Διαβάζουμε για να συλλάβουμε τη ζωή ή για να την ξεχάσουμε;Η χρονιά που πέρασε ήταν γεμάτη γεγονότα που συγκλόνισαν τόσο την Ελλάδα όσο και την παγκόσμια κοινότητα: πυρκαγιές τον Αύγουστο, ναρκωτικά στα Ζωνιανά, εκλογές στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες, άνοδος των τιμών του πετρελαίου και άλλων προϊόντων κ.λπ.
Κι η λογοτεχνία πόσο πιάνει τον σφυγμό των γεγονότων; Ή καλύτερα οι αναγνώστες πώς μέσω της λογοτεχνίας μπορούν να συνειδητοποιήσουν τι γίνεται και να πάρουν θέση; Πόσο η λογοτεχνία φωτίζει την συγκεχυμένη ζωή μας; Μάλλον όμως οι αναγνώστες λατρεύουν τις ιστορίες που τους βοηθούν να ξεφύγουν από την πραγματικότητα παρά να την διυλίσουν.
Θα ήθελα πολύ να μπορώ να συνδυάζω βιβλίο και καυτή επικαιρότητα. Να διαβάζω αυτό που –διαχρονικά βέβαια και σε ευρύτερη βάση- με βοηθάει να συλλάβω τον σφυγμό της εποχής. Θα επιθυμούσα να μπορούσα να αναρτώ κάθε φορά ένα βιβλίο συναρτημένο με τη γύρω πραγματικότητα, ώστε οι επισκέπτες του ιστολογίου μου να σχολιάζουν τη λογοτεχνία και μέσω αυτής τη ζωή μας. Θα μου άρεσε να διατηρώ ένα μπλογκ που ναι μεν θα είναι βιβλιόφιλο, αλλά που δεν θα μένει ξεκομμένο από τη ζωή, όπως ο ήρωας του Κανέτι στην «Τύφλωση» ή ο Δον Κιχώτης που κλείνεται ομφαλοσκοπικά στον μυθοπλαστικό κόσμο του.
Αλλά όσο κι αν το σκέφτομαι, δεν βρίσκω πώς μπορεί να γίνει αυτό, παρεκτός κι αν συμβεί τυχαία και περιστασιακά.
Κι η λογοτεχνία πόσο πιάνει τον σφυγμό των γεγονότων; Ή καλύτερα οι αναγνώστες πώς μέσω της λογοτεχνίας μπορούν να συνειδητοποιήσουν τι γίνεται και να πάρουν θέση; Πόσο η λογοτεχνία φωτίζει την συγκεχυμένη ζωή μας; Μάλλον όμως οι αναγνώστες λατρεύουν τις ιστορίες που τους βοηθούν να ξεφύγουν από την πραγματικότητα παρά να την διυλίσουν.
Θα ήθελα πολύ να μπορώ να συνδυάζω βιβλίο και καυτή επικαιρότητα. Να διαβάζω αυτό που –διαχρονικά βέβαια και σε ευρύτερη βάση- με βοηθάει να συλλάβω τον σφυγμό της εποχής. Θα επιθυμούσα να μπορούσα να αναρτώ κάθε φορά ένα βιβλίο συναρτημένο με τη γύρω πραγματικότητα, ώστε οι επισκέπτες του ιστολογίου μου να σχολιάζουν τη λογοτεχνία και μέσω αυτής τη ζωή μας. Θα μου άρεσε να διατηρώ ένα μπλογκ που ναι μεν θα είναι βιβλιόφιλο, αλλά που δεν θα μένει ξεκομμένο από τη ζωή, όπως ο ήρωας του Κανέτι στην «Τύφλωση» ή ο Δον Κιχώτης που κλείνεται ομφαλοσκοπικά στον μυθοπλαστικό κόσμο του.
Αλλά όσο κι αν το σκέφτομαι, δεν βρίσκω πώς μπορεί να γίνει αυτό, παρεκτός κι αν συμβεί τυχαία και περιστασιακά.
