Friday, April 26, 2013

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: diavazontas & vivliocafe

Η ανάγνωση είναι πολλά πράγματα για τον καθένα χωριστά, πάνω από όλα όμως είναι απόλαυση. Οι ψηφοφορίες για τα προσφιλέστερά μας βιβλία εμπεριέχουν ένα ρίσκο, να μπει κανείς στον πειρασμό να παραθέσει τα αριστουργήματα της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας, ξεχνώντας τα αμιγώς προσωπικά του γούστα.
Γι’ αυτό έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να γίνει μια σύγκριση ανάμεσα στην ψηφοφορία που διεξήχθη στο diavazontas.blogspot.com (24/4/2013) από την Κατερίνα Μαλακατέ με στόχο να επιλεγούν τα 10 πιο αγαπημένα βιβλία με δύο ανάλογες δημοσκοπήσεις που είχε διεξαγάγει ο Πατριάρχης Φώτιος στο Βιβλιοκαφέ, μία για τα καλύτερα ελληνικά πεζογραφήματα (7/1/2011) και μια άλλη για τα καλύτερα ξένα μυθιστορήματα (2/5/2011).
Παρά τα διαφορετικά κριτήρια και όρους διεξαγωγής κάθε βολιδοσκόπησης, τη διαφορά στο περιεχόμενο κάθε έρευνας, τη συνολική αποτίμηση στην ψηφοφορία της Κατερίνας και τις επιμέρους αποτιμήσεις στις ψηφοφορίες του Πατριάρχη, το διαφορετικό κοινό που συμμετείχε, ή μάλλον ακριβώς γι’ αυτούς τους λόγους, η συν-εκτίμηση έχει να εξαγάγει ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΑΞΙΟΠΡΟΣΕΚΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.
            Δείτε καταρχάς τον συγκριτικό πίνακα. Ο αριθμός δηλώνει τη σειρά κατάταξης στις προτιμήσεις του κοινού (1: περισσότερες ψήφους). Στις ψηφοφορίες του 2011 υπάρχουν δύο αριθμήσεις (με τον δείκτη [ε] να δηλώνει ελληνικό έργο), ενώ στην αντίστοιχη του 2013 η λίστα είναι ενιαία.   

 
ΕΡΓΟ
2011
2013
Έγκλημα και τιμωρίαΦιοντόρ Ντοστογιέφσκι
2
1
Ανεμοδαρμένα ΎψηΈμιλυ Μπροντέ
 
2
Η μεταμόρφωση - Φραντς Κάφκα
 
3
Η δίκηΦραντς Κάφκα
1
4
Ταξίδι στην άκρη της νύχτας Φερντινάντ Σελίν
4
5
Αδελφοί Καραμαζώφ - Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι
6
6
Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας - Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες
 
7
Ο ξένος - Αλμπέρ Καμύ
14
8
Το μαγικό βουνό - Τόμας Μαν
8
9
1984Τζορτζ Όργουελ
5
10
Αναζητώντας το χαμένο χρόνο - Μαρσέλ Προυστ
10
11
Εκατό χρόνια μοναξιάςΓκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες
3
12
Η Φόνισσα – Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
1[ε]
13
Οι άθλιοιΒίκτορ Ουγκώ
16
14
Τα σταφύλια της οργής - Τζον Στάιμπεκ
 
15
Άπαντα πεζά – Χόρχε Λουίς Μπόρχες
 
16
Το κιβώτιο - Άρης Αλεξάνδρου
2[ε]
17
2666Ρομπέρτο Μπολάνιο
 
18
Διηγήματα – Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
 
19
Η βουή και η μανία – Ουίλιαμ Φώκνερ
 
20
Και με το φως του λύκου επανέρχονται - Ζυράννα Ζατέλη
11[ε]
21
Μόμπι Ντικ - Χέρμαν Μέλβιλ
 
22
Ο ηλίθιος - Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι
12
23
Ο Χριστός ξανασταυρώνεται Νίκος Καζαντζάκης
 
