“Ελληνικά εγκλήματα”
Κλείνει φέτος μια εικοσαετία αναγέννησης της αστυνομικής λογοτεχνίας εν Ελλάδι και ο Ανταίος Χρυσοστομίδης συνέλεξε σε έναν τόμο 10 φρέσκα διηγήματα ισάριθμων συγγραφέων. Το διήγημα αστυνομικού αινίγματος αναπτύσσεται παράλληλα με το μυθιστόρημα, καθώς μέσα σε λίγες σελίδες μπορεί να οργανωθεί η δέση και η λύση του φόνου και της σύλληψης του δράστη.
Αφήνω το βιβλίο στη διάθεση του αναγνώστη και κάνω μια σύντομη αναδρομή σ’ αυτά τα 20 χρόνια, μέσα στα οποία η αστυνομική λογοτεχνία εγκατέλειψε το περιθώριο της παραλογοτεχνίας και πέρασε στα σαλόνια της κριτικής και της αναγνωστικής απόλαυσης. Σ’ αυτές τις δύο δεκαετίες αναδείχθηκαν συγγραφείς, όπως ο δικαίως πολυμεταφρασμένος Πέτρος Μάρκαρης, ενώ πολλά έργα έχουν καταθέσει και ο Φίλιππος Φιλίππου, ο Ανδρέας Αποστολίδης, ο Πέτρος Μαρτινίδης και φυσικά οι παλαιότερες Αθηνά Κακούρη και Τιτίνα Δανέλλη. Από κοντά ο Δημήτρης Μαμαλούκας, η Μαρλένα Πολιτοπούλου, ο Τόλης Νικηφόρου, ο Αργύρης Παυλιώτης, ο Γιάννης Ράγκος, ο Αύγουστος Κορτώ κ.ά. Ξεχωρίζω ιδιαίτερα τον Θοδωρή Καλλιφατίδη, ο οποίος διατηρεί το σασπένς και τον στοχασμό σε παράλληλα επίπεδα.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα του αστυνομικού μυθιστορήματος είναι η μονόπλευρη ανάπτυξη μιας ορθολογικής πλοκής χωρίς συχνά το κοινωνικό ή ψυχολογικό υπόβαθρο που αναβάθμισε το είδος. Έτσι, πολλοί πεζογράφοι στήνουν μια έξυπνη πλοκή, διαμορφώνουν τις συνθήκες δέσης και λύσης, οδηγούν τον αναγνώστη στην πλάνη και μετά με αιτιώδεις συλλογισμούς τον βγάζουν από τον λαβύρινθο και του παρουσιάζουν την πειστική λύση. Αλλά αυτό δεν φτάνει. Το σύγχρονο αστυνομικό είδος έχει μετατραπεί, όπως εύστοχα έχουν πει πολλοί, σε κοινωνικό μυθιστόρημα, καθώς ασκεί κριτική στη σημερινή κοινωνία. Επομένως, το έγκλημα είναι απλώς η αφορμή για την ακτινογραφία της κοινωνικής σήψης, την αποκάλυψη των βρώμικων κυκλωμάτων της αστυνομίας, των μίντια, της πολιτικής, της τρομοκρατίας κ.ά. Έτσι, ο αναγνώστης πέρα από το ενδιαφέρον για τον δράστη προβληματίζεται, αφυπνίζεται, συνειδητοποιεί τα τρέχοντα προβλήματα και δεν διαβάζει απλώς μια ευχάριστη ιστορία.
Το αστυνομικό μυθιστόρημα όσο εμβαθύνει αισθητικά και ανατέμνει κοινωνικά μπορεί να σταθεί επάξια δίπλα στα άλλα είδη. Αλλιώς θα ξαναγυρίσει στην ανυποληψία της παραλογοτεχνίας των εύκολων μοτίβων.