Πατριάρχης Φώτιος
39 comments:
καλημερα, αυτό τωρα ειναι ένα τεράστιο θέμα. θα πω μόνο αυτό: είναι σε μεγάλο βαθμό θέμα α ν α γ ν ώ σ τ η (προσέξτε, όχι κριτικού, αυτός εχει άλλες απαιτήσεις) και όχι συγγραφέα. Δηλαδή, ακόμα κι αν ο συγγραφέας δεν το έχει κάνει ενσυνείδητα, αν ο αναγνώστης έχει την τάση να βρίσκει σύγχρονα ζητήματα σε ένα πχ μυθιστόρημα, θα τα βρει. Είναι θέμα τι ενδιαφέρει τον κόσμο. Μιλάω εκ πείρας γιατί ως αναγνώστρια έχω κατ εξοχήν την τάση αυτή. Αλλά το "σύγχρονα θέματα" είναι κι αυτό παραπλανητικό και γενικό.Στην πραγματικότητα οι άνθρωποι εχουν πολύ διαφοrεtικές απόψεις για το τι είναι σύγχρονο και ενδιαφέρον θέμα. Παίζει ρόλο και η ηλικία και η εμπειρία. θα έλεγα ότι υπάρχουν βιβλία για όλους, αλλά θάβονται από το σωρό των ανεκδιήγητων ακι ΚΑΘΟΛΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ευπώλητων, που έχουν εθίσει το αναγνωστικό κοινό (γυναίκες) στο αναμάσημα βλακωδών και ξεπερασμένων συναισθηματων-κλισε΄, με τα οποία όμως τρέφονται τα κεφάλαια των εκδοτικών οίκων. Και δυστυχώς οι αναγνωστικές "πίτες" δεν είναι στεγανές, δηλαδή η συνήθεια περνάει και σε όσους κανονικά θα διάβαζαν σύγχρονες, ειλικρινείς λογοτεχνικές προσπάθειες. Αυτό για μένα έιναι το πρόβλημα, αλλιώς σύγχρονα βιβλία βρίσκεις, ακόμα κι αν δεν είναι αρτια λογοτεχνικά
Καλή μου προσκυνήτρια, συμφωνούμε ότι είναι θέμα αναγνώστη. Στην πλειάδα των βιβλίων που κυκλοφορούν πολλά είναι σχολιαστικά της επικαιρότητας (κι ας θάβονται στους λόφους λεκτικών σκουπιδιών, όπως λες), αλλά: α) δεν έχουν την αμεσότητα των ΜΜΕ και έτσι υστερούν σε αντιστοιχία με την πραγματικότητα και β) ο αναγνώστης δύσκολα θα τύχει να διαβάσει κάτι που ανταποκρίνεται στην περιρρέουσα κοινωνική και πολιτική ατμόσφαιρα.
Το ερώτημα είναι: τι μπορεί να κάνει κανείς γι' αυτό;
Πατριάρχης Φώτιος
Πατριαρχη μου, τ ί π ο τ α δεν μπορει να κανει κανείς! το βιβλίο έχει γίνει λακοστ (ντόλτσε γκαμπάνα, γκούτσι κλπ): οι αναγνώστες είναι ελάχιστοι, όλοι οι υπόλοιποι είναι καταναλωτές. Διαβάζουν ό,τι φ ο ρ ι έ τ α ι, ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ. Εν παση περιπτώσει, γενναία η κηπουρική βούρλων!!
