Monday, February 10, 2014

“Μάρτυς μου ο Θεός” του Μάκη Τσίτα

Ένας ήρωας αντιήρωας, ένας αφηγητής αυτοϋπονομευόμενος, μια αφήγηση που γυρίζει μπούμερανγκ κι ένας λόγος αυτοειρωνικός που αποκαλύπτει συνεχώς αλήθειες. 
 
 
Espresso:
Μάκης Τσίτας
“Μάρτυς μου ο Θεός”
εκδόσεις Κίχλη
2013 

            Λίγα βιβλία στηρίζονται κατ’ εξοχήν σε έναν χαρακτήρα, που με το βάρος ή την ιδιαιτερότητά-του, με το στίγμα-του, καλό ή κακό, και με την αυτονομία-του δεσπόζει σε όλο το βιβλίο. Κι ακόμα πιο σπάνιο είναι αυτός ο χαρακτήρας να είναι αντιηρωικός, να αφηγείται την ιστορία-του και ταυτόχρονα να την υπονομεύει, να προβάλλει τις αλήθειες-του, οι οποίες άμα τη γενέσει-τους αποδεικνύονται τζούφιες. Μου έρχεται στον νου ο Καπάνταης στη “Φανταστική περιπέτεια” του Αλέξανδρου Κοτζιά και ο Σ.Π. στον “Εξώστη” του Νίκου Καχτίτση.
            Ανάλογη περίπτωση είναι ο Χρυσοβαλάντης του Μάκη Τσίτα. Πενήντα δύο χρονών, υπέρβαρος, με προβλήματα υγείας, με έναν μονήρη βίο, τον οποίο θέλει να σπάσει με γάμο, αλλά δεν μπορεί, με μια ανερμάτιστη ζωή που αυτή τη στιγμή τον βρίσκει άνεργο και με οικονομικές δυσχέρειες. Ακόμα χειρότερα, είναι αγράμματος, με μεγάλα ποσοστά αφέλειας και αγαθοσύνης, και προσκολλημένος στην εκκλησία, χωρίς ωστόσο να δείχνει αυτοσυγκράτηση και να ακολουθεί τις χριστιανικές αξίες. Από τη μια, πιστεύει στον Θεό, έχει περί πολλού το Άγιο Όρος, συναναστρέφεται ιερείς και εξομολογείται, κι από την άλλη ηδονοθήρας συχνάζει σε οίκους ανοχής, τσιλημπουρδίζει γενικώς με αφερέγγυα γύναια, τρώει αν και έχει σάκχαρο, είναι λίγο ρατσιστής κ.ο.κ. Κι όλα αυτά μεταφράζονται σε ψυχολογικά προβλήματα, που τα αντιμετωπίζει με συχνές επισκέψεις σε γιατρούς.
            Ο λόγος-του είναι αγλάισμα, όχι τόσο ασυναρτησιών και σολοικισμών, όσο αφελών αντιλήψεων και απλοϊκών σκέψεων, μεγάλων θεωριών και αβάσιμων συλλογισμών. Ο Χρυσοβαλάντης είναι η περίπτωση θύματος που δεν διαθέτει τις ηθικές δυνάμεις να αντισταθεί τόσο στους δικούς-του πειρασμούς όσο και στις απαιτήσεις των άλλων, από το πρώην αφεντικό-του, το οποίο τον εκμεταλλευόταν ασύστολα, μέχρι και των διάφορων ερωμένων-του, που τον περιέπαιζαν συνεχώς. Μέσα στην αφήγησή-του φυτρώνουν λουλούδια άδολου χιούμορ, δέντρα (αυτο)ειρωνείας που δεν την καταλαβαίνει ο ίδιος ο αφηγητής, θάμνοι τραγικότητας και κωμικότητας, που αναφύονται δίπλα δίπλα, ένα τεράστιο πλέγμα λειχήνων που κάνουν την ανάγνωση να απλώνεται δροσερή και μειδιώσα.
            Ο αντι-ήρωας του Μάκη Τσίτα δεν είναι το θύμα μιας κακεντρεχούς κοινωνίας, απλό δείγμα κάθε ανθρώπου που οι μοχθηροί άλλοι και το αδηφάγο σύστημα καταφέρνουν να εκμεταλλευτούν. Δεν είναι ο απλός μέσος όρος που “αντιμετωπίζει από κάθε πλευρά την εχθρότητα και τον κυνισμό”, ο ίδιος αθώος και η κοινωνία εκτρωματική και αποτρόπαια. Αν αυτό ήθελε να πετύχει ο συγγραφέας, τότε μάλλον αστόχησε. Αν όμως επιδίωξε να πλάσει έναν άνθρωπο, ο οποίος φταίει γιατί έπλασε μια διαστρεβλωμένη εικόνα του κόσμου, έγινε υποτακτικός και άβουλος, είδε τη θρησκεία ως καταφύγιο αλλά όχι ως ηθικό σύστημα, αδυνατούσε να αρνηθεί και να αποκρούσει τις επιβουλές των άλλων, τότε, ναι, έπλασε έναν αυθεντικό μυθιστορηματικό χαρακτήρα, που στέκεται αυτόνομος και ζωντανός μπροστά-μας!  