24
Πέδρο Πάραμο - Χουάν Ρούλφο
 
25
Το κουτσό – Χούλιο Κορτάσαρ
 
26
Το όνομα του Ρόδου - Ουμπέρτο Έκο
9
27
Το σπίτι των πνευμάτων - Ιζαμπέλ Αλιεντε
 
28
Ακυβέρνητες πολιτείες – Στρατής Τσίρκας
4[ε]
 
Eroica - Κοσμάς Πολίτης
5[ε]
 
Πόλεμος και ειρήνη – Λέο Τολστόι
7
 
Δον Κιχώτης – Μιγέλ Θερβάντες
11
 
Ο μικρός πρίγκιπας – Αντουάν Σαίντ ντ’ Εξυπερί
13
 
Λολίτα – Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ
15
 
Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι - Όσκαρ Ουάιλντ
17
 
Οδυσσέας – Τζέιμς Τζόυς
18
 

 
Και ορίστε κάποια συμπεράσματα στα οποία καταλήξαμε από κοινού :

1.      Μια ένωση των δύο δημοσκοπήσεων (2013 U 2011) εμφανίζει 36 κορυφαία έργα, που σίγουρα είναι μια καλή πρόταση για διάβασμα.
2.      Η πλειοψηφία των καλύτερων/πιο αγαπημένων έργων βρίσκεται και στις δύο ψηφοφορίες. Στα υψηλά κλιμάκια κάνει αίσθηση η θέση της “Μεταμόρφωσης” του Κάφκα και του μυθιστορήματος “Ανεμοδαρμένα ύψη” της Έμιλυ Μπροντέ το 2013 με την απουσία τους το 2011. Αντίστοιχα, τα τελευταία έργα στη συγκριτική λίστα, ενώ υπάρχουν το 2011, απουσιάζουν το 2013.
3.      Η λίστα των TOP περιλαμβάνει έργα που διαχρονικά, απ’ ό,τι φαίνεται, κερδίζουν την εμπιστοσύνη των αναγνωστών. Ίσως γιατί είναι ασφαλέστερες επιλογές, ενώ τα νεότερα βιβλία μένει να αποτιμηθούν. Ο Ντοστογέφσκυ με τρία βιβλία, ο Κάφκα και ο Μάρκες με δύο έργα ο καθένας-τους αναδεικνύονται στους πιο αγαπημένους συγγραφείς.
4.      Ο 19ος αιώνας αντέχει ακόμα με έργα των Ντοστογέφσκι, Τολστόι, Μπροντέ, Ουγκώ, Ουάιλντ, Μέλβιλ, Παπαδιαμάντη, ενώ ακόμα πιο πίσω πάμε στον “Δον Κιχώτη” του 17ου αιώνα. Παραδόξως (;) απουσιάζουν οι Γάλλοι κλασικοί Φλωμπέρ, Σταντάλ, Ζολά κ.ο.κ. και διασώζεται μόνο ο Ουγκώ.
5.      Σε εξέχουσα θέση είναι η ισπανόφωνη λογοτεχνία με οκτώ έργα (8), ακολουθεί η αγγλόφωνη με επτά (7), η γαλλόφωνη με πέντε (5), η ρωσόφωνη με τέσσερα (4), η γερμανόφωνη με τρία (3) και η ιταλόφωνη με ένα (1).