Ας μιλήσουμε για όσους διαβάζουν συνειδητά, όπως εσύ, όπως εγώ, όπως κι άλλοι. Μπορούν να συνδυάσουν επικαιρότητα και βιβλίο; Έχουν την κατάλληλη ενημέρωση να συνδέσουν το κατάλληλο ανάγνωσμα με τους προβληματισμούς τους γύρω από την περιρρέουσα πραγματικότητα; Δυστυχώς όχι για τους λόγους που προανέφερα;
Πατριάρχης Φώτιος
Νομίζω πως όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να βρει τίτλους βιβλίων ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΩΝ με θέματα από την επικαιρότητα. Τώρα για λογοτεχνικά δεν συμφωνώ ότι πρέπει να ταυτίζουμε την ανάγνωσή τους με την επικαιρότητα, αντίθετα αυτό είναι αρπακόλλα λίγο, αφήστε που η επικαιρότητα ξεγελά ως προς τη σπουδαιότητά της. Να την ταυτίζουμε με ΣΥΓΧΡΟΝΟ θέμα με διάρκεια, όχι επίκαιρο. Αυτό θέλει γνώση και πολιτικό στοχασμό από μερους του συγγραφέα και να ενδιαφέρεται ο αναγνώστης να εντοπίζει τα βιβλία, ακόμα και τους συγγραφείς που το κάνουν.
υγ στο δωρεάν τεύχος του μετρό που κυκλοφορεί (στους σταθμούς, το περιοδικό του τρένου εννοώ)μια ενδιαφέρουσα, απλή, ουσιαστική, εύστοχη (κι ας μη λέει τίποτα πρωτότυπο) συνέντευξη της κ. Άλκης Ζέη. Και επι αυτού που συζητάμε εδώ λέει, πάντα υπάρχουν θέματα σύγχρονα για τους νέους συγγραφείς. Η φτώχια, η πολιτική, τα ναρκωτικά... Ενδιαφέρον επίσης είναι (χωρίς να εννοώ ότι σώνει και καλά θα έπρεπε όλοι αυτό να κάνουν) που λεει ότι έζησε πολλά χρόνια σε Σοβιετική Ενωση και Παρίσι αλλά ποτέ δεν έγραψε για το Παρίσι ή τη Σοβιετική Ένωση, έγραφε πάντα για την Ελλάδα. Και μάλιστα ότι η απόσταση τη βοηθούσε.
Πράγματι, πιστεύω ότι η απόσταση,(όχι κατα ανάγκην στο χώρο) η κριτική ματιά, η κάποια ωριμότητα, είναι απαραίτητα για να γράψεις για σύγχρονα θέματα, ακόμα και για να ξεχωρίσεις ποια ειναι πραγματικά τα σύγxρονα θέματα. Tα οποια ΔΕΝ είναι σώνει και καλά αυτά που προβάλλουν τα μίντια και κυρίως με τον τρόπο που τα προβάλλουν.
Ένα θέμα, που απασχολεί την επικαιρότητα, χρειάζεται καιρό, ώστε να κατανοηθεί πλήρως. Κανείς συγγραφέας δεν έχει τη δυνατότητα να εμπεδώσει τόσο σύντομα ένα επίκαιρο θέμα, ώστε αυτό να κυκλοφορήσει σε βιβλίο τη στιγμή, που εξελίσσεται το εν λόγω θέμα. Ίσως έχει γίνει κάποια προσπάθεια στο Διαδίκτυο, δεν έχω κάποια συγκεκριμένη υπόψη.
Pellegrina,
"Να την ταυτίζουμε με ΣΥΓΧΡΟΝΟ θέμα με διάρκεια, όχι επίκαιρο." εκεί θέλω να φτάσω κι εσύ το διατύπωσες με ακρίβεια. Να μπορεί η λογοτεχνία εμένα ως αναγνώστη να με βοηθά να σκέπτομαι την πραγματικότητα με όρους της διαχρονίας και όχι με όρους τηλεόρασης
Ευχαριστώ
Πατριάρχης Φώτιος
Περιούσιε,
φυσικά οι συγγραφείς δεν μπορούν άμεσα να αποδώσουν σε ένα επίκαιρο θέμα, γιατί, όπως λες, θέλει χρόνο για να κυοφορηθεί. Ο αναγνώστης όμως θα μπορούσε ίσως να επιλέγει -μεταξύ φυσικά των αναγνωσμάτων του και χωρίς να είναι αυτό το μοναδικό του κριτήριο- βιβλία (όπως λέει η Pellegrina, τα μη λογοτεχνικά προσφέρονται), τα οποία θα μπορούν να τον συνδέσουν με τον κόσμο γύρω του.
