήσει τα φιλολογικά σαλόνια και να ανοίξει έναν απλό καφενέ, με φραπεδιές και τούρκικους, όπου είμαι σίγουρος ότι θα σταδιοδρομήσει καλύτερα,υπογράφω φαρδιά πλατιά:

ΠΑΠΑΣ ΒΟΡΓΙΑΣ ο εξώλης και προώλης.

Anonymous said...

...υπέγραψα ... DESMAR!

PS ...μάλλον tο έκανα λάθος ?

Πάπισσα Ιωάννα said...

Anonyme Desmar,
με λατινικό ερωτηματικό και με εξίσου λατινογενές ΥΓ δεν ξέρω τι να περιμένω από σένα.
Π.Φ.

Anonymous said...

DESMAR

...έμφαση στην ...λεπτομέρεια ε? ;)

Απλά εκφράζω την αγάπη μου για το βιβλίο ...με αφορμή τα post σου Π.Φ. :D

simpaid1 said...

Μόλις σήμερα ανακάλυψα το μπλογκ αυτό. Πολύ όμορφη προσπάθεια. Συγχαρητήρια!

Γράφω εδώ, αν και το μήνυμα αυτό είναι ήδη παλιό, γιατί τυχαίνει ο Πόε να είναι ένα από τα πιο πρόσφατα αναγνώσματά μου.

Είχα διαβάσει κάποια διηγήματά του στο παρελθόν αλλά ξανακαταπιάστηκα μαζί του διαβάζοντας τον πλέον στην γλώσσα του. Και αυτό είναι που με εντυπωσιάσε περισσότερο. Η γραφή του είναι καταπληκτική και σίγουρα παίζει μεγάλο ρόλο σε αυτό και η ποιητική του φλέβα. Πιθανόν είναι τα πιο όμορφα αγγλικά που έχω δει γραμμένα. Ο Πόε πάντως δέχθηκε έντονη κριτική στην εποχή του και ακόμη και σήμερα παραμένει ίσως ως έναν βαθμό παρεξηγημένος. Προσωπικά θεωρώ πολύ στερεοτυπική την άποψη που τον θέλει εκπρόσωπο της γοτθικής ή "μελαγχολικής" λογοτεχνίας μια και το έργο του εκτείνεται σε ένα πολύ ευρύτερο φάσμα θεματολογίας. Εξάλλου θεωρείται ο πρωτεργάτης και του αστυνομικού διηγήματος. Νομίζω ότι μια πολύ ενδεικτική συλλογή διηγημάτων του είναι το "Tales of mystery and imagination" που πράγματι περιλαμβάνει πολύ χαρακτηριστικά δείγματα του έργου του.

Ευχαριστώ για τη φιλοξενία