Monday, June 24, 2013

Το ιστολογείν, το βιβλίο και …η συνάφεια του κόσμου

Μετά από επτά χρόνια συνεχούς παρουσίας, μετά από 763 αναρτήσεις, μετά από χιλιάδες σελίδες ανάγνωσης, που δεν ξεκίνησαν το 2006 κι ούτε θα σταματήσουν τώρα, μετά από δεκάδες χιλιάδες επισκέψεις που δέχτηκα στο Βιβλιοκαφέ και ανάλογα σχόλια, κι ενώ πρόλαβα τους πρωτεργάτες του χώρου όπως το θρυλικό diavazo.blogspot.com και συμπορεύτηκα με πολλά άλλα βιβλιοφιλικά ιστολόγια, ψάχνω να βρω ένα κίνητρο για να συνεχίσω. Η Sue (στο προηγούμενο ποστ) ψυχανεμίστηκε τα αντικίνητρα που μου παρουσιάζονται, αν και εγώ δεν είχα σκοπό να τα θίξω ως τώρα.
            Η αλήθεια είναι ότι κερδίζω πολλά από το καφενεδάκι-μου, πρώτιστα μια ώθηση (που δεν έπαψε ποτέ) να διαβάζω, να ψάχνω, να σκέφτομαι. Κι αυτά όλα προέκυψαν από μια “ερασιτεχνικής φύσης επαγγελματική συνείδηση”, που το ίδιο το ιστολογείν δημιουργεί (τόσο σε μένα, όσο και σε άλλους), ενώ δεν έλειψε και η ανατροφοδότηση από τις συζητήσεις που έγιναν μέσα και έξω από το Βιβλιοκαφέ.
            Ωστόσο, συν τω χρόνω, επήλθε μια κόπωση του ίδιου του θεσμού του μπλόγκινγκ που οφείλεται στην εγγενή (;) αποτυχία ιστολόγων και αναγνωστών να συζητήσουν γόνιμα πάνω στα βιβλία που διαβάζουν. Κανονικά δεν πρέπει να μας αρκεί να δούμε:

-         Ποιο βιβλίο μας άρεσε και γιατί
-         Ποιο άλλο να διαβάσουμε και γιατί
-         Ποιος συγγραφέας αξίζει, περισσότερο ή λιγότερο
-         Ποιοι άλλοι βιβλιόφιλοι παρακολουθούν τις αναγνώσεις μας (πόσοι followers, πόσα σχόλια κ.ο.κ.)
-         Τα σχόλια που περιέχουν προσωπικές φιλοφρονήσεις και φιλικούς χαριεντισμούς
-        

