Friday, November 16, 2012

“Τα μαύρα πρόβατα” του Γκούναρ Στόλεσεν

Πίσω από την υπόθεση πρέπει να καραδοκεί ...η κοινωνία, πίσω από το αίνιγμα πρέπει να περιπολούν ...η συνειδητοποίηση και η ευαισθητοποίηση για κοινωνικά θέματα, πίσω από την ταχύτητα των εξελίξεων πρέπει να ελλοχεύει η εσωτερική κατανόηση της ανθρώπινης ζωής. 


Ζεστός καφές με κονιάκ:
Gunnar Staalesen
“Svarte får”
1988
Γκούναρ Στόλεσεν
“Τα μαύρα πρόβατα”
μετ. Γ. Στρίγκος
εκδόσεις Πόλις
2012 

© silent-moment.com
            Όταν διαβάζεις ένα νορβηγικό έργο -μετά την εκατόμβη θυμάτων πέρυσι από τον διαβόητο Μπρέιβικ-, αναζητάς καμιά φορά δείγματα της νορβηγικής κοινωνίας που θα σε φωτίσουν για την κορυφή αυτή του παγόβουνου. Η χώρα της Σκανδιναβίας προβάλλεται ως μια πολιτισμένη κοινωνία όπου οι οικονομικοί δείκτες ευημερούν και το κράτος πρόνοιας είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο. Παράλληλα, όμως, η έλευση πολλών μεταναστών τα τελευταία χρόνια (περίπου 500.000 από τα 5.000.000 πληθυσμού) προκάλεσε τριγμούς στην αρραγή εικόνα της χώρας και ώθησε σε ρατσιστικές συμπεριφορές που αλλοιώνουν την καλή εικόνα της χώρας, ενώ το νεοναζιστικό κόμμα καταλαμβάνει υψηλά ποσοστά στη νορβηγική βουλή (Βλ. για τη Νορβηγία).
            Τα αστυνομικά έργα συχνά αποτελούν τον φάρο που φωτίζει τις ξέρες και τους επικίνδυνους υφάλους κάθε κοινωνίας και ειδικά οι σκανδιναβοί συγγραφείς επιμένουν πολύ στα βαθύτερα αίτια των κοινωνικών παθογενειών. Ο Στόλεσεν δεν είναι αμέτοχος κοινωνικά αλλά μέσω των έργων-του στοχάζεται πολιτικά και διαβάζει με την αστυνομική ματιά-του την ιστορία της χώρας-του και την κοινωνία μέσα στην οποία μεγαλώνει.
            Ο ιδιωτικός ντετέκτιβ Βαργκ Βέουμ (= ο λύκος στο ιερό, ο επικηρυγμένος) είναι μάλλον αντιπαθής φυσιογνωμία για τον μέσο αναγνώστη. Βγαλμένος από τα αμερικάνικα νουάρ μυθιστορήματα είναι προκλητικός, αυθάδης, τολμηρός και θρασύς, μιλάει συνέχεια με ατάκες και δίνει εξυπναδίστικες απαντήσεις, δεν φαίνεται και ιδιαίτερα πετυχημένος, αν εξετάσει κανείς την πελατεία-του, δεν έχει συνάψει ισχυρούς δεσμούς με άλλους ανθρώπους, αφού όποιος τον έχει συναντήσει δεν τον θυμάται με τις καλύτερες αναμνήσεις, είναι χωρισμένος και γι’ αυτό ζει ρέμπελα, μποέμικα, χωρίς υποχρεώσεις και δεσμεύσεις, ενώ οι σχέσεις-του με την αστυνομία δεν είναι καθόλου καλές.
