Τσιμπολογώντας τον τύπο

Η κριτική απαξιώνει μόνη-της τον εαυτό-της. Ή, καλύτερα, τα μέσα ενημέρωσης χρησιμοποιούν την κριτική για να εξυπηρετήσουν τα πολιτικά-τους συμφέροντα και “επιβάλλουν” στα ένθετα του βιβλίου εξωλογοτεχνικές επιλογές. Αν λ.χ. ένας δημοσιογράφος του πολιτικού ρεπορτάζ (έστω κι αν έχει γράψει δυο τρία πολιτικά μυθιστορήματα) εμφανίζεται στο βιβλιολογικό ένθετο γνωστής σαββατιάτικης εφημερίδας, τι θα έπρεπε ο εφημεριδοαναγνώστης να σκεφτεί; Ας πούμε σε πρώτη φάση ότι όλοι έχουν δικαίωμα να ασχοληθούν με το βιβλίο, και πότε πότε, ακόμα και μη ειδικοί, ενδέχεται να θελήσουν να γράψουν τη γνώμη-τους για ένα βιβλίο (πολύ καλοπροαίρετη εκτίμηση, η οποία και πάλι προσφέρει άλλοθι στους υπεύθυνους να αφήνουν τον ΟΠΟΙΟΔΗΠΟΤΕ να γράφει για τη λογοτεχνία).

Αν τώρα το βιβλίο για το οποίο γράφει είναι γνωστού έλληνα πολιτικού, πολύ γνωστού, πάρα πολύ γνωστού, που ανήκει σε μεγάλο κόμμα, φιλικό της εν λόγω εφημερίδας, τότε τι πρέπει κανείς να σκεφτεί; . . . (συμπληρώστε μόνοι-σας το κενό). Σημειώνω, για να είμαι καλυμμένος, ότι ο δημοσιογράφος για τον οποίο μιλάω έχει γράψει κατά καιρούς (σύμφωνα με τη biblionet) μια δράκα κριτικές για πολιτικά βιβλία.

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο που μιλάει ένας από άλλο χώρο για το βιβλίο. Ούτε ότι κρίνεται λογοτεχνικό βιβλίο πολιτικού (νομίζω ότι ο εν λόγω πρώην υπουργός δεν κατεβαίνει στις εκλογές, αν και το κόμμα-του δεν παύει να έχει τις δικές-του αξιώσεις). Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι η εφημερίδα και κάθε μέσο κάνει τη δική-της προπαγάνδα, προεκλογικοί καιροί γαρ. Το πρόβλημα είναι ότι η κριτική υπονομεύει τον εαυτό-της, καθώς μετατρέπεται σε όχημα εξωλογοτεχνικών επιδιώξεων. Ποιος είναι αρμόδιος να γράφει επίσημα κριτική βιβλίου; Πώς βαπτίζεται ένα βιβλιοπαρουσιαστικό κείμενο «λογοτεχνική ανάλυση» (ρεπορτάζ επιτιτλίζεται και ο δημοσιογράφος εξηγεί ότι πίσω από τις αράδες κρύβεται ένα πολιτικό κείμενο!*); Όταν γράφει λ.χ. «ότι ο λόγος αναπτύσσεται σε τρίτο πρόσωπο, επιβεβαιώνοντας την εντύπωση πως ο συγγραφέας δεν τα φαντάζεται εντελώς αυτά που γράφει - τα θυμάται»; !!! (Δηλαδή αν η αφήγηση γινόταν σε πρώτο πρόσωπο, τότε τι θα επιβεβαίωνε;)!!! Ποιος άνθρωπος με βήμα μπορεί να μιλήσει κριτικά για τη λογοτεχνία; [θυμίζω ότι μεγάλη μερίδα αναγνωστών δεν βλέπει το όνομα του κριτικού, αλλά βλέπει απλώς μια βιβλιοκριτική σε μεγάλη εφημερίδα και επηρεάζεται υποσυνείδητα για το βιβλίο, τον συγγραφέα, τον πολιτικοϊδεολογικό χώρο…]. Τα βιβλιολογικά ένθετα ποντάρουν τελικά όχι στη λογοτεχνία αλλά στην επίδραση που ασκεί το όνομα του συγγραφέα.

Δεν με νοιάζει αυτή καθεαυτή η προπαγάνδα και οι τρόποι-της. Με νοιάζει σε πόση υπόληψη έχουν την κριτική βιβλίου που την περιφέρουν από εδώ κι από κει χωρίς να τους ενδιαφέρει ούτε η κριτική ούτε το βιβλίο._

Για ιστορικούς λόγους το δημοσίευμα των Νέων φέρει την υπογραφή του Γιώργου Λακόπουλου και αναφέρεται στη συλλογή διηγημάτων του Θεόδωρου Πάγκαλου «Οι Χαμένοι» , το οποίο μπορεί και να είναι πολύ καλό έργο (έτερον εκάτερον).

*Αν δηλαδή το μυθιστόρημα αναφερόταν στα δρώμενα σε νοσοκομείο, θα έπρεπε να το αναλάβει ο συντάκτης του ρεπορτάζ υγείας, αν σε σχολείο, ο επί του εκπαιδευτικού ρεπορτάζ, αν στην αλλοδαπή ο επί των διεθνών και πάει λέγοντας; Οι κριτικοί τι λένε;

Πατριάρχης Φώτιος