Αυτό που θα έπρεπε να μας απασχολεί είναι πόσο ένα βιβλίο συλλαμβάνει ή δημιουργεί τις συνθήκες του κόσμου και μπορεί να μας τις υποδείξει. Πόσο ένα βιβλίο έρχεται να αλλάξει όχι την αισθητική-μας (ωραίες οι τεχνικές, το ύφος, η σκιαγράφηση των χαρακτήρων κ.ο.κ.) αλλά κυρίως την κοσμοαντίληψή-μας. Πόσο η λογοτεχνία δίνει απαντήσεις στις νέες συνθήκες που ζούμε, πόσο συνδιαλέγεται με την τηλεόραση, το διαδίκτυο, τον κινηματογράφο, την παγκοσμιοποίηση… Συζητάμε συχνά για το αν ο τάδε συγγραφέας ξέρει να γράφει ή ξέρει να στήνει ατμόσφαιρα, αλλά λιγότερο αν έρχεται δρομαίος στη ζωή-μας να την ανατινάξει. Συζητάμε για το αν η γραφή-του είναι σύγχρονη ή όχι και λιγότερο αν η ιδεολογία του έργου είναι τόσο ανανεωτική για τις βολεμένες-μας συνειδήσεις.
Ακόμα χειρότερα έχουμε μπει σε ένα "καταναλωτικό πλαίσιο", σύμφωνα με το οποίο διαβάζουμε πολύ, καταβροχθίζουμε τόνους μελάνης, αλλά σκεφτόμαστε λιγότερο, αφήνουμε το βιβλίο να μας επηρεάσει όλο και πιο λίγο, αποφεύγουμε έναν αργό λογοτεχνικό μηρυκασμό που θα γεννούσε βραδυφλεγώς ιδέες και συναισθήματα. Τρώμε βουλιμηδόν τα βιβλία και αδιαφορούμε για το πώς θα τα χωνέψουμε, νοιαζόμαστε για την τέρψη του λαρυγγιού-μας, αλλά ολιγωρούμε για τα θρεπτικά συστατικά που θα διοχετευθούν στον οργανισμό-μας. Πιστεύουμε στο πρότυπο του ιστολόγου που αναρτά συχνά, είναι συνεχώς στο προσκήνιο, δικτυώνεται, επιδιώκει διαδικτυακές φιλίες και πάμπολλα σχόλια, προβάλλει τη βιβλιοφαγία-του με καμάρι, ενώ κανείς δεν ξέρει πόσο όλο αυτό το προφίλ αντιστοιχεί σε μια ουσιαστική παιδεία.
Ο Σωκράτης είχε ξεχωρίσει σωστά τον σοφό από τον πολυμαθή. Ως προς τη λογοτεχνία, ο δεύτερος έχει ποσοτικές γνώσεις (π.χ. τόσα βιβλία, τόσοι συγγραφείς), ενώ ο πρώτος έχει ουσιαστικές γνώσεις, και πέρα από γνώσεις έχει μυηθεί στη λογοτεχνία, βλέπει πίσω από τη θέα και καταλαβαίνει κάτω από τις λέξεις. Αυτή η βαβούρα των μπλογκς –τώρα στα γεράματα το συνειδητοποιώ- δεν προσφέρει σοφία.
Έτσι, με τέτοιες σκέψεις θυμάμαι τον Καβάφη που έγραφε: 

Όσο μπορείς 

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες
.

Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την

στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ώς που να γίνει σα μια ξένη φορτική.
 

Τι μπορώ να αλλάξω στο ιστολογείν για να κερδίσω την ψυχή-μου; Τόσο εγώ όσο και οι άλλοι. Ο Ναυτίλος (alexis-chryssanthie.blogspot.gr) είναι ένα πρότυπο με τις αποστάσεις-του, με την αραιή αλλά σταθερή παρουσία-του, με τις διαχρονικές επιλογές-του. Το βιβλίο πρέπει να είναι μέσο ψυχ-αγωγίας και όχι φετίχ, να είναι μέσο εσωτερικής (βουδιστικού τύπου) αναζήτησης και όχι βιβλιοπανήγυρη. Η επανάπαυση είναι η παχυσαρκία της ψυχής…
 
[Το φωτογραφικό υλικό αντλήθηκε από: www.anglo-continental.com, fineartamerica.com, cm201u.org, www.genusbreeding.co.uk, history-pages.blogspot.com και osarena.net]
Πατριάρχης Φώτιος

20 comments:

nautilus said...