            Όλα αυτά τον κάνουν ιδανικό μπερδεψούρα που δεν υπολογίζει τίποτα και μπαίνει μέσα σ’ όλα, προκειμένου να κάνει τη δουλειά-του. Στο προκείμενο βιβλίο αναζητεί μια χαμένη αδελφή και παράλληλα προσπαθεί να σώσει τον αφρικανό Άλεξ από την απέλαση. Οι πορείες των δύο ερευνών θα διασταυρωθούν σε ένα κύκλωμα ναρκωτικών από ευυπόληπτους πολίτες. Έτσι, η αστυνομική πλοκή θα διαρθρωθεί στη σταγόνα σταγόνα ανακάλυψη στοιχείων που προωθούν την υπόθεση, στοιχεία που ανευρίσκει ο Βέουμ με συζητήσεις και κίνδυνο της ζωής-του, με έρευνες και παρακολουθήσεις, με τη σκληρή τακτική ενός tough guy. Ο Στόλεσεν σκηνοθετεί την έρευνα και σαν σκηνοθέτης οδηγεί τον αναγνώστη/θεατή-του να ακολουθεί τα βήματα του ήρωά-του και να ανακαλύπτει ψήγματα αληθειών που σταδιακά θα συνδυαστούν σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Ο νορβηγός συγγραφέας δεν μπερδεύει τον αναγνώστη με διασπορά υπονοιών και σωρεία πιθανών ενόχων, αλλά στηρίζει το παιχνίδι-του σε μια διαδοχή μικρών κομματιών που κάποια στιγμή θα ολοκληρώσουν με αληθοφάνεια το παζλ-του.
            Το πιο σημαντικό ωστόσο είναι, όπως προϋπαινίχθηκα, το κοινωνικό υπόστρωμα πάνω στο οποίο θεμελιώνεται η δελεαστική υπόθεση. Είναι η νορβηγική κοινωνία της δεκαετίας του ’80 που συνοψίζεται στα λόγια του πλούσιου αυτοδημιούργητου Γιόακιμ Βέρνερ (σελ. 150): “-Και πώς βγήκαν τα παιδιά-μας; Πλάσματα αδύναμα, μαλθακά, που τα κακομάθαμε και τα βάλαμε από μωρά σε προστατευτικό κουκούλι. Με την παραμικρή δυσκολία ψάχνουν αμέσως την πιπίλα-τους να παρηγορηθούν”. Και λίγο πιο κάτω θίγει την άλλη πλευρά των κοινωνικών δεδομένων από την άποψη του Νορβηγού πολίτη: “-Για σκέψου λίγο σε ποιους ανοίγουμε τα σύνορά-μας. Στους νέγρους και σε κάτι κουμάσια από τη Λατινική Αμερική”.
            Στην ουσία από τη μια παραδέχεται ότι η δυτική κοινωνία μεγάλωσε τα παιδιά-της σε έναν γυάλινο πύργο, αποκομμένα από τη ζωή, αποχαυνωμένα στα πλούτη και στις ανέσεις, χωρίς ίχνος κοινωνικής ευαισθησίας και προσωπικής αυτοπεποίθησης. Αυτή είναι η ευδαιμονιστική πολιτισμένη κοινωνία που επαναπαύεται στον υλισμό της καλοπέρασης χωρίς βαθύτερες αξίες και εσωτερικές δυνάμεις που θα θωρακίσουν τον νέο απέναντι στις δυσκολίες της ζωής. Κι από την άλλη, εκφράζει τη ρατσιστική συμπεριφορά ενός ευκατάστατου Ευρωπαίου που αφενός χρησιμοποιεί τους μετανάστες σαν δούλους κι αφετέρου μέμφεται την κοινωνία-του, την πολυπολιτισμική κοινωνία, επειδή οι ξένοι αλλοιώνουν την ησυχία και την εσωστρέφεια των μελών-της.
            Θα διαβάσετε ένα καλογραμμένο αστυνομικό και μέσα σ’ αυτό δεν θα παύσετε να αναπνέετε τον αέρα μιας κοινωνίας που κρύβει στα ύφαλά-της ρωγμές και κουφάλες. Μην περιμένετε γλαφυρή γλώσσα ή εγκαιροφλεγείς στοχασμούς, αλλά θα περάσετε καλά με έναν σφιχτά σμιλεμένο Βάργκ Βέουμ και μια σειρά γραναζιών που έχουν λαδωθεί καλά.
            [Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο In2life στις 9/10/2012]
Πατριάρχης Φώτιος

19 comments:

Anonymous said...