Το ψάχνω και δεν υποστηρίζω ότι έχω αναγκαστικά δίκιο.
Πατριάρχης Φώτιος
Εξαρτάται από το είδος του αναγνώστη. Αν επιθυμεί να διαβάζει για να προβληματίζεται και να ενημερώνεται για πράγματα, που έχουν συμβεί γύρω του, τότε θα επιλέξει ένα βιβλίο εμπνευσμένο από την επικαιρότητα. Αν απλά επιθυμεί να διαβάσει, ώστε να ψυχαγωγηθεί και, κυρίως, να μην προβληματιστεί καθόλου, τότε θα προβεί στην ανάγνωση κάποιου ανάλαφρου βιβλίου. Και, φυσικά, δε θεωρώ ότι δεν ψυχαγωγείται, όποιος διαβάζει βιβλία εμπνευσμένα από την επικαιρότητα, απλά υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι προσέγγισης της ψυχαγωγίας.
Για την επικαιρότητα έχουμε τη δημοσιογραφία αγαπητέ.
Περιούσιε, Aporimene, ο διάλογος με οδηγεί στο συμπέρασμα ότι δεν είχαν εξ αρχής συλλάβει και ως εκ τούτου διατυπώσει με ακρίβεια το θέμα. Κι αυτό ακριβώς είναι η ουσία του διαλόγου: να αποκαλύπτει ότι η αλήθεια δεν είναι εξ αρχής προσδιορισμένη.
Ποτέ όμως δεν εννοούσα ότι η λογοτεχνία οφείλει να καταλάβει -έστω και λίγο- τον χώρο που αναλογεί στη δημοσιογραφία. Πιο πολύ βλέπω τον άνθρωπο των βιβλίων να είναι κοινωνικά αναλφάβητος, όταν τα αναγνώσματά του δεν του εμβάλλουν τρόπους κατανόησης του ταχέως μεταβαλλόμενου κόσμου.
Πατριάρχης Φώτιος
Εχεις ξαναθίξει - αν δεν κάνω λάθος - αυτό το θέμα. Το κατα πόσον οι άνθρωποι που είναι κολλημένοι με τη λογοτεχνία ως αποκλειστική απασχόληση - πέραν του βιοπορισμού εννοείται -αποκόβονται από την επικαιρότητα και καταλήγουν να ζούν σε έναν κόσμο .... μακράν αυτού του εδώ και τώρα γύρω μας.
Συμφωνώ.
Συμβαίνει αυτό αν και όλο και λιγώτερο λόγω των χαλεπών καιρών - τον 19ο πχ ήταν ενα μοτίβο που του άξιζε συζήτηση.
Σήμερα?
Είναι λες αυτό σύμπτωμα του σύγχρονου ανθρώπου? Λέω όχι. Και αν ναί, καθόλου δεν είναι αυτό κάτι που οφείλει να απασχολεί τη λογοτεχνία. Αν δηλαδή - ενδεχομένως - είναι αυτό και σήμερα ένα μοτίβο, η λογοτεχνία να νοιαστεί να συμπεριλάβει να περιλάβει θέματα της επικαιρότητας για να ενημερωθεί ο .... αναχωρητής.
Είναι επιλογή ο αναχωρητισμός και νομίζω πως όποιος θέλει να αναχωρήσει μπορεί να βρεί χιλιάδες τρόπους ενώ όποιος θέλει να δραστηριοποιηθεί - η ενημέρωση είναι δραστηριότητα κατά τη γνώμη μου - έχει άλλους τόσους τρόπους να το κάνει. Η λογοτεχνία δεν έχει να κάνει με την ενημέρωση η οποία έχει να κάνει με την επικαιρότητα πράγμα για το οποίο πασχίζει η έντυπη κατά βάσει δημοσιογραφία ανα τον κόσμο.
