“Πριν πέσει η παγωνιά” του Χένινγκ Μανκέλ

Ένα καλό αστυνομικό στέκει πρώτιστα, όταν πατάει γερά σε σφιχτή δομή και τεχνική αξιοποίηση όλων των στοιχείων μέχρι να εξαχθεί το τελικό συμπέρασμα. Αυτό πολλές φορές βέβαια υποστηρίζεται από έναν βαθύτερο προβληματισμό ή ξεπερνιέται, όταν βαραίνουν στην πλάστιγγα άλλα εξίσου στιβαρά πλεονεκτήματα…

Ζεστός καφές φίλτρου:

Henning Mankell

“Innan frosten”

2002

Χένινγκ Μανκέλ

“Πριν πέσει η παγωνιά”

μετ. Λ. Καλοβυρνάς

εκδόσεις Ψυχογιός

2010

            Ο Μανκέλ, με μια σκανδιναβική σαφήνεια, δεν αφήνει τίποτα εκκρεμές, αφού δομικά δεν του ξεφεύγει ούτε μισή κλωστή από το συνολικό υφαντό-του (δες και την ανάρτηση της 15.11.2009 για το έργο-του “Firewall”). Από τη μία, σκορπά μικρές μικρές ενδείξεις και καθυστερεί επίτηδες στην εξέλιξη της υπόθεσης, προσπαθώντας να δώσει το κουβάρι-της σε δόσεις βασανιστικά αργές. Πολλοί θα έλεγαν, και μέχρις ενός σημείου έχουν δίκιο, ότι είναι αργός και γεμίζει σελίδες χωρίς αφηγηματική ουσία, ή καλύτερα χωρίς τη ραγδαία εξέλιξη που θα περίμενε ο αναγνώστης. Αυτό όμως, πέρα από την κοινωνική αναπαράσταση, αποσκοπεί και στη σταδιακή ρυμούλκηση του αναγνώστη προς το επιθυμητό τέλος. Ο τρόπος με τον οποίο γράφει μού θυμίζει σταγόνες μπλε μελάνι που πέφτουν πάνω στο ύφασμα και απλώνονται αργά ποτίζοντας την επιφάνεια και μεγαλώνοντας το κομμάτι εκείνο της βαφής. Το λευκό ύφασμα κλιμακωτά μπλαβίζει, καθώς από διάφορα σημεία επεκτείνονται τα κυανά στίγματα∙ οι μικρές κηλίδες απλώνονται, οι μικρές παρατηρήσεις ανοίγουν, συνδέονται με άλλες, γεμίζουν σιγά σιγά το ύφασμα και σε λίγο σχηματίζουν ξεκάθαρα το σχέδιο.

            Παράλληλα, σε μικρά ένθετα κεφάλαια παρουσιάζεται, από ένα σημείο και μετά, η δράση του ενόχου, αποκαλύπτεται η ταυτότητά-του αλλά και τα κίνητρα και παρακολουθείται η δολοφονική δράση-του. Αυτό που απομένει (κι εκεί ο αναγνώστης τεντώνεται στις μύτες των ποδιών-του για να δει πάνω από το παραβάν) είναι το πώς θα οδηγηθεί ο αστυνομικός επιθεωρητής Κουρτ Βαλάντερ και η κόρη-του Λίντα στην εξιχνίαση των φόνων άμοιρων ζώων, μιας πολιτισμικής ανθρωπολόγου, μιας πόρνης στη Δανία, μιας φίλης της Λίντα κ.ο.κ. Πίσω απ’ όλα αυτά ξεπροβάλλει ένας μυστηριώδης Νορβηγός που είναι και το κλειδί του γρίφου.

            Δεν μπορώ να πω ότι η κοινωνική κριτική του Μανκέλ είναι τόση όση οι νεότερες τάσεις ορίζουν και όση βλέπουν οι κριτικοί στο έργο-του. Πιο πολύ μετράει το καλοστημένο ψηφιδωτό, όπως έδειξα παραπάνω. Ωστόσο, δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει τα συμπτώματα της σουηδικής κοινωνίας, μιας φιλελεύθερης κοινωνίας που δεν έχει ξεφύγει από τον αλκοολισμό, τη μοναξιά, την απελευθέρωση των νέων αλλά και τη μοναχική μοίρα των ανθρώπων χωρίς οικογένεια, το ξάφνιασμα μπροστά στο θρησκευτικό φαινόμενο και τη δαιμονοποίησή-του κ.ο.κ.

            Τελικά, οι Σκανδιναβοί συγγραφείς μιλάνε με σαφήνεια, χτίζουν λιθάρι λιθάρι το οικοδόμημά-τους και αφήνουν το βιβλίο-τους στα χέρια του αναγνώστη, ξέροντας πως αυτός θα περάσει καλά, αλλά και πως θα στείλουν μια εικόνα της σουηδικής κοινωνίας με ξεκάθαρα περιγράμματα και αξιομνημόνευτα χρώματα.

Πατριάρχης Φώτιος