Πατριάρχη μου σ' ευχαριστώ για τη φιλοφρόνηση. Πιστεύω ότι κάθε βιβλιοφιλικό ιστολόγιο έχει πια αποκτήσει το δικό του στίγμα. Ο τρόπος γραφής, οι επιλογές, η συχνότητα εμφάνισης... Θα μπορούσα άνετα να κατονομάσω καμιά δεκαριά που τα παρακολουθώ ανελλιπώς συν τρία τέσσερα του εξωτερικού. Τα παρακολουθώ, όχι απαραίτητα γιατί συμφωνώ με αυτά ή γιατί οι προτάσεις τους αποτελούν εγγύηση απόλαυσης αλλά γιατί μου έχει γίνει, κατά κάποιο τρόπο, απαραίτητη η παρουσία τους και γιατί χαίρομαι να τα διαβάζω... περισσότερο ίσως από μια ψυχρή έντυπη κριτική. Αφού διαβάζω κάποιο βιβλίο και πιάνω τον εαυτό μου να λέει ότι αυτό είναι ό,τι πρέπει για τον Φώτιο ή για τον λιμπρόφιλο ή για την Κατερίνα (Μαλακατέ) κλπ. Προχθές τελείωσα μια ελληνική συλλογή διηγημάτων που μου άρεσε αλλά ωστόσο αναφώνησα: Ε, ρε θάψιμο που θα του 'ριχνε ο Πατριάρχης!
Όλοι μαζί συγκροτούμε μια "κοινότητα" αναγνωστών που ξεχωρίζει για την αγάπη της στο διάβασμα και το πιο σημαντικό που δεν την έχει κυριεύσει η ματαιοδοξία. Κάτι που συμβαίνει συχνά στους συγγραφείς που διατηρούν βιβλιοφιλικά μπλογκς.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ναυτίλε,
μια διαπίστωση απ' όσα λες αξίζει να προσεχτεί ιδιαίτερα:
η ποικιλία των ιστολογίων είναι αυτή που δίνει δύναμη στον χώρο. Κάθε βιβλιόφιλος μπλόγκερ συνεισφέρει με τη δική-του αλήθεια και όλοι μαζί, όπως σοφά λες, συγκροτούν την κοινότητα αναγνωστών, που πελεκάει τη λογοτεχνία από διαφορετικές σκοπιές.

Θέλω να διερευνήσω ωστόσο (πες το διάθεση αυτογνωσίας και προσωπικής αναζήτησης) ποιος είναι ο στόχος όλων αυτών.
Η βιβλιομανία ή η χρήση του βιβλίου ως μέσου ανύψωσης;
Η πολυμάθεια ή η εμβάθυνση;
Η ανταλλαγή φιλοφρονήσεων ή η από κοινού προσέγγιση των λογοτεχνικών αξιών;
Το ψάχνω
Πατριάρχης Φώτιος

Θεοδώρα Βαγιώτη (Filoteo) said...

Τι μπορώ να αλλάξω στο ιστολογείν για να κερδίσω τη ψυχή μου; ωραία ερώτηση: Τίποτε, αν προβάλλω με όποιον τρόπο τη δική μου αλήθεια. Τα πάντα, αν προβάλλω ένα ανόητο προσωπείο που επιθυμεί κάποιο επίσης ανόητο κέρδος (προφανώς δεν εννοώ οικονομικό, αλλά ίσως ικανοποίηση του εγώ μέσα από την επίδειξη γνώσης και ανάγνωσης).

Υγ1. Από εσάς Πατριάρχα, θα επιθυμούσα να αλλάζατε αυτό "τη" σε "την" στη φράση "με τη αραιή αλλά σταθερή παρουσία-του". Ως φιλόλογος δε μπορώ καν να την προφέρω στο νου μου...χιούμορ...

Υγ2. Φυσικά η χρήση του α' ενικού προσώπου στην αρχή του σχολίου τούτου αιτιολογείται απλά και μόνο από τη διατύπωση της ερώτησης. Κατά τα άλλα, νομίζω πως η αλήθεια του εαυτού πρέπει να αφορά όλους τους γνωστούς και μη βιβλιομπλόγκερς...

Πάπισσα Ιωάννα said...

filoteo,
εκλιπαρώ για τη συγγνώμη-σου, αφού, όπως καταλαβαίνεις η έλλειψη του -ν είναι τυπογραφικό λάθος. Θα διορθωθεί πάραυτα.

Ως προς την ουσία τώρα,
δεν κατάλαβα όσες φορές κι αν διάβασα το σχόλιό-σου, τι εννοείς όταν γράφεις:
"Τα πάντα, αν προβάλλω ένα ανόητο προσωπείο που επιθυμεί κάποιο επίσης ανόητο κέρδος (προφανώς δεν εννοώ οικονομικό, αλλά ίσως ικανοποίηση του εγώ μέσα από την επίδειξη γνώσης και ανάγνωσης)." (δεν κατάλαβα πώς κολλά στην ερώτηση)
Πατριάρχης Φώτιος

anagnostria said...