Αφήνω το βιβλίο στη διάθεση του αναγνώστη και κάνω μια σύντομη αναδρομή σ’ αυτά τα 20 χρόνια, μέσα στα οποία η αστυνομική λογοτεχνία εγκατέλειψε το περιθώριο της παραλογοτεχνίας και πέρασε στα σαλόνια της κριτικής και της αναγνωστικής απόλαυσης. Σ’ αυτές τις δύο δεκαετίες αναδείχθηκαν συγγραφείς, όπως ο δικαίως πολυμεταφρασμένος Πέτρος Μάρκαρης, ενώ πολλά έργα έχουν καταθέσει και ο Φίλιππος Φιλίππου, ο Ανδρέας Αποστολίδης, ο Πέτρος Μαρτινίδης και φυσικά οι παλαιότερες Αθηνά Κακούρη και Τιτίνα Δανέλλη. Από κοντά ο Δημήτρης Μαμαλούκας, η Μαρλένα Πολιτοπούλου, ο Τόλης Νικηφόρου, ο Αργύρης Παυλιώτης, ο Γιάννης Ράγκος, ο Αύγουστος Κορτώ κ.ά. Ξεχωρίζω ιδιαίτερα τον Θοδωρή Καλλιφατίδη, ο οποίος διατηρεί το σασπένς και τον στοχασμό σε παράλληλα επίπεδα.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα του αστυνομικού μυθιστορήματος είναι η μονόπλευρη ανάπτυξη μιας ορθολογικής πλοκής χωρίς συχνά το κοινωνικό ή ψυχολογικό υπόβαθρο που αναβάθμισε το είδος. Έτσι, πολλοί πεζογράφοι στήνουν μια έξυπνη πλοκή, διαμορφώνουν τις συνθήκες δέσης και λύσης, οδηγούν τον αναγνώστη στην πλάνη και μετά με αιτιώδεις συλλογισμούς τον βγάζουν από τον λαβύρινθο και του παρουσιάζουν την πειστική λύση. Αλλά αυτό δεν φτάνει. Το σύγχρονο αστυνομικό είδος έχει μετατραπεί, όπως εύστοχα έχουν πει πολλοί, σε κοινωνικό μυθιστόρημα, καθώς ασκεί κριτική στη σημερινή κοινωνία. Επομένως, το έγκλημα είναι απλώς η αφορμή για την ακτινογραφία της κοινωνικής σήψης, την αποκάλυψη των βρώμικων κυκλωμάτων της αστυνομίας, των μίντια, της πολιτικής, της τρομοκρατίας κ.ά. Έτσι, ο αναγνώστης πέρα από το ενδιαφέρον για τον δράστη προβληματίζεται, αφυπνίζεται, συνειδητοποιεί τα τρέχοντα προβλήματα και δεν διαβάζει απλώς μια ευχάριστη ιστορία.
Το αστυνομικό μυθιστόρημα όσο εμβαθύνει αισθητικά και ανατέμνει κοινωνικά μπορεί να σταθεί επάξια δίπλα στα άλλα είδη. Αλλιώς θα ξαναγυρίσει στην ανυποληψία της παραλογοτεχνίας των εύκολων μοτίβων.
Πατριάρχης Φώτιος
3.6.2007
4 comments:
Θερμές ευχαριστίες για την αναφορά στο πρόσωπό μου. Ωστόσο θα πρέπει να σημειώσω πως από τον "κατάλογο" απουσιάζουν ονόματα όπως ο Φώντας Λάδης (ο γνωστός στιχουργός και δημοσιογράφος, που εξέδωσε ίσως το πρώτο ελληνικό αστυνομικό μυθιστόρημα μετά το θάνατο του Γ. Μαρή - "Άνθρωποι και Κούκλες", εκδ. Εξάντας, 1987- και αργότερα "Το μυστικό του Μπρατ", εκδ. Δίαυλος, 1996 και το "Μπίρα με γρεναδίνη", εκδ. Άγκυρα, 2002), Γ. Νίκας, η Χρύσα Σπυροπούλου, ο Παναγιώτης Αγαπητός (με τα... "βυζαντινά" θρίλερ), ο Απόστολος Λυκεσάς (με το εξαίρετο "Μπλάνκο") και πιθανώς και άλλοι που αυτή τη στιμή ξεχνώ.
Ευχαριστώ για τη φιλοξενεία
Γιάννη Ράγκο, καλωσορίσατε στο καφέ μας.
Έχετε δίκιο για τα ονόματα. Εν γνώσει μου άφησα έξω πολλά -άλλα με λίγα κι άλλα με περισσότερα έργα-, γιατί δεν ήθελα να γεμίσω το ποστ με σκέτα ονόματα σε παρέλαση.
Θα χρειαστεί κάποια στιγμή να γίνει πλήρης καταγραφή των έργων της αστυνομικής μας λογοτεχνίας.
Να είστε καλά.
Πατριάρχης Φώτιος
Η τελευταία παράγραφός σας έξοχη!
Με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο.
(με τις ευλογίες σας)
ioeu,
σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια. Εγώ αισιοδοξώ, αν και το αστυνομικό, επειδή είναι μια εύκολη λύση, καλλιεργείται από πολλούς με πρόχειρες συνταγές χωρίς ίχνος εμβάθυνσης. Υπάρχουν όμως και δείγματα ευοίωνα.
Πατριάρχης Φώτιος
Post a Comment