Tuesday, October 11, 2016

Η κουλτούρα του Πειραιά

Δεν μπορώ να πω ότι έχω κατά νου πολλά λογοτεχνικά κείμενα που να διαδραματίζονται στον Πειραιά, αλλά σίγουρα όσα θυμάμαι διαμορφώνουν ένα σώμα που διαπλάθει, αναπλάθει, καθιερώνει, γνωστοποιεί, παγιώνει την κουλτούρα μιας πόλης που έχει τη δική-της ταυτότητα.
          Ο Πειραιάς ως λιμάνι, ως τόπος φτώχιας αλλά και διακίνησης προϊόντων και ατόμων, έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με άλλα λιμάνια, όπως το Μπουένος Άιρες ή τη Μασσαλία. Η τελευταία έχει λογοτεχνικοποιηθεί από τον Ιζζό και από τον Αττιά, καθώς τίθεται στο κέντρο της παρανομίας, του περιθωρίου και του λαϊκού υποκόσμου. Ανάλογα και ο Πειραιάς αναδεικνύει και μέσω της λογοτεχνίας τη δική-του κουλτούρα, που περιλαμβάνει φτώχια, παρανομία, μαγκιά, Ολυμπιακό, διακίνηση αγαθών, νόμιμων και παράνομων, Τρούμπα, νυχτερινή ζωή, ναύτες, στόλο κ.ο.κ.
          Παλιότερα, ο Καραγάτσης και πιο πρόσφατα ο Χρήστος Οικονόμου, ο Χαριτόπουλος, ο Μασσαβέτας ορίζουν πολιτισμικά τόσο το κέντρο και το λιμάνι όσο και τα προάστια ή τις γειτονιές, από το Κερατσίνι έως τον Κορυδαλλό κι από τη Δραπετσώνα έως τη Νίκαια. Η λογοτεχνία βρίσκει σ’ αυτά τα μέρη μια ιδιαίτερη κουλτούρα, που φαντάζει “εξωτική”, έκκεντρη, λούμπεν, έξω από τις νόρμες, έξω από το αθηναϊκό κέντρο, έξω από τη λογοτεχνία του μέσου Έλληνα. Έτσι, τα σκηνικά που στήνονται λειτουργούν ως άξονες διείσδυσης σε ένα δράμα, οικείο όσο και αλλόκοσμο, κοντινό όσο και μακρινό, προσιτό γεωγραφικά αλλά και απρόσιτο πολιτισμικά.
          Θα ακολουθήσουν δυο έργα που καταπιάνονται μ’ αυτό το πολιτισμικό σκηνικό και διερευνούν βιωματικά το πειραιώτικο υπόστρωμα παλιότερων κυρίως εποχών.
          Αλήθεια, ποια λογοτεχνικά έργα έρχονται στον νου-σας, κείμενα που είναι βαφτισμένα με την κουλτούρα του Πειραιά;

Πατριάρχης Φώτιος 

6 comments:

Rosa Mund said...

Ελπίζω να μην παρασύρομαι από το ότι ο Μουρσελάς είναι Πειραιώτης, αλλά χωρίς να είμαι πολύ σίγουρη, νομίζω ότι το βιβλίο "Βαμμένα κόκκινα μαλλιά" διαδραματίζεται στον Πειραιά, τουλάχιστον σε ένα μεγάλο μέρος του προς το τέλος.
Παρεμπιπτόντως, αυτό το βιβλίο αρνιόμουνα να το διαβάσω. Κάτι με ενοχλούσε στο οπισθόφυλλο. Ο επίμονος βιβλιοπώλης-φίλος μου στο τέλος με έπεισε. Και μπορώ να πω ότι ανήκει στα 10 καλύτερα ελληνικά βιβλία της ζωής μου.

Επίσης: Το (ημιτελές) 10 του Καραγάτση διαδραματίζεται σε μια λαϊκή πολυκατοικία στον Πειραιά.
Υπάρχουν και τα πρόσφατα "Εκ Πειραιώς" και "Πειραιώτες"του Χαριτόπουλου, τα οποία προφανώς έχετε κατά νου.
Τέλος, Χαμοζωή: Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος

Η μνήμη μου δεν με βοηθά περισσότερο.

βιβλιοπωλείο χωρίς όνομα said...

το ΔΕΚΑ του Καραγάτση και του Χαριτόπουλου ΕΚ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

Βιβή Γ. said...

Τι ωραίο ερώτημα έθεσες,Πατριάρχη,μπράβο,να ασκούμε την μνήμη μας πότε πότε,καλό είναι.Εμένα μου ήρθε στο μυαλό ο Δημοσθένης Βουτυράς.Πειραιώτης ο ίδιος και πειραιώτικα,θαρρώ,έγραφε στα περισσότερα διηγήματά του αν και δεν ήταν πάντα ο Πειραιάς το σκηνικό τους.
Τι εννοώ μ΄αυτό το "έγραψε πειραιώτικα",θα μου πείτε.Μεγάλη κουβέντα.Να την κάνουμε αν θέλετε.
Πάντως όχι μάγκικα και λιμανίσια και κάτι τέτοια(συγχωρείστε με, μα έχω βαρεθεί να ακούω αυτά τα κλισέ,λαϊκοί άνθρωποι δεν σημαίνει ντε και καλά ορδές από κάφρους και μάγκες).

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ευχαριστώ για τις σκέψεις.
Η μνήμη, όντως, Βιβή, μπορεί να συγκεράσει εποχές και κείμενα.
Δυστυχώς, απ' ό,τι βλέπω, πέρα από τον κλασικό Καραγάτση και τον σύγχρονο Χαριτόπουλο, που είχα υπόψη,
δεν υπάρχουν πολλά δείγματα. Κρατώ:
- τον Μουρσελά ("Βαμμένα κόκκινα μαλλιά")
- τον Παναγιωτόπουλο ("Χαμοζωή").
Δεν ξέρω αν ο Βουτυράς εμπίπτει πράγματι σ' αυτό το πλαίσιο.
Π.Φ.

Unknown said...

Καλημέρα,
Ως γέννημα θρέμμα της Θεσσαλονίκης δεν μπορώ να βοηθήσω.
Καλό φθινόπωρο!
Σουμέλα

Βιβή Γ. said...

Από τυπικής πλευράς δεν ξέρω,κι εγώ δεν είμαι σίγουρη αλλά αυτός μου ήρθε στο μυαλό αμέσως. Ίσως συνειρμικά, επειδή σκέφτηκα τον Οικονόμου που όμως τον είχατε γράψει και για λόγους συγκερασμού εποχών και κειμένων στην μνήμη,όπως σωστά λες,πήγα χωρίς να το ψειρίσω στον σπουδαίο αυτόν διηγηματογράφο.Γενικότερα τι γνώμη έχεις για τον Βουτυρά;