[Το φωτογραφικό υλικό αντλήθηκε από: aloftyexistence.wordpress.com, crystalsharriss.blogspot.com, syontix.com και chubibo.com]

Η επόμενη ανάρτηση {εκτός κι αν μεσολαβήσει κάτι σημαντικό} θα αφορά στο βιβλίο του Ίνγκο Σούλτσε “Αδάμ και Έβελιν” (εκδόσεις Καστανιώτη), το οποίο αναφέρεται στην Πτώση του Τείχους και στην αίσθηση ενός κόσμου που αλλάζει.
Πατριάρχης Φώτιος

15 comments:

NYT Review of Books said...

Πολυ εύστοχη η τελευταία παράγραφος του πόστ!

Δεν έχω διαβάσει το,βιβλίο, αλλα μου άρεσε ως σκέψη.

Kostas ALEXOPOULOS said...

Η έγκυρη ηθογραφία του μικροαστού νεοέλληνος.
Τα σέβη μου Σεβασμιότατε!

Πάπισσα Ιωάννα said...

NYTimes,
σε παλιότερες φάσεις θα πίστευα ότι το περιεχόμενο μετράει σε μια ανάρτηση και όχι το ύφος.
Τελευταία όμως καταλαβαίνω πως και το "μέσο είναι το μήνυμα".
Επομένως ευχαριστώ
Καλημέρα
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Constantin,
όντως πρόκειται για την προσαρμοσμένη εθελοτυφλία του μέσου Έλληνα,
την ηθογραφική αποτύπωση της μικροαστικής-του νοοτροπίας.
Την ευλογία-μου, τέκνον-μου!
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Θυμήθηκα, τώρα, τον "Λαυρέντη" του Αναγνωστάκη.
Αντιπροσωπευτικός κι αυτός...
Σε λίγους, μόλις, στίχους.

Ελ,Ελ

nkarakasis said...

Μου κέντρισε το ενδιαφέρον η παρουσίαση. Όπως και το εξώφυλλο. Το ύφος αναμφίβολα είναι σημαντικό, αλλά χρειάζεται η απαραίτητη ειρωνεία να το στηρίξει, που από ότι κατάλαβα είναι επαρκέστατη. Δείχνει σπάνιο και θα μπει στα προσεχώς. Εξάλλου, είναι και οι εκδόσεις που σε κάνουν να εμπιστευτείς το περιεχόμενο.

