“Νυχτερινή πτήση” του Αντουάν ντε Σαιντ-Εξιπερί

Δεν είναι μόνο ο μικρός πλανήτης του “Μικρού πρίγκιπα” άξιος θαυμασμού, αλλά και ο έναστρος νυχτερινός ουρανός για τον πιλότο που εκστασιάζεται, απορεί, μένει άφωνος, ζει τον κίνδυνο, παλεύει με τις καταιγίδες, με τα νέφη, με τις συνθήκες οι οποίες συχνά είναι απειλητικές.

Espresso stretto: Antoine de Saint-Exupéry “Vol de Noit” 1931 Αντουάν ντε Σεντ-Εξιπερί “Νυχτερινή πτήση” μετ. Δ. Ζορμπαλάς εκδόσεις Ψυχογιός 2015

          Το μικρό αυτό μυθιστόρημα ξεκινάει εξόχως λυρικά: η αίσθηση του πιλότου μέσα στη νύχτα που πλησιάζει τη γη και μπροστά-του απλώνεται η μαγεία της βραδιάς και το γήινο χαλί με όλα-του τα θέλγητρα. Είμαστε ακόμα στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, όταν δηλαδή η πτήση πάνω από το έδαφος είναι μια σπανιότερη για τους πολλούς και μαγευτική για τους λίγους εμπειρία που περιγράφεται με μεταφορές και εικόνες.

          Παρακολουθούμε μια μονάδα αεροπορικού ταχυδρομείου στο Μπουένος Άιρες, όπου ο Ριβιέρ διοικεί με κυνικό ρεαλισμό, ο Ρομπινό επιθεωρεί με στωική ψυχρότητα και ο Πελερέν και ο Φαμπιέν πιλοτάρουν με όλες τις αντίξοες συνθήκες του χιονιού πάνω από τις Άνδεις και τα άλλα απρόσμενα ενός υπερατλαντικού ταξιδιού. Η γοητεία των αιθέρων συμπορεύεται με τους κινδύνους του ταξιδιού και την πειθαρχία της μονάδας, που δεν καταλαβαίνει από δικαιολογίες και σκληρές συνθήκες.

          Η υπόθεση είναι ασθενική, αλλά ο Εξιπερί έχει μια δύναμη να οδηγεί με τη γλώσσα-του τον αναγνώστη όλο και πιο βαθιά στην ουσία της ανθρώπινης οντότητας, που είναι το δέος μέσα στην απεραντοσύνη της φύσης, η νέα τεχνολογία που αναφύεται μαγική όσο και επικίνδυνη, η ευθύνη απέναντι σ’ όλη αυτήν την ανθρώπινη μοίρα. Ο Ριβιέρ λέει σε μια φάση: “Απόψε, με τους ταχυδρόμους-μου σε πτήση, είμαι υπεύθυνος για έναν ολόκληρο ουρανό”· μια φράση από τις πολλές που αναδεικνύει τη γλωσσική ανάταση σύστοιχη με τη συναισθηματική ανύψωση. Ο άνθρωπος και το μυστήριο της φύσης, έκπληξη μαζί και θαυμασμός, δέος και φόβος. Κι όπως ο “μικρός πρίγκιπας” έβλεπε ξανά και ξανά μέσα σε λίγα λεπτά την ανατολή του ήλιου, με χαρά και απόκοσμη ικανοποίηση, έτσι και ο πρωταγωνιστής μένει ενεός, παρά τις μεγάλες υποχρεώσεις-του, από τα μηνύματα του σύμπαντος: “Έτσι και το μήνυμα του άστρου. Του μιλούσαν πάνω από τόσους ώμους μια γλώσσα που άκουγε μονάχα αυτός”.

          Αυτό που κυριαρχεί είναι ο κίνδυνος, όπως τον βιώνουν όσοι βρίσκονται στο έδαφος και έχουν την ευθύνη για όσους πετάνε. Οι θύελλες και η έλλειψη επικοινωνίας, η μεγάλη έκταση των ακραίων καιρικών φαινομένων, οι πιθανές βλάβες και τα καύσιμα κ.ο.κ. κάνουν τον Ριβιέρ να νιώθει Άτλας που φέρει στους ώμους-του τον ουρανό.

          Παρά την έλλειψη πλοκής, ο αναγνώστης ανταμείβεται με ποικίλα αισθήματα που τον συγκλονίζουν: από το δέος της φύσης ως τον κίνδυνο της ζωής κι από τη μαγεία του ουρανού μέχρι την ευθύνη και την αγωνία. Σελίδα σελίδα ακολουθούσα τη γλώσσα του Εξιπερί, που είναι τόσο λίγο ποιητική όσο πρέπει, τόσο λυρική όσο ταιριάζει στην αφήγηση, τόσο γλαφυρή όσο αρμόζει σε μια βιωμένη πραγματικότητα που γίνεται μεθεκτή και από εμάς. Ο ίδιος ο συγγραφέας έζησε τέτοιες εμπειρίες και μάλιστα χάθηκε σε μια αεροπορική αποστολή μέσα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η μετουσίωση όλων αυτών σε κείμενο είναι που μένει και θα θυμόμαστε πάντα τον “Μικρό πρίγκιπα” που πετάει στους ουρανούς.

[Μαγικός ουρανός. Και πού να έχει και “ματωμένο φεγγάρι”, όπως είχε πριν από λίγες ώρες! Φανταστείτε θέαμα από το πιλοτήριο! Οι εικόνες που διακοσμούν το κείμενο ελήφθησαν από: www.skytamer.com, www.vintagewings.ca, www.ottawafamilyliving.com, highlife.ba.com και www.britannica.com]

Πατριάρχης Φώτιος