Monday, December 03, 2012

Από τον τύπο του Σαββατοκύριακου

Γράφει καίρια ο Νίκος Δαββέτας προχθές το Σάββατο (1/12) στη νεόκοπη “Εφημερίδα των Συντακτών”:

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον το συνέδριο των ιστορικών που διοργανώθηκε προ ημερών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με θέμα τη δεκαετία του ’40. […]
Μιλώντας για τον αναθεωρητισμό της Ιστορίας, καθηγητής μάς διαβεβαίωσε από το βήμα του συνεδρίου ότι «όλο το κακό (του αναθεωρητισμού) άρχισε από τη λογοτεχνία, από συγγραφείς όπως ο Θ. Βαλτινός και Ν. Γκατζογιάννης που διαστρέβλωσαν τα γεγονότα του Εμφυλίου». Έτερος ομιλητής τόνισε πως «οι λογοτέχνες που ασχολούνται με τη δεκαετία του ’40 διαμορφώνουν με το έργο-τους ιστορικές συνειδήσεις και πρέπει αυτό κάποτε να σταματήσει». (Πώς αλήθεια θα σταματήσει;). Ενώ καθηγήτρια που έκανε σύντομη παρέμβαση, χαρακτήρισε συλλήβδην τα μεταπολεμικά ιστορικά μυθιστορήματα «φληναφήματα» (ανέφερε μάλιστα συγκεκριμένα το έργο της Ρ. Γαλανάκη.
Προφανώς οι ιστορικοί-μας αδυνατούν να καταλάβουν πως ένα λογοτεχνικό έργο πρωτίστως δεν αξιολογείται από την ιστορική-του πιστότητα αλλά από τη λογοτεχνικότητά-του... 

Στο άρθρο-του με τίτλο “Ιστορικά φάουλ” ο Δαββέτας θίγει δύο-τρία βασικά θέματα παρερμηνείας της λογοτεχνικής πράξης (ο σχολιασμός είναι δικός-μου).
Το πρώτο αφορά στην αλήθεια, η οποία πρέπει να είναι αριστερή! Αν η Ιστορία χρησιμοποιούσε ως τώρα μόνο αριστερές οπτικές και αν η μέχρι τώρα λογοτεχνία στηριζόταν και στηρίζεται στην προοδευτική-αριστερή ματιά, τότε κάθε λογοτεχνικό βλέμμα που διαφοροποιείται είναι –με πολιτικά και ιστορικά κριτήρια- απαράδεκτο. Αλλά φυσικά η διαλλακτική ματιά της λογοτεχνίας δεν μπορεί στις μέρες-μας ούτε να πρεσβεύει μονόπλευρα το συντηρητικό εποικοδόμημα της εξουσίας αλλά ούτε και τις παγιωμένες αριστερές θεωρήσεις που προβάλλονταν ως αναντίρρητες.
Το δεύτερο αφορά στις σχέσεις λογοτεχνίας και ιστορίας. Οι ιστορικοί, όπως εξηγεί ο συγγραφέας, πιστεύουν στην ιστορική ακρίβεια και όχι στη μυθοπλαστική-της πραγμάτευση. Έτσι, αφενός πιστεύουν στην αυθεντία του επιστημονικού λόγου, βεβαιότητα που έχει αρχίσει να αναθεωρείται και στο εξωτερικό, αφού πλέον αναγνωρίζεται ότι η επιστήμη δεν είναι απαλλαγμένη από προκαταλήψεις και ιδεοληψίες και εκλαμβανόμενη ως αφήγηση τίθεται κι αυτή στον παρονομαστή της γλώσσας, της κατασκευής, της υποκειμενικότητας. Αφετέρου, αρνούνται να δουν τον λόγο άλλων αφηγήσεων, όπως της λογοτεχνίας, ο οποίος δεν θέλει να φέρει νέα δεδομένα αλλά να δώσει ένα άλλο πρίσμα θέασης των γεγονότων, θέασης η οποία δεν μπορεί να είναι πάγια και αναλλοίωτη.
Τέλος, αν δεν είναι επιστημονική αλαζονεία, είναι το λιγότερο άγνοια της ιστορίας των γραμμάτων να αρνούνται τη θεσμική δράση της λογοτεχνίας στη διαμόρφωση συνειδήσεων. Από την εποχή του Ομήρου μέχρι τους ύμνους της Εκκλησίας κι από τον Ερωτόκριτο μέχρι τα ιστορικά μυθιστορήματα του 19ου αιώνα με τον εθνικό-τους λόγο η λογοτεχνία διέπλαθε συλλογικές και ατομικές ταυτότητες. Αλλά και ανατρεπτικά κείμενα λειτουργούσαν υπόγεια ως υπονομευτές της καθεστηκυίας κοινωνικής εικόνας, συμβάλλοντας έτσι στη σταδιακή αλλαγή της. Και φυσικά σήμερα η αμφισβήτηση κυρίαρχων ιδεολογιών ανήκει στις αρμοδιότητες της λογοτεχνίας, η οποία μπορεί και οφείλει να ξεσκεπάζει με έναν λόγο διαλλακτικό ό,τι θεωρείται αδιαμφισβήτητη αλήθεια και προϊόν επαναπαυμένης συνείδησης.
Πατριάρχης Φώτιος