εξηγώ δε χάριν του διαλόγου κι όχι γιατί εσύ προσωπικώς το εννοούσες
Καλησπέρα Πατριάρχη. Συμφωνώ με τους προηγούμενους επισκέπτες σου. Πιστεύω ότι αν ένα βιβλίο γραφόταν ως άμεση, αυθόρμητη ανταπόκριση σε κάποιο φαινόμενο, μπορεί να το ‘εξέφραζε’ λογοτεχνικά, αλλά δεν θα το εξηγούσε – θα ήταν μέρος της πραγματικότητας που επιθυμούμε να κατανοήσουμε.
Να προσθέσω ότι κατά τη γνώμη μου υπάρχουν κάποια λογοτεχνικά κείμενα που μας βοηθούν να κατανοήσουμε την πραγματικότητα όχι επειδή την εξηγούν αλλά επειδή την διαμορφώνουν .
Κείμενα όπως ‘Ο Ξένος’ για παράδειγμα, λειτουργούν λογοτεχνικά όχι τόσο επειδή αποδίδουν την εκάστοτε τρέχουσα κατάσταση όσο επειδή παρουσιάζουν στάσεις απένταντι στη ζωή και ψυχικές καταστάσεις που κατόπιν μπορεί να βρίσκουν ανταπόκριση στην πραγματική συμπεριφορά των ανθρώπων μιας κοινωνίας.
"Διαβάζουμε για να συλλάβουμε τη ζωή ή για να την ξεχάσουμε;" Η απάντησή μου: Διαβάζουμε ΜΟΝΟ και ΠΑΝΤΑ για να συλλάβουμε τη ζωή, ποτέ για να την ξεχάσουμε. Ο αναχωρητής ΔΕΝ ξεχνάει, συλλαμβάνει κι αυτός. Με τον δικό του τρόπο, αναχωρεί για να επιστρέψει δριμύτερος. Άλλο λοιπόν αυτού του είδους η λογοτεχνία με την οποία "αναχωρείς" προς μια ιδιαίτερη υπαρξιακή σφαίρα για να εμβαθύνεις στον εαυτό σου και τον κόσμο και άλλο η "αναχώρηση" τύπου "με ένα άρλεκιν ξεχνιέμαι". Κατά τον ίδιο τρόπο, η επικαιρότητα τύπου δημοσιογραφία ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΊΑ δεν σε βοηθάει να συλλάβεις τη ζωή, κι αυτή ξεχασιάρη σε κάνει!
Για τη σχέση λογοτεχνίας και ζωής να ένας δικός μου "αφορισμός": Η ζωή με έμαθε να κοιτώ. Τα βιβλία με έμαθαν να βλέπω. Καλή σου μέρα
Ολες οι αναχωρήσεις ένα πράγμα εκφράζουν η κάθε μία με τον τρόπο της. Το ΕΓΩ. Γι αυτό και οι αναγνώστες - εν προκειμένω - δίπλα στα βιβλιαράκια καλό είναι να έχουμε πάντα κάτι που θα μας κρατάει σε επαφή με το εδώ και τώρα. Μόνο έτσι άλλωστε, πιστεύω, μπορεί κανείς να επικοινωνήσει με τα μεγάλα έργα της λογοτεχνίας τα οποία αρχίζοντας από την "επικαιρότητα" των συναισθημάτων του συγγραφέα καταφέρνουν να βουτήξουν στο πάτο του πηγαδιού δηλαδή στις πανανθρώπινες αλήθειες και τα ψέμματα. Ενώ οι συγγραφείς που πιάνονται από την επικαιρότητα και γυρνούν γύρω από αυτήν νομίζοντας πως κάνουν λογοτεχνία, κάνουν σχεδόν πάντα μια τρύπα στο νερό του πηγαδιού. Εις τον αφρόν. Και γι αυτό και αυτά τα πονήματα ξεχνιούνται όπως και η επικαιρότητα ....
Αγαπτέ Πατριάρχα,
Ι. Όπως σωστά ειπώθηκε, την κοινωνική αλφαβήτα μαθαίνει στις μέρες μας να τη συλλαβίζει κανείς μέσα από τον δοκιμιακό λόγο.