Αγαπητέ Πατριάρχη, οι προβληματισμοί σου μου φάνηκε ότι μοιάζουν με τους προβληματισμούς της εφηβείας μας: Υπάρχει Θεός; Γιατί υπάρχουμε; Υπάρχει μετά θάνατο ζωή; Ποιο είναι το νήμα της ζωής; Ερωτήματα που ατονούν με το χρόνο "γιατί έτσι σοφοί που γίναμε καταλάβαμε οι Ιθάκες τι σημαίνουν". Γιατί ιστολογούμε; Δεν ξέρω για τους άλλους, μπορώ όμως να απαντήσω για τον εαυτό μου. Διατηρώ αυτό το ιστολόγιο για τη μνήμη μου πρώτα απ' όλα. Για να ξαναγυρίζω και να θυμάμαι τις αναγνώσεις μου, όπως ξεφυλλίζουμε ένα άλμπουμ με φωτογραφίες. Αν η ανάρτησή μου βρει ανταπόκριση, αν προκαλέσει συζήτηση, τόσο το καλύτερο. Δεν με απασχολεί όμως. Άλλωστε έχω φίλους με τους οποίους συζητάμε δια ζώσης τα βιβλία που διαβάζουμε.
Ο προβληματισμός σου όμως πάει και πιο πέρα. Καταναλώνουμε απλώς βιβλία ή με την ανάγνωση εμβαθύνουμε, επηρεαζόμαστε; Πάλι μιλώντας για τον εαυτό μου μπορώ να πω ότι υπάρχουν βιβλία που με επηρέασαν, που με άλλαξαν, που με βοήθησαν να πραγματώσω στόχους. Ίσως κάνω καμιά ανάρτηση κάποτε γι' αυτά, αν και ξέρεις ότι δεν αναφέρομαι συχνά σε προσωπικά θέματα.
Υπάρχει όμως και η απόλαυση απλώς του διαβάσματος. Μήπως όταν απολαμβάνουμε μια σοκολάτα ή ένα παγωτό σκεφτόμαστε τα συστατικά τους στοιχεία, αν είναι ωφέλιμα ή βλαβερά για τον οργανισμό ή απλώς απολαμβάνουμε τη γεύση; Γιατί δηλαδή το διάβασμα πρέπει πάντα να είναι το μέσο για "να κερδίσουμε την ψυχή μας", όπως γράφεις;

Πάπισσα Ιωάννα said...

Αγαπητή Αναγνώστρια,
τα ερωτήματά-μου δεν αφορούν στο ΓΙΑΤΙ αξίζει να ιστολογούμε, αλλά ΓΙΑΤΙ αξίζει να ιστολόγουμε ΕΤΣΙ ή ΑΛΛΙΩΣ. Δηλαδή το ΠΩΣ θα χειριστούμε το βήμα που έχουμε και πολύ περισσότερο ΠΩΣ θα αξιοποιήσουμε την ανάγνωση.

Έτσι, περαιτέρω προβληματίζομαι, όπως λες, στο εξής: "Καταναλώνουμε απλώς βιβλία ή με την ανάγνωση εμβαθύνουμε;"
Μακάρι, για να χρησιμοποιήσω το παράδειγμα με το παγωτό, αυτό που καταναλώνουμε να είναι ωφέλιμο για την υγεία (χωρίς συντηρητικά, χημικά κ.λπ.) αλλά και τερψιλαρύγγιο, που έλεγαν παλιά. Μακάρι τα βιβλία που διαβάζουμε, με ρυθμό ανάλογο με την ουσία-τους, να είναι βαθιά όσο και ευχάριστα, ποιοτικά όσο και τερπνά.
Και ακόμα περισσότερο να μην αναρτούμε από αριθμολαγνεία και απληστία, αλλά από διάθεση βάθους, όχι από επιδειξιομανία και πολυμάθεια, αλλά από σοφία και διάθεση αυτογνωσίας.
Πατριάρχης Φώτιος

anagnostria said...