6.      Από τα ελληνικά έργα το 2011 ξεχώρισαν στην πρώτη θέση “Το κιβώτιο” του Αλεξάνδρου και “Η Φόνισσα” του Παπαδιαμάντη, ενώ ανάλογα αποτελέσματα έδειξε και η ψηφοφορία του 2013. Ο Παπαδιαμάντης με τη “Φόνισσα” μάλιστα βρέθηκε στην τιμητική 13η θέση σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ γενικά τα διηγήματά-του κατέλαβαν επίσης πολύ υψηλή θέση. Φυσικά αμφιβάλλουμε αν οι ξένοι θα έβλεπαν με το ίδιο μάτι τις επιλογές-μας, αν και τα δυο ελληνικά που ξεχώρισαν είναι όντως πολύ καλές περιπτώσεις.
7.       Η νεότερη ελληνική λογοτεχνία εκπροσωπείται σε χαμηλότερες θέσεις στην ψηφοφορία του 2013 από τη Ζυράννα Ζατέλη, αλλά είναι γενικά απούσα, όταν μιλάμε συνολικά για τα αγαπημένα μας βιβλία. Πράγμα φυσιολογικό αν αναλογιστούμε την παγκόσμια λογοτεχνική παραγωγή και ταυτόχρονα παράλογο γιατί η ψηφοφορία ήταν για Έλληνες βιβλιόφιλους.
8.      Εμβληματικά μυθιστορήματα με υψηλό δείκτη δυσκολίας στην ανάγνωση, όπως ο «Οδυσσέας» και ο «Άνθρωπος χωρίς ιδιότητες» καταλαμβάνουν αξιοπρόσεκτη θέση στην ψηφοφορία του Βιβλιοκαφέ, ενώ στην αντίστοιχη του Διαβάζοντας εμφανίζονται πιο περιορισμένα.
9.      Σημαντική είναι η αναφορά στο «2666», ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε στη χώρα μας το 2011 κι όμως πρόλαβε σε αυτά τα δυο χρόνια να καθιερωθεί στη συνείδησή μας ως κλασικό και να βρει θέση ανάμεσα στα κορυφαία το 2013. Ή αυτό δείχνει ότι το έργο έγινε μόδα και ίσως σε λίγα χρόνια, σε μια ανάλογη ψηφοφορία, δεν θα προβληθεί;
10.  Και στις δυο ψηφοφορίες έλειψε πιθανώς η τόλμη να αναφερθούμε σε βιβλία νεότερα ή παλαιότερα που δε θεωρούνται παγκόσμιοι ογκόλιθοι, έχουν όμως για τον καθένα μας προσωπικό συγκινησιακό φορτίο. Ίσως απλά να είμαστε συντηρητικοί ως αναγνώστες ή, από την άλλη, απαιτείται κάποιος χρόνος για να κατασταλάξει η αξία ενός βιβλίου μέσα μας και γι’ αυτό καταφεύγουμε στα δοκιμασμένα.  

