Tuesday, June 10, 2014

“Τις μικρές ώρες” του Χαρούκι Μουρακάμι

Ο Ιάπωνας συγγραφέας πιάνει την καθημερινότητα, την μπολιάζει με παραμυθιακές ακρότητες και την ξαναστέλνει πίσω στη ζωή. 
 
 
Στιγμιαίος καφές με σάκε:
村上 春樹
アフターダーク
2004
Χαρούκι Μουρακάμι
“Τις μικρές ώρες”
μετ. Μ. Αργυράκη
εκδόσεις Ψυχογιός
2013 

            Αν κανείς δεν ήξερε ότι το βιβλίο αυτό ανήκει στον Μουρακάμι, θα μπορούσε να το καταλάβει από μικρά και μεγάλα στοιχεία ταυτότητας. Το πιο σημαντικό όμως νομίζω ότι είναι η σύζευξη πραγματικότητας και μεταφυσικού, σαν δυο παράλληλοι όσο και αλληλοτεμνόμενοι κόσμοι. Κι εκεί που νομίζεις ότι όλα κυλάνε ρεαλιστικά, προκύπτουν αδιόρατα γεγονότα, ενδείξεις, σημεία που πείθουν για τη διαπίδυση στοιχείων από τον έναν κόσμο στον άλλο. Το είδαμε έντονα στο 1Q84, όπου τα δύο φεγγάρια και οι λοιπές αναφορές στα ανθρωπάκια υπαγόρευαν μεταξύ άλλων το παράλληλο σύμπαν.
            Στο μυθιστόρημα “Τις μικρές ώρες”, τα κεφάλαια που αναφέρονται στη Μάρι εναλλάσσονται με μικρά κεφάλαια για την αδελφή-της την Έρι. Η δεύτερη κοιμάται αμέριμνη όσο στο δωμάτιο κυκλοφορούν υπερφυσικές υπάρξεις, ενώ η πρώτη περιηγείται στη νύχτα, προκειμένου να δει τη ζωή εκτός της προστασίας του σπιτιού. Συναντά έναν μακρινό γνωστό, βοηθά μια Κινέζα πόρνη μετά τον ξυλοδαρμό-της σε ροζ ξενοδοχείο, γυροφέρνει σε νυχτερινά κέντρα κ.ο.κ. Από ένα σημείο και έπειτα, η αφήγηση σπάει σε περισσότερα μέρη, καθώς παρακολουθούμε τις ίδιες πάντα νυχτερινές ώρες την ιδιοκτήτρια του ροζ ξενοδοχείου, το μεγαλοστέλεχος που κακοποίησε την Κινέζα πόρνη κ.ο.κ.
            Μπορεί η ίδια η υπόθεση να είναι σχετικά ανούσια, όσο αναλώνεται σε μικρές σκηνές και καθημερινές συζητήσεις, αλλά ο Ιάπωνας συγγραφέας διαθέτει μια σαγήνη που σε μαγνητίζει, μια αφηγηματική δύναμη που ξεδιπλώνει μπροστά-σου έναν αγρό με λουλούδια κι εσύ ακολουθείς τη μυρωδιά-τους, μια πρωτόγνωρη απλότητα που δεν ξεπέφτει σε ευκολία. Οι διάλογοι είναι τόσο δουλεμένοι που φαίνονται αυθόρμητοι, θεατρικοί, φυσικοί, τοποθετημένοι ανάμεσα σε εύστοχες παρατηρήσεις, άλλοτε σκηνοθετικές κι άλλοτε λογοτεχνικές. Τα πρόσωπα απλώνονται μπροστά-σου ζωντανά, χωρίς να χρειάζονται πολλά λόγια για να σκιαγραφηθούν· και ταυτόχρονα επειδή η συνολική ζωή-τους είναι αδρά περιγεγραμμένη, υπάρχουν πάντα περιθώρια να εξελιχθούν σε πολύπλευρα όντα, καθημερινά όσο και μυστηριώδη, απλά όσο και πολύπλοκα, ασήμαντους χαρακτήρες όσο και ανθρώπινους τύπους.
            Οι μικρές σκηνές, τα αλληλοσυνδεόμενα επεισόδια, η χαλαρή δομή, η απλόχωρη αφήγηση, οι διάσπαρτοι προβληματισμοί, η ανάδειξη του ανθρώπου μέσα από την κουβέντα, η αντίθεση των δύο αδελφών, τα μικρά δράματα που δεν φτάνουν σε κορύφωση, το παράλογο που δένει τόσο αρμονικά με το λογικό, όλα αυτά πλέκουν ένα χαλί που κρατά το πέλμα του αναγνώστη. Είναι όλα μια σπονδή στην αδελφική αγάπη που δοκιμάζεται; Μοιάζει πιθανό. Η Έρι κοιμάται, κάτι που συμβολίζει μια εκούσια-ακούσια απόσυρση, μια εσωστρέφεια μακριά από την οικογένειά-της και μακριά από τη Μάρι, η οποία ομολογεί ότι ποτέ δεν ήταν κοντά –λόγω συνθηκών ζωής- με τη μεγάλη αδελφή-της.
            Θα εξακολουθήσω να διαβάζω   Μ ο υ ρ α κ ά μ ι,   προσπαθώντας να ξεδιαλύνω το εξής: είναι ένας μαέστρος της γραφής που παίρνει το ανούσιο και το αβαθές και τα κάνει μύθο, τα κάνει χαριτωμένη λογοτεχνία; ή είναι ένας ανατόμος της καθημερινότητας που διηγείται με απλό τρόπο βαθύτερες αλήθειες της ζωής, αλατίζοντάς-τις με καρυκεύματα από παράλληλους κόσμους;  

[Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο In2life στις 27/5/2014. Οι φωτογραφίες προέρχονται από τις εξής ιστοσελίδες: www.bitterwallet.com, www.cracked.com, www.skyscrapercity.com, muzikvirus.wordpress.com και www.flickr.com]
Πατριάρχης Φώτιος

10 comments:

Rosa Mund said...

Είναι μαγικός ο Μουρακάμι. Σπουδαίος παραμυθάς. Βρήκα εξαίσιο "Το κουρδιστό πουλί", αν και το πρώτο βιβλίο του που διάβασα, ήταν "Νότια των συνόρων...", που μου θύμιζε μυστήριο αλλοτινών εποχών και λίγο Καζαμπλάνκα. Ακολούθησε το "Νορβηγικό δάσος" και στη συνέχεια τα τρία 1Q84.

Ναι, μου αρέσει ο Μουρακάμι για όλους τους λόγους που περιγράφετε τόσο όμορφα και για τον χαρισματικό τρόπο που μπαινοβγαίνει από τη φαντασία στην πραγματικότητα.

Η κατακλείδα σας με καλύπτει σε βαθμό ταύτισης.

κ.κ.

Pellegrina said...

Ειναι μια μαγεια ανεξηγητη. Ειναι αδυνατο, επισης, να τον "μιμηθείς". Αυτη την απλότητα και άβιαστη παρατηρητικότητα, αυτη την αρμονία (που διπλές μεταφρασεις "αδυνατούν" να σκοτωσουν, γιατι δεν ειναι αρμονία των λέξεων, ειναι αρμονία των π ρ α γ μ ά τ ω ν) με την οποία συνυφαίνει τοσο λεπτεπίλεπτα τον καθημερινό άνθρωπο με το συναισθημα και το στοχασμό, την κουβαλάει στο DNA του ο άνθρωπος, πίριοντ

Πάπισσα Ιωάννα said...

Βλέπω,
κ.κ. και Pellegrina,

ότι ο Μουρακάμι έχει φανατικούς φίλους
που αναγνωρίζουν τη μαγεία-του, που θέλγονται από το μυστήριό-του,
που αγαπούν τις ποικίλες ωσμώσεις στο έργο-του.
Κι αυτό που λένε για ελαφρότητα και έλλειψη βάθους;
Πατριάρχης Φώτιος

Rosa Mund said...

Εντέλει, τι ακριβώς σημαίνει "βάθος";

Και η απλότητα πάλι, καμιά φορά είναι μεγαλειώδης. Σαν ο άνθρωπος να βρίσκεται σε αρμονία με το σύμπαν γύρω του και μέσα του, όπως εύστοχα επισημαίνει η Pellegrina.


«Το νόημα της απλότητας»

Πίσω από απλά πράγματα κρύβομαι, για να με βρείτε
αν δε με βρείτε, θα βρείτε τα πράγματα,
θ’ αγγίξετε εκείνα που άγγιξε το χέρι μου,
θα σμίξουν τα χνάρια των χεριών μας.
H κάθε λέξη είναι μια έξοδος
Για μια συνάντηση πολλές φορές ματαιωμένη
Πάντα η σιωπή μένει γονατισμένη
Και τότε μια λέξη αληθινή,
Σαν επιμένει στη συνάντηση.

Γιάννης Ρίτσος «Το νόημα της απλότητας» «Παρενθέσεις» (1946-1947)

Πάπισσα Ιωάννα said...

Το δίλημμα δεν είναι απλότητα ή βάθος, σωστά το λες. Ο προβληματισμός τίθεται ως εξής, όπως τουλάχιστον τον συλλαμβάνω:

Από τη μία, υπάρχουν λογοτεχνήματα που τέρπουν
αφήνοντας το μυαλό ερεθισμένο πάνω σε μια ιδέα,
σε ένα "μήνυμα", που έλεγαν παλιά, σε έναν προβληματισμό για τον άνθρωπο ή την κοινωνία.
Από την άλλη, υπάρχουν έργα
τα οποία αφηγούνται τόσο πληθωρικά, τόσο άπλετα
που καθηλώνουν και γεμίζουν.
Και τα δύο είδη κειμένων μπορούν να θεωρηθούν καλή λογοτεχνία,
όταν πείσουν ότι αυτό που θέλουν να κάνουν το εκτελούν καλά.