Φίλτατε, ανέμιξα στο σχόλιό μου το πώς ιστολογούμε με το πώς και γιατί διαβάζουμε, γιατί πιστεύω είναι αλληλένδετα. Οι διαφορετικοί στόχοι που αναφέρεις (βιβλιομανία ή μέσο ανύψωσης, πολυμάθεια ή εμβάθυνση, αναταλλαγή φιλοφρονήσεων κ.λπ.) υπάρχουν άλλοτε σε μικρότερο και άλλοτε σε μεγαλύτερο βαθμό. Δεν ιστολογούμε ωθούμενοι όλοι από τα ίδια κίνητρα. Ζητάς, αν κατάλαβα καλά, ουσιαστικότερο ιστολογείν, κάτι που να μας πάει πιο πέρα από τον απλό ποσοτικό συναγωνισμό και τη συλλογή σχολίων. Έχεις δίκαιο, αλλά ο καθένας μπορεί να μιλήσει μονάχα για τον εαυτό του. Ας είναι το κείμενό σου αφορμή για προβληματισμό όλων μας. Από την άλλη όμως "ο καθείς και τα όπλα του", λέει ο ποιητής. "Όσο μπορεί" ο καθένας.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Αγαπητή Αναγνώστρια,
θέτω ένα ζήτημα που αφορά πρωτίστως εμένα. Έχεις δίκιο (και έτσι το βλέπω κι εγώ) να μιλάς για προσωπικές στάσεις -επομένως κι εγώ εκθέτω έναν προβληματισμό που με κάνει να σκέφτομαι το μέλλον του Βιβλιοκαφέ. Από σας ζητώ απλώς την κατάθεση γνώμης.

Σκέφτομαι, λοιπόν, αργότερους ρυθμούς διαβάσματος, άρα και αναρτήσεων, άλλου είδους σκέψη πάνω σε κάθε βιβλίο, θέαση της λογοτεχνίας ως πύλης για να μπω στην κοινωνία, ανάδειξη των αναγνωσμάτων-μου ως χαραμάδων πολιτισμικής αυτογνωσίας...
Φυσικά, ο καθένας ακολουθεί άλλο μονοπάτι, αλλά δεν είναι κακό να ενδοσκοπούμε αξιολογώντας πού και πού την πορεία-μας. Και πρώτος εγώ!
Την εκτίμησή-μου για τις απόψεις-σου
Πατριάρχης Φώτιος

anagnostria said...

Την καλημέρα μου και τα σεβάσματά μου. Άλλαξε ό,τι θέλεις, μόνο μη σταματήσεις να γράφεις. Η απουσία σου θα αποτελέσει τρομερή απώλεια για όλους εμάς τους βιβλιόφιλους.

Κατερίνα Τοράκη said...

Επειδή μ' έχει απασχολήσει και μένα αυτό το "γιατί ιστολογείν:" και καμιά φορά σκέφτομαι ότι μπορεί να θεωρηθεί ότι υπάρχει και μπόλικη φλυαρία πέραν αυτών που επισημαίνεις (πρόσεξε, να θεωρηθεί, όχι ... απαραίτητα να είναι), συμπληρώνω ότι όλο αυτό δείχνει και μια ανάγκη έκφρασης και μια ανάγκη επικοινωνίας ή καλύτερα επικοινώνησης και επομένως παρέμβασης στο γίγνεσθαι.
Είναι μια μορφή γειτονίας, που οι μεγαλύτεροι γνωρίσαμε στη φυσική της μορφή, αλλά δεν απορρίπτουμε και στην ψηφιακή της (δες τις αντιστοιχίες που κάνει ο Ν. Χριστάκις στο Συνδεδεμένοι).
Δεν ξέρω αν ακούγεται μεγάλο, αλλά και η σιωπή δεν είναι χρυσός! Από κει και πέρα, αναζητούμε - όπως κι εσύ - το μέτρο.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Anagnostria,
δεν μου αρέσουν οι υπερβολές. "Τρομερή απώλεια" τίποτα δεν είναι και ουδείς αναντικατάστατος.
Πάντως η έκκλησή-σου με συγκινεί βαθιά.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Επαναλαμβάνω δεν αναρωτιέμαι "γιατί ιστολογείν" αλλά "πώς ιστολογείν", ώστε να ικανοποιώ τις βαθύτερες ανάγκες-μου αλλά και να μην είμαι άλλη μια φωνή σ' αυτή τη φλυαρία που λες. Κι επειδή το ιστολογείν είναι μια εύκολη λύση και ένα προσιτό σε πολλούς βήμα, θέλω συνεχώς να αξιολογώ τους στόχους των αναγνώσεων, τους στόχους των αναρτήσεων και το επίπεδο της κουβέντας.
Κατερίνα, σ' ευχαριστώ
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Πάνω σε συνάφειες και σε συνάφια είναι δομημένη η ελληνική κοινωνία ως, τελικά, και τον παραμικρό χώρο.
Οι ελάχιστες, κατά περίπτωση, εξαιρέσεις... προς επιβεβαίωση του κανόνα.