ΙΙ. Αλλά η λογοτεχνία; Δεν πρέπει να συμβαδίζει με τον καιρό της; Δεν πρέπει να μας κάνει να ψηλαφούμε τις αγωνίες μας μέσα από τις σελίδες της; Δεν πρέπει να μας μας κάνει να βλέπουμε και όχι απλώς να κοιτούμε, όπως υποστήριξε κι ο προλαλήσας; Νομίζω ότι τα μεγαθέματα της λογοτεχνίας, σε επίπεδο διαχρονίας, είναι συγκεκριμένα και πως μόνο η ένταση και οι λεπτομέρειες εμφάνισής τους διαφέρουν από εποχή σε εποχή. Μπορώ, έτσι, εγώ, ως σύγχρονος αναγνώστης να «διαβάσω» την εποχή μου, ανεξαρτήτως του αφηγηματικού χρόνου, ακόμη και μέσα από ένα κατά τα φαινόμενα αμιγώς ιστορικό μυθιστόρημα. Ο Τερζάκης, π.χ., έγραψε ένα μυθιστόρημα φαινομενικά για την ενετοκρατία, αλλά στην πραγματικότητα μιλούσε στους Ελληνες της Κατοχής.
ΙΙΙ. Από την άλλη πάλι, είναι εκείνη η φράση του Συκουτρή, ότι η μελέτη της νεοελληνικής φιλολογίας συνιστά και εισαγωγη στον καθόλου νεοελληνικό βίο, που με προβληματίζει. Κι αν ανατρέξει κανείς στη σύντομη λογοτεχνική μας ιστορία θα βρει βιβλία που κατέγραφαν την επικαιρότητά τους. Από τον Φραγκιά και τον Κοτζιά, που ανέταμαν τη μετεμφυλιακή συνθήκη, στην Δούκα της Αρχαίας Σκουριάς. Σήμερα βλέπει κανείς δόκιμους συγγραφείς να δραπετεύουν, άλλοτε στην αυτοβιογραφία (Κουμανταρέας, Τατσόπουλος, Σουρούνης), άλλοτε σε ξένους τόπους (Τριανταφύλλου, Σταμάτης) κι άλλοτε στο ιστορικό μυθιστόρημα. Τα αίτια αυτής της στροφής είναι ζητούμενα.
Δεν πρόκειται για δραπέτευση κατά τη γνώμη μου, πρόκειται για τη δική του ζωή. Το κατά πόσον εκφράζει κάτι συλλογικό, αυτό είναι το ζητούμενο. Η μετεμφυλιακή κατάσταση, ή η αρχαία σκουριά, ήταν, χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια των συγγραφέων, καταγραφές συλλογικών συνειδήσεων. Το να είσαι όμως σήμερα ένας Έλληνας που ταξιδεύει πολύ ή που ζει εκτός Ελλάδας δεν ξέρω πόσο είναι συλλογικό. Ακόμα και οι μισοί Έλληνες να το κάνουν, παραμένουν ίσως ατομικές περιπτώσεις, η συλλογική συνείδηση είναι κάτι βαθύτερο. Εξ ου και η συγχυση με τους ξένους νέους συγγραφείς και τη μίμησή τους. Ένας νεαρός ευρωπαίος λογοτεχνικός ήρωας που ταξιδεύει, έστω και ως μοναχικός νεοχίπι κλπ, είναι η συνέχεια μιας συνείδησης αιώνων αποικιοκρατικής ή και νομαδικής (εβραίοι) ζωής, κι αυτό περνάει υποσυνείδητα στο κοινό του, ως οικεία μνήμη. Ένας νεαρός Έλληνας που ταξιδέυει είναι θέλει δεν θέλει, (κι ας μην είναι ο ίδιος προσωπικά) λογοτεχνικό δείγμα ένος τουρίστα με τα λεφτά της οικογένειας και με ένα μπακγκράουντ ξεπερασμένης κοινωνικά ή και παντελώς άγνωστης στον ευρωπαίο-αμερικάνο "ασφάλειας¨" Η Φούγκα του Σταμάτη είναι απείρως πιο καλογραμμένη ως γλώσσα από τα βιβλία του Κέρουακ αλλά δεν μπορεί να έχει ποτέ τη δύναμη, το βάρος, την τραγικότητα εκείνων, γιατί εκείνα ήταν η αντιστροφή (ένα ταξίδι χωρίς σκοπό ή με αυθαίρετους σκοπούς)του πάλαι ποτέ αμερικάνικου ονείρου που ήθελε το μοναχικό καουμπόι να στοχεύει και να πετυχαίνει την κοινωνικη άνοδο. Μιλούσε στον ΚΑΘΕ Αμερικάνο, είτε θετικά είτε αρνητικά. Είχε εξωλογοτεχνικό μπακγκράουντ που στην Ελλάδα δεν υπάρχει (ο μοναχικός καουμπόι στην Ελλάδα είναι κάτι ανύπαρκτο, τον μοναχικό τον τρώει το σκοτάδι!)