Απλώς τα δεύτερα ξεχνιούνται πιο γρήγορα, αφήνοντας απλώς (δεν είναι και λίγο, βέβαια) μια μαγεία που σε αφοπλίζει.
Εκεί κατατάσσω τον Μουρακάμι
και δεν ξέρω αν πρέπει να αναζητώ κάτι παραπάνω.
Πατριάρχης Φώτιος

Rosa Mund said...

Δεν είμαι σίγουρη ότι τα πολύ σπουδαία λογοτεχνήματα έχουν πάντα ένα μήνυμα.
Το να σε τραβάει σα μαγνήτης ένα (καλό) βιβλίο, σε καθηλωτικό βαθμό, είναι συγγραφικό χάρισμα. Από την άλλη, σωστά λέτε ότι ο χρόνος είναι εκείνος που θα πει την τελευταία λέξη. Όπως για όλα, άλλωστε.

ΥΓ. Σκέφτομαι ότι, με κάποιον τρόπο, ο Μουρακάμι είναι ο Γιαπωνέζος Μάρκες στα "Εκατό χρόνια μοναξιά".
Κάπως σαν αυτό που κάποιοι λένε για τη Ζατέλη ότι δηλαδή, είναι η Ελληνίδα Μάρκες.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Δεν είμαι σίγουρος αντίστοιχα
αν η ωραία αφήγηση και ο συγγραφέας-παραμυθάς
αρκεί στον ανήσυχο αναγνώστη του σήμερα.

Εν προκειμένω τώρα:
εννοείς ότι ο Μουρακάμι κάνει ένα είδος μαγικού ρεαλισμού;
Ένα είδος ιαπωνικού μαγικού ρεαλισμού;
Γιατί όχι; Γιατί όχι;
Πατριάρχης Φώτιος

Rosa Mund said...

Βρίσκω ότι οι παράλληλοι κόσμοι του Μουρακάμι έχουν κάποια κοινά σημεία με το μαγικό ρεαλισμό του Μάρκες και τη μιας μορφής μεταφυσική στο λογοτεχνικό σύμπαν της Ζατέλη.

Ένας αναγνώστης σήμερα μπορεί να ψάχνει αναγνώσματα που καλύπτουν τις ανάγκες του και τις ανησυχίες του. Κι εγώ το κάνω, τη στιγμή που αποκλείω κάποια βιβλία -κακώς βέβαια- από/για το θέμα τους.
π.χ. Δεν με ενδιαφέρει καθόλου, ας πούμε, η "Φανέλα με το 9" του Κουμανταρέα, αν και μου άρεσαν κάποια από τα 5 βιβλία του που έχω διαβάσει (ο "Νώε" με ξάφνιασε ευχάριστα και όχι η "Βιοτεχνία υαλικών", που αρέσει συνήθως).

Δεν μπορώ όμως να μην παραδεχτώ ότι η γραφή παίζει πολύ σπουδαίο ρόλο στη λογοτεχνία. Σχεδόν όσο και το θέμα. Και η γραφή του Μουρακάμι (σε ό,τι έχω διαβάσει) εν προκειμένω είναι αξιοσημείωτη. Γιατί παίρνει το τίποτα και το κάνει κάτι. (Τέχνη)

Πάπισσα Ιωάννα said...

κ.κ.,
θα μπορούσε κάποιος τότε να αντιλέξει:
Γιατί να ασχοληθώ τότε με την τέχνη που "παίρνει το τίποτα και το κάνει κάτι";
Γιατί να ασχοληθώ με ένα τίποτα που τυλίγεται σε ένα ωραίο περιτύλιγμα;
Γιατί να χαθώ σε ένα αφηγηματικό κόλπο χωρίς καν να έχω προβληματιστεί ή συγκινηθεί πάνω στο όντως κάτι;
Δικηγόρος του Διαβόλου

Rosa Mund said...

Κ. Δικηγόρε, με ιντριγκάρετε διαρκώς σε μια συζήτηση που δεν έχει τέλος, όπως η λογοτεχνία.
Καλά κάνετε κι έχετε τις αντιρρήσεις σας. Τίποτα δεν είναι θέσφατο, ειδικά τα λόγια μου.

Άλλωστε, η (πολύ) ωραία γραφή καλύπτει μια αισθητική ανάγκη (και) για ένα ανάγνωσμα που να μη σε προσβάλλει διαβάζοντάς το.

Ήμαρτον! Τι θέλετε να με κάνετε να ομολογήσω;
Τις ανησυχίες μου τις ψάχνω αλλού. Σίγουρα όχι στο Μουρακάμι, πάντως.