"Πίσω από την υπόθεση πρέπει να καραδοκεί ...η κοινωνία, πίσω από το αίνιγμα πρέπει να περιπολούν ...η συνειδητοποίηση και η ευαισθητοποίηση για κοινωνικά θέματα, πίσω από την ταχύτητα των εξελίξεων πρέπει να ελλοχεύει η εσωτερική κατανόηση της ανθρώπινης ζωής."
ΝΑΙ! Και όλα αυτά δοσμένα με λογοτεχνικότητα και ερείσματα αυθεντικά και βιωμένα!

Ελ,Ελ

Πάπισσα Ιωάννα said...

Τι εννοείς, Ελ,Ελ,
βιωμένα ερείσματα;
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

Βραια ερωτηση(τι ειναι τα βιωμένα ερείσματα")
Τι ειναι "βιωμένο";
κατα τη δικη μου απαντηση,βιωμενο ειναι ο,τι σε εχει συγκινήσει,επηρεάσει,προβληματίσει.Ο,τι π ρ ο σ έ χ ε ι ς,ο,τι εγγράφεται(κυριολεκτικά) στο νου σου,ο,τι δημιουργει νεες συνδεσεις στους νευρώνες. Οχι ο,τι"ζεις"με την τετριμμένη καθημερινή σημασία. Υπό αυτη την έννοια ουτε η καθημερινή λειτουργία της καφετιέρας(αν δεν σ κ ε φ τ ε ι ς πανω σε αυτην),αλλα ούτε και η κακοποίηση που υπέστης ως διχρονο καιεχεις ξεχασει (αν δεν κανεις ψυχανάλυση) ειναι "βιωμένα".Αντίθετα,βιωμένες ειναι τοσο πχ οι συγκρούσεις με ναθρωπους στο χωρο της δουλειάς ή μια δυσκολη πραγματική σχεση οσο και τα ονειρα,τα προϊοντα της φαντασίας,τα ιδανικά και οι εξιδανικέυσεις,καθως και οι ερμηνείες που κανεις για καθετι. οι συλλογιμσοί,οισκέψεις,η εσωτερική διαλεκτική,ειναι πραγματα β ι ω μ έ ν α.Αυτά ειναι η "αληθεια" του καθε ανθρωπου.Και η"αληθεια" του δημιουργού ειναι το να τα εχει (τα βιώματά του)ως ε ρ ε ι σ μ α τ α,¨οπως ωραια είπατε(Οχι να τα αποδιδει ακριβώς)

Πάπισσα Ιωάννα said...

Καλό απόγευμα!
Νομίζω ότι δεν είναι απλώς βίωμα, αλλά και έμμεση αντανάκλαση που, όπως λέει η Pellegrina, εγγράφηκε στους νευρώνες-σου.
Δηλαδή μια ταινία μπορεί να σου άφησε έντονα ίχνη και να γράψεις μεταβιώνοντας όσας είδες. Μια είδηση που σε συγκλόνισε στην τηλεόραση μπορεί να γίνει το έρεισμα, που, ενώ δεν το έζησες ο ίδιος, το βίωσες έμμεσα.
Αυτή η διακειμενικότητα ή και διακαλλιτεχνικότητα διακρίνει το "ζω" από το "βιώνω" σε επίπεδο άμεσης και έμμεσης επαφής.
Αν το εννοεί έτσι η Ελ,Ελ., τότε συμφωνώ.

Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Η Ελ,Ελ εννοεί ως βιωμένα ερείσματα: -Την ενεργητική συμμετοχή και δράση μέσα στην κοινωνία, που αναλύεται σε πολλές συνιστώσες. -Την, και μέσω και της δυναμικής αυτογνωσίας, φιλοσοφική και ψυχολογική θεώρηση (εμπειρικά)του ατόμου ως μέλους της κοινωνίας πάνω στην οποία εγγράφεται η ύπαρξη και εξέλιξή του. Μιας κοινωνίας (στην περίπτωση αυτή)τόσο στενής, όσο η γειτονιά του, η δουλειά του κλπ και τόσο ευρείας όσο το σύμπαν.

Καλησπέρα σας!

Πάπισσα Ιωάννα said...

Αν ερμηνεύω σωστά αυτό που εννοείς, υποστηρίζεις ότι ο συγγραφέας πρέπει να ζει την πραγματικότητα και να μην κρύβεται στον πύργο-του αγνοώντας στην πράξη τι γίνεται γύρω-του. Κάτι τέτοιο;
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Ναι, πώς αλλιώς μπορεί ένας λογοτέχνης, όχι να αντιγράψει ή να περιγράψει την πραγματικότητα, αλλά να αποδώσει και να παραδώσει τις μη ορατές, κατά την καθημερινότητα, διαστάσεις της και να προβάλλει όλα αυτά τα "πίσω από" που λέτε, με σκοπό την κατανόηση του κόσμου και του ανθρώπου.
Και δεν νομίζω ότι αυτό πετυχαίνεται με έμμεσες αντανακλάσεις. Μου ακούγεται κάπως, περίπου, σαν να επιμένει ένας δεσμώτης του Πλατωνικού Σπηλαίου ότι η αλήθεια των σκιών του είναι και η καθολική αλήθεια. Είναι έρεισμα οι σκιές;
Τέλος πάντων, δεν είμαι και βέβαιη, ως πολύ απλή αναγνώστρια αυτή την αίσθηση έχω. Εσείς γνωρίζετε καλύτερα!

Ελ,Ελ

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ελ,Ελ,
εσύ μιλάς ως απλή αναγνώστρια, εγώ ως παλαιός Πατριάρχης, όλοι υποκειμενικά και με τα όπλα-μας, κάπου θα συναντηθούμε.

Φοβάμαι ότι όταν ο συγγραφέας πρέπει να έχει ζήσει όσα θελήσει να αφηγηθεί, μένει συχνά σε έναν στείρο αυτοβιογραφισμό, που δεν τον πάει παραπέρα. Αυτό δείχνει έλλειψη φαντασίας και επιμονή στη βιωμένη πραγματικότητα.
Αν όμως καταφέρει να υπερβεί τα βιώματά-του και να επεξεργαστεί το πρωτογενές υλικό-του, τότε αυτή η αυθεντικότητα μπορεί να γίνει και λογοτεχνικότητα.
Καλημέρα
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Η υπέρβαση των πρωτογενών βιωμάτων αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη των βιωμένων ερεισμάτων. Όχι μόνο δεν αλληλοαναιρούνται αλλά, μαζί και με άλλες παραμέτρους, συνθέτουν, νομίζω, την ικανή και αναγκαία συνθήκη του λογοτέχνη. (Δεν μιλώ για συγγραφείς συλλήβδην.)

Δηλαδή, δεν έχουμε συναντηθεί ποτέ;

Καλημέρα
ΕΛ,ΕΛ

Pellegrina said...

εγω τωρα θυμηθηκα τον Γκουναρ(μας),το ελάφι..Καποια στιγμή πρέπει να ασχοληθω καιμε αυτον(ολο ορφανα ειμαστε..)