6 comments:

Pellegrina said...

Μου φαινονται πολυ αστεια ολα αυτα. Αν ειχα ομως παιδιά (που βεβαιως θα εκανα το παν για να τα βοηθησω να την κοπανησουν απο τη χωρα των τρελων,αλλα ως νεοι ανθρωποι θα ειχαν εδω φίλους,παρέες,εραστες) δεν θα μου φαίνονταν καθόλου αστεια. Ευτυχώς δεν έκανα..Αρνουμαι και να τα συζητησω. Καληνυχτα Ελλάδα.

NYT Review of Books said...

Εξαιρετικό ποστ, αγαπητέ Πατριάρχη!!

Πάπισσα Ιωάννα said...

Οι ιστορικοί συχνά δεν καταλαβαίνουν την τέχνη. Τη θεωρούν ά-λογη, αντεπιστημονική, πολύσημη και γ' αυτό εκτός ορθολογικής πραγμάτευσης.
Γι' αυτό ψάχνουν να βρουν τη δική-τους αλήθεια μέσα στα λογοτεχνικά έργα.
Και νομίζω ότι αυτό στο εξωτερικό έχει αρχίσει να αναθεωρείται γιατί εκεί οι ιστορικοί σκέφτονται πολιτισμικά και βλέπουν το παρελθόν με το ευρύ πρίσμα μιας πολιτισμικής κατασκευής.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

Οι επιστήμονες του σωρού δεν αποδέχονται την τεχνη και οι καλλιτέχνες του σωρού δεν ενδιαφερονται για την επιστημη. Ανεβαινοντας ψηλά,συναντιώνται..

Πάπισσα Ιωάννα said...

Είναι δυο διαφορετικού είδους αλήθειες. Το σύγχρονο ιστορικό μυθιστόρημα αυτοστοχάζεται με όρους ιστοριογραφικούς αλλά και η ιστορία ως αφήγηση ξαναβλέπει την υποκειμενική-της χροιά. Ο αναγνώστης αναζητεί στην καθεμία άλλη "απόλαυση". Αν επομένως ο ιστορικός διαβάζει λογοτεχνία όπως διαβάζει τις πηγές-του, τότε ...δεν καταλαβαίνει από τέχνη και συγκινησιακή αλήθεια. Αναρωτιέμαι όμως, για να είμαι δίκαιος, ο λογοτέχνης ποια ανάλογη αλαζονεία μπορεί να επιδείξει;
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

την"αλαζονεια"αυτού που δεν ειναι δεσμευμένος από την αναγκη ¨α π ο δ ε ι ξ η ς και αρα οχι μονο προτείνει και παρουσιάζει αλλα και ΔΙΝΕΙ ΜΟΡΦΗ (πράγμα που συνιστά τη δική του "απόδειξη") σε ο,τι ο επιστημονας,αν καιτο σκέφτεται, δεν τολμάει ουτε να το πει,επειδή δεν μπορέι να αποδείξει.Το μυαλό του καλλιτέχνη καλπάζει μπροστά ελέυθερο.Και σερνει το αρμα. Η εναλλακτική ειναι να το σερνει η αγορά και οι"αναγκες τηςκοινωνίας" (Για τελευταιες οι αποψεις διιστανται. προσωπικά δεν τις εχω σε μεγάλη εκτιμηση..)