“Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων”, όπως και άλλα βιβλία για παιδιά, έχουν πυροδοτήσει διαφορετικές αναγνώσεις και σκόπιμες παραναγνώσεις από συγγραφείς που θέλησαν να πατήσουν πάνω στη φόρμα-της για να αφηγηθούν τον κόσμο διακειμενικά αλλά και ετερότροπα.
Bicerin:
Έλενα Μαρούτσου
“Το νØημα”
εκδόσεις Κέδρος
2010
Τη Μαρούτσου τη γνωρίσαμε με το “Μεταξύ συρμού και αποβάθρας”, ένα κείμενο πολύσημο που επιδέχεται τόσο τη θετική και όσο και την αρνητική πρόσληψη, ανάλογα με το πώς θα στεκόταν κανείς στα αμφίσημα επίπεδα της δράσης και της γραφής (βλ. το ποστ του Βιβλιοκαφέ στις 12.1.2009). Τώρα η πεζογράφος επανέρχεται με τα διακειμενικά-της παιχνίδια, τότε με τον Λειβαδίτη, τώρα με τον Λιούις Κάρολ, αφού στο “παραμύθι-του” βρίσκει τα ερείσματα για να μιλήσει για την τρέλα και την άλλη ματιά του κόσμου.
Η τρέλα είναι η άλλη όψη του κόσμου, στην οποία, όπως στα παραμύθια, η αλήθεια είναι ψέμα και το ψέμα αλήθεια, το σωστό είναι λάθος και το αντίστροφο, το λογικό είναι παράλογο και τούμπαλιν.
Το κείμενο της 43χρονης πεζογράφου κινείται πάνω σε μια συνεχή τεθλασμένη: ενώ στηρίζεται στο έργο του Κάρολ, προχωρά από επεισόδιο σε επεισόδιο με άλματα αλόγου στο σκάκι. Η αφηγήτρια βρίσκεται σε ένα παράξενο σπίτι, γνωρίζει την αλμπίνα Ελεάννα, κοιμάται και ξυπνά εκεί, θυμάται τον πρώτο-της έρωτα που την οδήγησε στη Λέρο και στο τρελοκομείο-κολαστήριο, μιλά με τις φίλες-της για την προδοσία-του, μένει έγκυος από τον νυν φίλο-της και τέλος παρηγορεί την Ελεάννα αλλά προκύπτει πρόβλημα υγείας και αποβάλλει …: από το ένα τετράγωνο περνά στο άλλο, από το λευκό στο μαύρο και μετά κάπου αλλού σε μια συνεχή αλλαγή πορείας. Αυτό κάνει την ανάγνωση πολύ γοργή και ενδιαφέρουσα, αλλά συνάμα ασύνδετη –εκτός κι αν η σύνδεση με την τρέλα και την Αλίκη αποτελεί και την αναγκαία και ικανή συνθήκη να δρομολογήσει την ανάγνωση.
Το έργο είναι γραμμένο με αφηγηματική άνεση που κάνει την όλη σκυταλοδρομία σκηνών πολύ σαγηνευτική. Από εκεί όμως και έπειτα αναρωτιέμαι τα εξής:
1. Μπορούν τα στοιχεία όπως παρατίθενται χωρίς να σχετίζονται στενότερα μεταξύ-τους να συνδεθούν (με την καλή θέληση και του αναγνώστη) και να βγάλουν ΝΟΗΜΑ; Ποιος τελικά είναι ο πυρήνας της σκέψης της συγγραφέως και πώς τα ποικίλα νήματα οδηγούν στη νοηματοδότηση του κειμένου-της; Είναι η τρέλα ο βασικός άξονας ή πιο πολύ μετράνε τα παρακλάδια και η τελευταία εντύπωση της τραυματικής αποβολής;
2. Ένα γενικότερο πρόβλημα της σημερινή λογοτεχνίας (και της Μαρούτσου) είναι η αήθικη στάση ζωής που προβάλλουν. Και δεν εννοώ μια ευπρόσδεκτη προοδευτική ιδεολογία απελευθέρωσης από τα δεσμά της συντήρησης, η οποία θα είναι συνειδητή και ανατρεπτική. Είναι περισσότερο μια απερίσκεπτη προβολή της ανευθυνότητας και της ευκολίας στις ανθρώπινες σχέσεις και στη συμπεριφορά-μας. Λ.χ. ο έρωτας χωρίς προφυλάξεις προβάλλεται σαν κάτι το φυσιολογικό και αυθόρμητο, η εγκυμοσύνη σαν ένα βάρος που εύκολα μπορεί να οδηγηθεί στην άμβλωση κ.ο.κ.
Εντέλει, το “Μεταξύ συρμού και αποβάθρας” έδειξε πως η συγγραφέας ξέρει να καινοτομεί και να δοκιμάζει γόνιμα τις αντοχές της γραφής. Έτσι και μ’ αυτό της το έργο, πιστεύω στη γραφή της Μαρούτσου επειδή διαθέτει αφηγηματική ικανότητα, δίνει στο ιδιωτικό και μερικό ευρύτερο προβληματισμό (παρά τις αυτοβιογραφικές εμμονές-της) και κυρίως επειδή τολμά να πειραματίζεται με χαλαρές/πιλοτικές δομές, ασχέτως αν το αποτέλεσμα δεν ικανοποιεί πάντα τον αναγνώστη.