[Οι φωτογραφίες με τη σειρά που εμφανίζονται λήφθησαν από: stock-clip.com, www.librarything.com, www.ll.georgetown.edu, kepoon.com, www2.warwick.ac.uk, pantocrator.pblogs.gr και freepostermaker.com]
Κατερίνα Μαλακατέ
&
Πατριάρχης Φώτιος

11 comments:

ναυτίλος said...

Αγαπητέ Φώτιε, συνεχίζοντας τη συζήτηση απο την προηγούμενη ανάρτηση σχετικά με τη διαφορά μιας λίστας με τα καλύτερα από μια λίστα με τα πιο αγαπημένα θα σου επαναλάβω τα παρακάτω προσθέτοντας και κάτι ακόμα:
Κάθε βιβλίο, συχνά, κρύβει πίσω του μια ολόκληρη ιστορία, που μπορεί για εντελώς προσωπικούς λόγους να το κάνει πολυαγαπημένο.
Για παράδειγμα "Το Τενεκεδένιο ταμπούρλο" του Γκρας μου κράτησε παρέα σε δύσκολες στιγμές κατα τη στρατιωτική μου θητεία. "Ο Θείος Πλάτων" της Ζέη είναι το πρώτο βιβλίο που διάβασα στα παιδιά μου. Η "Eroica", το βιβλίο που πήρα μαζί μου στις πρώτες διακοπές στην Αστυπάλαια με την Χρυσάνθη, ένα άλλο βιβλίο (Τα ημερολόγια του Κίρκεγκωρ) γιατί το 'ψαχνα σε όλο το Παρίσι το 1989 και όταν το βρήκα σε κάποιον μπουκινίστ το γιόρτασα τρώγοντας μύδια και πίνοντας μπύρες...
Αυτά και άλλα πολλά είναι τα πολυαγαπημένα μου, αλλά όχι αυτά που θεωρώ τα καλύτερά μου. Υπάρχει μια σημαντική διαφορά: "Η Καρδιά του σκότους" του Κόνραντ (που σημειωτέον ξέχασα να το βάλω στη λίστα της Μαλακατέ) είναι από τα καλύτερά μου. Όσες φορές κι αν το διαβάσω κάτι καινούριο έχει να μου πει. Το ίδιο και "O Πύργος" ή ο "Μόμπι Ντικ" (τον διαβάζω τα τελευταία τρία χρόνια ξανά και ξανά).
Συνεπώς η δική μου λίστα περιείχε τα καλύτερά μου (με βάση τα παραπάνω κριτήρια) και όχι τα αγαπημένα μου, που δε νομίζω να αφορούν άλλους. Ποιος ο λόγος να κοινοποιήσω τα πιο αγαπημένα μου; Ποιος θα καταλάβει γιατί είναι τα πιο αγαπημένα μου; Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που σε σημαντικό μεγάλο βαθμό αυτές οι λίστες συμπίπτουν.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Νομίζω ότι η όλη συζήτηση, ουσιαστική στη βάση-της, κινείται γύρω από το ποια κριτήρια επιλέγουμε όταν προτείνουμε τα ΤΟΠ βιβλία.

1. Τα άξια να τεθούν ψηλά στις μέλλουσες επιλογές των αναγνωστών με κρτήριο την ποιότητά-τους στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.
2. Τα αγαπημένα που έχουν για μας ιδιαίτερη αξία, επειδή συνδέονται με φάσεις της ζωής-μας και έτσι έχουν χρωματιστεί θετικά.
3. Τα αιρετικά. Αυτά δηλαδή που θα έπρεπε να τεθούν πολύ ψηλά, αλλά έως τώρα δεν έχουν καταξιωθεί (για διάφορους λόγους), ενώ πιστεύουμε σ' αυτά.

Το 1 αφορά συντηρητικές επιλογές οι οποίες όμως τυγχάνουν και της δικής-μας εκτίμησης. Και παρόλο που συμφωνώ εν μέρει με την Pellegrina, δεν πιστεύω ότι υπάρχει μία τέτοια αντικειμενική και κοινώς αποδεκτή λίστα και επομένως δεν αξίζει η προσωπική γνώμη. Ούτε ότι αυτή η προτεινόμενη 36άδα δεν αξίζει ως ιστολογικός Κανόνας που καλό είναι να ωθήσει σε περαιτέρω ποιοτικές αγορές.

Το 2 είναι προφανώς υποκειμενικό και έχει δίκιο ο Ναυτίλος, όταν παραμερίζει κριτήρια τέτοιου τύπου ως άκρως μεροληπτικά.

Το 3 είναι η επιλογή θάρρους, που δεν την έκανα ούτε εγώ. Θέλει να ξέρεις τα "κλασικά" και να πεις ότι υπάρχουν άλλα, εξίσου ή περισσότερο σημαντικά, που τα προτείνεις μετά λόγου γνώσης και, αν τύχουν της αναμενόμενης αποδοχής, μπορεί να εκθρονίσουν τα καθιερωμένα του Κανόνα. Όλο και γλυκαίνομαι με την ιδέα να κάνω μια μελλοντική ψηφοφορία γι' αυτά.

Πατριάρχης Φώτιος

ναυτίλος said...

