“Αναγγελία εγκλήματος” της Ανν Ζουρούδη

Ένα φανταστικό νησί, σαν την Τήλο του Μ. Καραγάτση ή τη Φράξο του Τζον Φόουλς, η Θίμινος μπορεί να γίνει το θέατρο όχι μόνο ενός φόνου αλλά και της αποτύπωσης της επαρχιακής Ελλάδας

Καφές στιγμής με γεύση κάστανο:

Anne Zouroudi

“The Messenger of Athens”

2007

Ανν Ζουρούδη

“Αναγγελία εγκλήματος”

μετ. Φ. Χρυσόπουλος

εκδόσεις Κέδρος

2010

            Δύο βασικά αινίγματα και μια ηθογραφική βάση είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτού του αστυνομικού μυθιστορήματος, είδους που έχει τον τελευταίο καιρό σπάσει το καλούπι της μονοδιάστατης και αναμενόμενης από ένα σημείο και μετά πλοκής. Έτσι, και η Ζουρούδη δεν κατασκευάζει απλώς ένα έγκλημα και διαρθρώνει σταδιακά την πορεία διαλεύκανσής-του, αλλά κατασκευάζει τον κόσμο μέσα στον οποίο ο αναγνώστης θα βρεθεί πειστικά και δόκιμα στο ίδιο κλίμα με τον ντετέκτιβ, για να αντιληφθεί τη λύση του μυστηρίου.

            Το πρώτο αίνιγμα αφορά στον φόνο της Ειρήνης Ασημακοπούλου, παντρεμένης γυναίκας του νησιού, η οποία ζει την ασφυκτική και στάσιμη ζωή του γάμου, ερωτεύεται έναν συντοπίτη-της (κι αυτός παντρεμένος) και τέλος βρίσκεται νεκρή σε έναν γκρεμό, θύμα ατυχήματος, αυτοκτονίας ή… Η επίσημη αστυνομία κλείνει γρήγορα τον φάκελο και οι κάτοικοι του νησιού δεν θέλουν να μιλήσουν, μήπως σπιλώσουν την τιμή οικογενειών. Η αγγλίδα συγγραφέας, πέρα από το παρόν της εξιχνίασης του θανάτου τού θύματος, χρησιμοποιεί εκτενείς αναδρομές για να δούμε ιδίοις όμμασι τη ζωή και τις σκέψεις-της, την καθημερινότητά-της που απέχει από τα όνειρά-της, την παρέκκλιση από την ευτυχία του οικογενειακού-της βίου και την προσπάθειά-της να γευτεί έστω και φευγαλέα τη σπίθα μιας μεγάλης έξαψης.

            Το δεύτερο αίνιγμα σχετίζεται με τον ντετέκτιβ Ερμή Διάκτορο, που αλωνίζει το νησί πάνω στα φτερωτά σανδάλια-του, ή πιο ρεαλιστικά στα σπορτέξ παπούτσια-του, ο οποίος εμφανίζεται ξαφνικά από την Αθήνα και αναστατώνει την ήσυχη ζωή του νησιού. Στην αρχή αφήνει την εντύπωση ότι είναι απεσταλμένος της αστυνομίας, αλλά εν καιρώ αυτή η εντύπωση αποδεικνύεται σαθρή: είναι απλώς ιδιωτικός ντετέκτιβ αλλά κανείς δεν ξέρει από ποιον είναι σταλμένος, από την οικογένεια της τεθνεώσας, από έναν φιλεύσπλαχνο πλούσιο ή …από τον ίδιο τον Δία;

            Όλη αυτή η σύλληψη πραγματώνεται πάνω σε μια έντονα ηθογραφική βάση, που υποτίθεται αντικατοπτρίζει την Ελλάδα του 1994, αλλά πιο πολύ αφορά προηγούμενες δεκαετίες και τη νοοτροπία-τους, και μάλιστα στηριγμένη σε στερεότυπα που φαίνονται πλέον εντελώς παλιομοδίτικα. “Εδώ βρισκόταν ένα κομμάτι της καρδιάς της Ελλάδας, μιας Ελλάδας αμετάβλητης, μιας Ελλάδας αιώνιας και διαχρονικής –βουνά με φόντο έναν καταγάλανο ουρανό, η φευγαλέα εικόνα της ζαφειρένιας θάλασσας, το άρωμα των βοτάνων που μετέφερε ο αέρας. Και ηρεμία.” Και μέσα σ’ αυτά, ο ψαράς, ο βοσκός, ο ξυλουργός, η πεθερά, η μητέρα, η αδελφή, οι οικογενειακές συνάξεις, το κουτσομπολιό, ο εκκλησιασμός ως αρχαία αγορά, ως καφενείο για τις γυναίκες, ο παππούς, το αργοκίνητο λεωφορείο, οι φιδίσιοι δρόμοι, το καρνάγιο κ.ο.κ.

Μέσα σ’ αυτό το φυσικό και κοινωνικό τοπίο, ο Ερμής δεν αναζητεί απλώς τον δράστη αλλά τον υπεύθυνο για τον φόνο ή την αυτοκτονία, τον ηθικό αυτουργό μιας πράξης θανάτωσης που οφείλεται σε έννοιες όπως η τιμή και η εξωτερική γαλήνη. Κι αυτές οι έννοιες αναδύονται μόνο αν –όπως το έκανε η Ζουρούδη- πλάσει κανείς ένα παραδοσιακό νησί, με τις μικρές και μεγάλες ατιμίες των κατοίκων-του, με τη συγχώρεση στα παραστρατήματα του άνδρα αλλά όχι της γυναίκας, με την οικογενειακή υπόληψη σε περίοπτη θέση ακόμα κι από πίσω υπάρχει βία, απιστία, δυστυχία, ασφυξία κ.ο.κ. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις συχνά δεν ενδιαφέρει ο φυσικός αυτουργός, αλλά το περικείμενο σε μια δυστυχή κατάληξη μιας δυστυχούς ζωής.

Πατριάρχης Φώτιος