Τα σέβη μου.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ελ,Ελ,
ο Λαυρέντης, κάθαρμα ολκής κι αυτός,
δεν είναι ωστόσο αφηγητής που να αποκαλύπτει εν αγνοία-του το ποιόν-του.
Ωραίο ποίημα, ωστόσο.
Ευχαριστώ που με έκανες να το ξαναβρώ
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Νίκο,
το έχει όντως όλο το πακέτο:
ύφος, ειρωνεία, μικροαποκαλύψεις, καθημερινούς αντιηρωικούς τόνος,
εκδοτική επιμέλεια...
Αξίζει να το δεις.
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Ούτως ή άλλως, Πατριάρχη Φώτιε, η ζωή του καθενός δεν είναι -συνειδητά ή όχι- παρά η αφήγηση του εαυτού του.
Ο Λαυρέντης και ο Χρυσοβαλάντης, αντιπροσωπευτικές φιγούρες δύο διαφορετικών, όμως, τύπων ανθρώπου.
Κάθαρμα ολκής ο ένας, φουκαρατζίκος ο άλλος -μίζεροι και οι δύο. Καθρεφτίζουν μια κάποια όψη της κοινωνίας ο καθένας και όχι το σύνολό της, μην τρελαινόμαστε κιόλας.
Το κακό, για μένα, με τέτοιους περιορισμένους "καθρέφτες" είναι, ότι παγιδεύουν το βλέμμα σε μια παγωμένη, στο χώρο και στο χρόνο, δισδιάστατη επιφάνεια κι αυτό δεν ξέρω τι νόημα έχει και τι εξυπηρετεί εν τέλει. Αν ο "καθρέφτης" δεν γίνεται γυαλιά, καρφιά και θρύψαλα, ν' ανοίξει ο χώρος, μήπως και εκτραπεί η στερεοτυπική σκέψη δεν θα μιλούσα για σούπερ ντούπερ λογοτεχνία, ενώ είναι ένα ερώτημα, αν η αστική ηθογραφία, μπορεί να πει σήμερα το οτιδήποτε επί της ουσίας. Λογοτεχνικά, κοινωνικά, ιδεολογικά κλπ.
Καλημέρα

Ελ,Ελ

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ζητάς από τη λογοτεχνία,
αν καταλαβαίνω τη σκέψη-σου,
να ανατινάξει την κοινωνική αρτηριοσκλήρυνση
και να δώσει το έναυσμα για αλλαγή νοοτροπιών.
Πιο ενεργά, πιο δραστικά, πιο επιτυχημένα...
Καλά κάνεις. Απλώς δεν ξέρω αν μπορεί.
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Ναι, Πατριάρχη Φώτιε!
Σίγουρα δεν είναι καθόλου εύκολο. Και από πλευράς λογοτεχνίας να το πράξει, και, ακόμα περισσότερο, από πλευράς κοινωνίας να συμπράξει. Η δυσκολία όμως, που ενέχει κάθε ανάλογο όραμα, μπορεί και πρέπει να είναι κινητήρια και όχι ανασταλτική δύναμη. Αλλιώς, τι;

Ελ,Ελ

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ελ,Ελ,
καταλαβαίνω.
Την καλημέρα-μου
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Καλημέρα, Πατριάρχη Φώτιε!

Ελ,Ελ

ναυτίλος said...

Φώτιε, το βιβλίο το βρήκα ενδιαφέρον. Ο Τσίτας γράφει καλά, είναι ευρηματικός, με χιούμορ και ειρωνεία. Ωστόσο, το βιβλίο εξαντλείται πολύ γρήγορα. Δεν δικαιολογείται με τίποτε το μέγεθός του. Θα προτιμούσα μια νουβέλα έως 100 σελίδες. Η αφηγηματική οικονομία δεν ανήκει στα χαρίσματά του. Ακόμα θα μπορούσε (με μία συμπύκνωση) να είναι ένας εξαιρετικός θεατρικός μονόλογος...

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ναυτίλε,
από ένα σημείο και μετά έχει μπει ο αυτόματος πιλότος και το αναγνωστικό αεροπλάνο απλώς τροχοδρομεί.
Πατριάρχης Φώτιος