Θα μπορούσες να οργανώσεις μια ψηφοφορία στην οποία να αποκλείσεις τα κλασικά βιβλία, αυτά που ονομάζουμε βιβλία του Κανόνα.
Εκεί θα μπορούσε ο καθένας να αναφέρει βιβλία σημαντικά που κατά τη γνώμη του είναι αδικαιολόγητα αγνοημένα ή βιβλία σύγχρονα, που τα χάρηκε και θα 'πρεπε να έχουν κάποια στιγμή θέση σε έναν αναβαθμισμένο Κανόνα.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ναυτίλε,
αυτό ακριβώς λέω στο 3.
θα περιμένω εκεί να βάλει ο καθένας τη δική-του γνώση και αίσθηση, ώστε να φτιάξουμε τον Αντι-Κανόνα.
Ειδικά εσύ θα είσαι πολύτιμος
Θα το κάνω σίγουρα
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

Εγω με το Κιβώτιο και τη Φόνισσα τελείωσα 5 χρόνια πριν: οταν τα έκανα "πρωταγωνιστές" σε ενα φανταστικο βιβλίο-μεσα-στο-βιβλίο, στη "Μερα της Μελάνης' Τωρα σκεφτομαι να τα σβησω: λεγε, λεγε,μου καταντησατε το ανεκδοτο βιβλίο μου, απο πρωτοπόρο ..mainstream με το ζορι..(χωρια ολα τα αλλα που εχει προβλεψει και επαληθεύονται, με αποτελεσμα, αντιθετα απο ο,τι φανταζεστε, εγω να ξενερωνω..)(ελεος πια με το Κιβωτιο και τη Φονισσα! Και με ολα τα άλλα. Εχω βαρεθει: μια κοινωνια που απο γενια σε γενια επαναλαμβάνει τα ι δ ι α. Θα ηθελα ΠΑΡΑ πολυ να διαβασω σαφη επιχειρηματολογία (χωρις σαλτσες και ¨εξαιρετικά"!!), ΓΙΑΤΙ το "Εγκλημα και Τιμωρία" ειναι τοσο σπουδαιο βιβλιο για το σημερινο νεοελληνα

Μαραμπού said...

Νομίζω έχεις ένα μικρό κόμπλεξ με τα βιβλία σου. Κυρίως με τα ανέκδοτα, στα οποία αναφέρεσαι συνεχώς, τα χαρακτηρίζεις πρωτοπόρα, ξενερώνεις με όσα είχες προβλέψει και τα βλέπεις τώρα να επαληθεύονται... αν όλες αυτές οι αναφορές είναι κάποιο είδος αυτοσαρκασμού και χιουμοριστικής διάθεσης, συγγνώμη, αλλά δεν μπορώ να γελάσω με τα ανέκδοτά σου. Αν ο Μπέρνχαρντ διάβαζε μερικά από τα σχόλιά σου, θα έγραφε μερικές εξαιρετικές σελίδες λογοτεχνικής κριτικής! Κατηγορείς όλες αυτές τις επιλογές των ανθρώπων που επέλεξαν για αγαπημένα τους κάποια από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, αλλά δεν μπήκες στον κόπο να πάρεις μέρος στην πρωτοβουλία του "Διαβάζοντας" και να αναφέρεις τα δικά σου "εξαιρετικά". Ζητάς με θέρμη να διαβάσεις μια σαφή επιχειρηματολογία ΓΙΑΤΙ το "Έγκλημα και τιμωρία" πρέπει σώνει και καλά να είναι τόσο σπουδαίο βιβλίο για τον σημερινό Έλληνα, αλλά από την άλλη, δεν μας γράφεις ΓΙΑΤΙ να ΜΗΝ είναι πια; Γιατί όταν ο μέσος Έλληνας αναγνώστης διαβάζει 2.5 βιβλία το χρόνο, τότε το μισό ας είναι το "Έγκλημα και τιμωρία". Γιατί, οι περισσότεροι Έλληνες που έσπευσαν να θεωρήσουν αυτά τα βιβλία "παλιά" (με την έννοια του ξεπερασμένου) είναι οι πρώτοι που έφεραν το πρόθεμα "νέο", ως μετάλλιο μιας δήθεν επαναστατικής πράξης. Γιατί οι μεγαλοφυΐες εμφανίζονται πολύ σπάνια και οφείλουμε να τις φωτίσουμε με την ανάλογη προσοχή αν και αυτές δεν δίνουν σκατό (they don't give a shit - έχω και γω χιούμορ!) για την γνώμη μας. Γιατί η μεγαλοφυΐα μου πρέπει να αποχωρήσει για να ασχοληθεί με το ανέκδοτο της, παίρνω τα κόμπλεξ μου και σε χαιρετώ.