Με άλλα λόγια, ο Έλληνας συγγραφέας έχει να επιτελέσει σήμερα ένα άχαρο, δύσκολο, απαιτητικό έργο που ίσως άλλοι δεν χρειάζονται: πρώτα να κατασκευάσει ως φόντο μια σύγχρονη Ελλάδα με δομές, ταυτότητα και νόημα και εκεί επάνω να προβάλει τον μοναχικό του ήρωα (γιατί μυθιστόρημα -ως ανάγνωση, αν όχι ως γραφή- είναι πάντα η προβολή του ατόμου σε ένα περιβάλλον με το οποίο συγκρούεται) Θέλει μόρφωση, ωριμότητα και δύναμη που άλλοι δεν χρειάζονται, γιατί έχουν το φόντο έτοιμο, κι ό,τι και να γράψουν προβάλλεται αυτόματα εκεί επάνω. Ακόμα και η διαλυμένη μεταμοντέρνα δυτική κοινωνία είναι εκεί ένα φόντο με κάποιο νόημα (σχηματισμένο αρνητικά από τα υπό διάλυση προγενέστερα νοήματα), στην Ελλάδα κι αυτό δεν είναι παρά μια παρωδιακή αντανάκλαση. Αυτά!
Αγαπητέ Πατριάρχη καλησπέρα,
ο Χ.Χωμενίδης ασχολήθηκε με
τη σύγχρονή του πραγματικότητά
στο "Το σπίτι και το κελλί"
(17Ν και τρομοκρατία, εκ.Πατάκης,2005)και απ΄ότι θυμάμαι, οι κριτικοί στάθηκαν πολύ αυστηροί μαζί του και το θεώρησαν ως ένα μη επιτυχημένο λογοτέχνημα ως προς την πραγμάτευση του θέματος. Δεν ξέρω εάν οι πωλήσεις του το δικαίωσαν και διορθώστε με εάν κάνω λάθος, αλλά αυτό αποτελεί μία απόδειξη ότι χρειάζεται να διατηρηθεί μία απόσταση (χρόνου ή και χώρου πολλές φορές) πριν τα γεγονότα διερευνηθούν, διυληστούν και καταγραφούν από τον συγγραφέα.
υγ: να θεωρήσω ότι λόγω καλοκαιρινής διάθεσης ξεχάσατε να δείτε τις ευχές μου για τα γενέθλια του ιστολογίου σας;
Sue, ζητώ συγγνώμη για το ότι δεν σε ευχαρίστησα για τις ευχές, αλλά -απ' ό,τι φαίνεται- έχασα τον λογαριασμό -έπεσαν πολλοί, ζωή να έχετε (Να είσαι καλά!).
Έχεις δίκιο ότι η πραγμάτευση θεμάτων της άμεσης επικαιρότητας πιο συχνά αποδεικνύεται ότι είναι άστοχη και ανεπαρκώς πραγματευόμενη. Πολλά άλλα βιβλία μίλησαν για τη 17Ν, για το σύγχρονο πολιτικοκοινωνικό σκηνικό κ.ά. χωρίς επιτυχία.