Πατριάρχης Φώτιος
4 comments:
Το κείμενο είναι γεμάτο εξυπνακίστικες μεταφορές και υπεράριθμες παρομοιώσεις ακολουθώντας την τάση αρκετών ελλήνων συγγραφέων της γενιάς της Μαρούτσου, ή και μεγαλύτερων, που θεωρούν ότι ‘γράφω μυθιστόρημα’ σημαίνει ‘έχω μια καλή ιδέα την οποία αφού αδυνατώ να αναπτύξω, διανθίζω με ευφυολογήματα.’ Επιπλέον το κείμενο είναι επιτηδευμένο και βαρετό, χωρίς... νόημα για τον αναγνώστη. Η αποκάλυψη μετά από είκοσι σελίδες ότι η κεντρική ηρωίδα είναι τριάντα εννέα ετών έρχεται σαν δυσάρεστο σοκ, αφού ως εκείνη την στιγμή ο αναγνώστης θεωρεί ότι έχει να κάνει με τον απλοϊκό, αδόμητο τρόπο σκέψης μιας έφηβης. Η συγγραφέας επιχειρεί να παρουσιάσει τις απόψεις της για ‘την ψυχή και το νου’, την ψυχική υγεία και τη διανοητική καθυστέρηση με άκομψο, αφύσικο, ψευτο-διδακτικό ύφος, βάζοντας την ηρωίδα να κοιτάζει φωτογραφίες πασχόντων από ψυχικά νοσήματα και διανοητική καθυστέρηση, και καταλήγοντας σε συμπεράσματα που έχουν δοκιμιακή μορφή, αλλά είναι δυστυχώς τρε μπανάλ.
Frankie
Παραθέτω ένα απόσπασμα από το βιβλίο που θεωρώ απαράδεκτο κυρίως επειδή προέρχεται από την πένα μιας γυναίκας 43 ετών και όχι ενός εβδομηντάρη άνδρα. Το απόσπασμα είναι αφελώς σεξιστικό, εμπειρικά ανερμάτιστο και καταλύει προσπάθειες δεκαετιών να αποφεύγονται στη λογοτεχνία οι απλουστευτικές βιολογικές εξηγήσεις όσον αφορά τις διαφορές ανάμεσα στα φύλα: “Το κοριτσάκι που προηγουμένως χάιδευε το γατί τώρα είχε βαλθεί να το καλλωπίσει. Είχε φτιάξει με πευκοβελόνες ένα κολιέ και προσπαθούσε να του το φορέσει. Το αγοράκι είχε πάρει ένα ξύλο και κοπανούσε μια ήδη νεκρή μέλισσα. Μετά άρχισε να της τραβάει ένα ένα τα φτερά. Αν μελετήσει κανείς τα μικρά παιδιά σε αυτή την ηλικία, θα καταλάβει πολύ καλά γιατί οι σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα παρουσιάζουν τόσα προβλήματα. Είναι σαν να προσπαθούν να συνεννοηθούν δύο εντελώς διαφορετικά είδη. Μια γάτα, ας πούμε με ένα περιστέρι. Ένας αόρατος ίππος με μια νεκρή μέλισσα. Ένας τρελός με έναν καθυστερημένο."
Frankie
Αλήθεια ποιο είναι το νόημα και γιατί προβάλλονται κατά κόρον συγγραφείς που αδυνατούν να αρθρώσουν πειστικό λόγο; Ένας εκ των παρευρισκομένων στο περσινό Athens Prize όπου και τιμήθηκε η συγγραφέας για το προηγούμενο βιβλίο της, σχολίασε μιλώντας για την θλιβερή κατάσταση τόσο της κριτικής όσο και της ελληνικής λογοτεχνίας μετά το πέρας της τελετής: “Δεν βλέπετε ποια βιβλία βραβεύονται;”
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία,
Frankie
Frankie,
φαίνεται ότι σε εξόργισε πολύ αυτό το βιβλίο. Μου θυμίζεις λίγο τον εαυτό-μου στο "Μεταξύ συρμού και αποβάθρας", το οποίο σημειωτέον είναι πολύ καλύτερο, που αμφέβαλλε για την επιτυχία πολλών "τρικ" που έκανε η Μαρούτσου.
Κι εδώ αντίστοιχα είδα κενά και χάσματα (κάποιος θα τα δικαιολογούσε βάσει της σκόπιμης έλλειψης νοήματος). Βρέθηκα πάλι λοιπόν σε μια αμφίθυμη διάθεση, χωρίς να μπορώ να προσυπογράψω απόλυτα όσα λες αλλά και χωρίς να μπορώ να προτείνω μια γραμμή καταξίωσης του βιβλίου
Πατριάρχης Φώτιος
Post a Comment