Με κάθε (άλλο παρά) συμπάθεια.

Pellegrina said...

Αγαπητέ Μαραμπου, δεν αναφερθηκα σε κανεναν προσωπικά, (ωστε να "κατηγορήσω")παρά μονο στον εαυτο μου: εξεφρασα τα συναισθηματα μου, Μπορει να εχω και πολυ μεγαλο κομπλεξ, εσυ τι ζορι τραβάς;

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
καταλαβαίνω το "πήξιμο" απ' ό,τι θεωρείται κλασικό και θέλεις να το ξεπεράσεις με φρέσκα κείμενα.
Μπορώ ωστόσο να σου παρουσιάσω λόγους γιατί ψήφιρα το "Έγκλημα και τιμωρία", γιατί δηλαδή θεωρώ ότι ακόμα κσι σήμερα αξία.
Ο βασικός -και δεν θα επεκταθώ- είναι ότι παρουσιάζει εκ των ένδον τις τύψεις ενός κατά τ' άλλα ηθικού ανθρώπου που "αναγκάζεται" να σκοτώσει. Η ψυχολογική πορεία από το πριν στο μετά τον φόνο και έπειτα στην ομολογία-του είναι δείγμα ψυχικής διερεύνησης. Κι αν θες, ενέχει μια τραγικότητα όμοια με αυτήν αρχαίας τραγωδίας.

Δεν νομίζω όμως ότι η ουσία είναι αν αυτο το συγκεκριμένο βιβλίο αξίζει διαχρονικά ή όχι. Είναι αν έχουμε το θάρρος να ξεφύγουμε από τη δεσποτεία του Κανόνα. Κι εκεί θα πω περίτρανα πώς πρέπει να το έχουμε.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Μαραμπού,
καλωσόρισες στο καφενεδάκι-μου.
Μπορείς να έχεις τα μύρια δίκια (ή μπορεί κανείς να έχει αντεπιχειρήματα σε όσα λες).

Θα παρακαλέσω όμως να εκφράζονται όσα πιστεύεις με λιγότερο δογματισμό και περισσότερη διαλλακτικότητα. Λες και υπάρχει θέσφατο ότι όλοι πρέπει να συμμετέχουν στην ψηφοφορία, όλοι πρέπει να συμφωνούν με τις επιλογές του ενός ή της πλειοψηφίας, όλοι να θεωρούν ες αεί ενθρονισμένα όσα βιβλία ήταν και είναι Κανονικά.

Συμφωνώ με την κατεύθυνση των σκέψεών-σου, δεν μπορώ ωστόσο να συμφωνήσω με το ύφος-σου.
Ευχαριστώ
Πατριάρχης Φώτιος

Κατερίνα Μαλακατέ said...

Η ιδέα του Ναυτίλου πάντως είναι εξαιρετική και πολύ θα ήθελα να την εφαρμόσει σύντομα ο Πατριάρχης μας.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Κατερίνα, είναι ΔΕΣΜΕΥΣΗ.

Η ιδέα επωάστηκε από τις αντιρρήσεις της Pellegrina, ζεστάθηκε στο μυαλό-μου, ο Ναυτίλος έδωσε την τελική ώθηση και κάποια στιγμή
θα δείτε τα αυγά να κάνουν κοτοπουλάκια.

Πατριάρχης Φώτιος