εννοω μισα βιβλία

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ελ,Ελ,
αφενός δεν ξέρω ποια είσαι, για να σου πω αν έχουμε συναντηθεί. Αφετέρου ποιος νομίζεις ότι είμαι και συνεπώς νομίζεις ότι συναντηθήκαμε;
Με περιέργεια
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Α!
Αρχίζετε το προηγούμενο σχόλιό σας:
"Ελ,Ελ εσύ μιλάς... ...κάπου θα συναντηθούμε."
εννοώντας προφανέστατα (για μένα) ότι κάπου θα συναντηθούν οι απόψεις μας.
Και αναρωτιέμαι:"Καλά, τόσο καιρό μιλάμε, δεν έχουμε συναντηθεί ποτέ;" ως προς τις απόψεις μας φυσικά!
Και γράφω:"Δηλαδή, δεν έχουμε συναντηθεί, ποτέ;" εννοώντας αυτό που αναρωτήθηκα.
Και μου λέτε ό,τι μου λέτε.
Και ναι μεν παρεξήγησις, εγώ όμως στενοχωρήθηκα. Δεν πειράζει.

Καλό απόγευμα

ΕΛ,ΕΛ

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ελ,Ελ,
όντως εγώ νόμιζα ότι έχουμε συναντηθεί ζωντανά.
Συγγνώμη. Λάθος-μου.
Γιατί στενοχωρήθηκες;
Τον Στόλεσεν τον έχουμε ξεχάσει, αλλά οι σχέσεις δεν πρέπει να μένουν σε εκκρεμότητα.

Πάντως από όλους αυτούς που κατακλύζουν την αγορά με αστυνομικά, ο Νορβηγός είναι για μένα ο πιο αγαπητός. Όχι μόνο αστυνομική πλοκή και σκληρά αντράκια, αλλά και ένας προβληματισμός που δεν μένει στο σασπένς.
Ελ,Ελ, να είσαι πάντα καλά.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...
This comment has been removed by the author.
Anonymous said...

Στενοχωρήθηκα, Πατριάρχη Φώτιε, επειδή ένιωσα να μου προσάπτεται, χωρίς κανέναν λόγο, μία, ας το πω, ενέργεια τουλάχιστον αδιακρισίας, κάτι που δεν με χαρακτηρίζει.
Όμως εντάξει, όλα καλά.
Για τον Στόλεσεν τίποτα δεν ξέρω, βρήκα όμως ενδιαφέρουσα την εισαγωγή σας στο ποστ, γι αυτό και την σχολίασα.

Να είστε καλά κι εσείς
Ελ,Ελ

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ελ,Ελ,
συγγνώμη για τη διατύπωση,
αλλά δεν είχα καμμία πρόθεση να φανώ δηκτικός.
Από περιέργεια ρώτησα, γιατί θεώρησα ότι μπορεί να κατάλαβες ποιος είμαι.
Και πάλι συγγνώμη, όταν ο γραπτός λόγος δεν αποκαλύπτει το πραγματικό ύφος των εννοουμένων.
Καληνύχτα
Πατριάρχης Φώτιος

ΥΓ. Συγγνώμη κι από τους άλλους επισκέπτες, επειδή, αν και είμαι αντίθετος με διαλόγους επί προσωπικού, έκανα έναν τέτοιο για να λύσω μια παρεξήγηση.
...Ο Στόλεσεν είναι για μένα ο καλύτερος Σκανδιναβός συγγραφέας αστυνομικών... Διαβάστε-τον

Anonymous said...

Πώς να καταλάβω, Πατριάρχη Φώτιε, ποιος είστε, αλλά και στην απίθανη περίπτωση που συνέβαινε αυτό, γιατί να φερθώ με αγένεια, αδιακρισία και έλλειψη σεβασμού. Κάτι που θα δικαιολογούσε και την δηκτικότητα από μέρους σας.
Δυστυχώς, το μέσον επικοινωνίας επιτρέπει την δημιουργία πολλών και διαφόρων παρεξηγήσεων και την έγερση των αντίστοιχων συναισθημάτων.
Λύθηκε όμως το θέμα και χαίρομαι γι αυτό.

Καληνύχτα και από μένα
Ελ,Ελ

Unknown said...

The lighthouse image is mine. Put a copyright sing on it or delete it. © silent-moment.com

Πάπισσα Ιωάννα said...

Excuse me.
Happy New Year that can bring love, happiness and creativity.
Patriarch Fotius