Ελ,Ελ

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ελ,Ελ,
γι' αυτό Καβάφης είναι μεγάλος - επειδή έμεινε έξω από τη "συνάφεια του κόσμου" και έξω από τα συνάφια της εποχής-του.
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Ναι, έτσι!

Την καλησπέρα μου
Ελ,Ελ

Θεοδώρα Βαγιώτη (Filoteo) said...

Πατριάρχα μου, συγγνώμη για την αργοπορημένη απάντηση...εννοούσα πως πρέπει κανείς να προβάλλει το αληθινό είναι του μέσα από ό,τι κάνει, άρα και το ιστολογείν. Αν το κάνει αυτό δε χρειάζεται - φαντάζομαι - να αλλάξει τίποτε στον τρόπο που ιστολογεί.

Πάπισσα Ιωάννα said...

filoteo,
ρομαντική η σκέψη-σου.
Εγώ πιστεύω ότι όλοι μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι, ακόμα κι αν είμαστε ο εαυτός-μας,
και γι' αυτό πρέπει να αναζητούμε τις βελτιώσεις εκείνες,
που ναι θα ταιριάζουν στο πραγματικό "είναι"-μας.

Dum melior fiam, spero.
Καλημέρα
Πατριάρχης Φώτιος

Θεοδώρα Βαγιώτη (Filoteo) said...

Δε ξέρω αν είμαι ρομαντική (μου αρέσει ο χαρακτηρισμός, θα τον κρατήσω). Η αναζήτηση όμως βελτιώσεων σε ζητήματα τέχνης κρύβει παγίδες, πολλές φορές οδηγεί σε "συνταγές και τρόπους" ξένους. Γιατί το ιστολογείν περί της λογοτεχνίας είναι ζήτημα τέχνης.

Υγ. Χαίρομαι που όσο γίνεστε καλύτερος ελπίζετε, εγώ θα σταθώ όμως στο προφανές...είστε συνάδελφος φιλόλογος;

Πάπισσα Ιωάννα said...

Μην σε παραπλανούν τα λατινικά-μου,
έχω κι εγώ τις πηγές-μου,
που με εξοπλίζουν με "βαθυστόχαστες ατάκες" και ρήσεις.
Ένας φτωχός και μόνος φαροφύλακας είμαι...
διασκευή του Λούκυ Λουκ)
Πατριάρχης Φώτιος

Θεοδώρα Βαγιώτη (Filoteo) said...

Κάποια στιγμή πρέπει να παίξουμε το παιχνίδι των ερωτήσεων, καλέ μου Πατριάρχα, για να σκιαγραφήσουμε το μυστηριώδες προφίλ σας...έχει και η ανωνυμία το ενδιαφέρον της. Κρατώ την περίσσεια άνεση με την οποία σβήσατε τον "καουμπόι" και τον κάνατε "φαροφύλακα" και πάμε εις άλλες αναρτήσεις, βιβλιοφιλικές, από καρδιάς...