Ο διάλογος μεταξύ Pellegrina, Aporimenou, Μύρωνα, Περιούσιου, Λάκη δείχνει πώς προσεγγίζεται η λογοτεχνία (άλλοτε κοντύτερα κι άλλοτε μακρύτερα από τη δημοσιογραφία, την πολιτική, άλλοτε ως ψυχαγωγία και ως διαφυγή κι άλλοτε ως σχολιασμός και αποτύπωση της πραγματικότητας. Το μέτρο της επιτυχίας δεν κρίνεται συνήθως από το θέμα, αλλά παίζει ρόλο η απόσταση και το πόσο χωνεύτηκε από τον συγγραφέα, τον αναγνώστη και γενικότερα από την κοινωνία.
Ο πιο μπερδεμένος διάλογος που διεξάχθηκε ποτέ στα τραπεζάκια του Βιβλιοκαφέ.
Πατριάρχης Φώτιος
Εκείνο το οποίο θα ήθελα ργώ να προσθέσω στον διάλογο είναι οτι ένα βιβλίο μπορεί κάλλιστα να σχολιάζει και να κριτικάρει κοινωνικά φαινόμενα που κατά καιρούς επαναλαμβάνονται χωρίς να υπάρχει η αναγκαιότητα να θίξει επί μέρους προβλήματα και λεπτομέρειες.
Πάντως, Πατριάρχη,"η πραγμάτευση θεμάτων της άμεσης επικαιρότητας",από δοκιμασμένους λογοτέχνες, ακόμα κι αν είναι άστοχη ή ανεπαρκής όπως λέτε(και ποιος θα κρίνει την "επαρκή";)είναι πολύ προτιμότερη από τα ευπώλητα νεροβράσματα που αποβλακώνουν εγκληματικά (θού, Κύριε!!) θα έλεγα να είστε πιο επιεικής, τουλάχιστον όταν δεν μιλάτε ως "κριτικός", γιατί συντελούμε όλοι μαζί να μας σκεπάσουν τελείως η βλακεία και ο σκοταδισμός και να γελάνε και σε βάρος μας οι εν λόγω "δημιουργοί"(τα εχω πάρει με τις παρουσιάσεις "βιβλίων για το καλοκαίρι" στις εφημερίδες και τις φίρδην μίγδην συνυπάρξεις. Μα καθόλου τσίπα;;)
Akamas, αυτό ακριβώς σημαίνει κλασικό-διαχρονικό. Απλώς συχνά ο αναγνώστης δεν αναγνωρίζει σ' αυτό τη δική του ζωή και κοινωνία.
Πατριάρχης Φώτιος
Pellegrina, δεν μπόρεσα να καταλάβω ακριβώς τον πυρήνα της λάβρας σου έξαψης; Φυσικά υπάρχουν σκουπιδογράφοι που κάνουν το "σήμερα" κείμενο και θέλουν να το περάσουν ως λογοτεχνία. ΑΛΛΑ υπάρχουν και δοκιμασμένοι λογοτέχνες οι οποίοι απλώς δεν μπόρεσαν να αποτυπώσουν σε ανάλογο της αξίας τους ύψος ένα θέμα σύγχρονου προβληματισμού. Ένα κακό βιβλίο -είτε είναι γραμμένο από σκουπιδογράφο είτε απο εγνωσμένο συγγραφέα- απογοητεύει εξίσου.
Πατριάρχης Φώτιος
Ο πυρήνας της λάβρας κλπ(μου αρέσει αυτό, μου το χετε ξαναπεί!)έγκειται στο εξής: στον "κόσμο του βιβλίου" είναι, ίσως, όπως τα λέτε. Αλλά "εκεί έξω" στον real world (που περιέργως αγνοεί τα πάντα για τον "κόσμο του βιβλίου") οι άνθρωποι αν ρίξουν μια στραβή ματιά προς τα "ένδον" θα βρουν άφθονες πληροφορίες για βιβλία επώνυμων, πραγματικών λογοτεχνών που αυτή τη φορά δεν ειναι καλά, είναι ανεπαρκή, αποτυχίες, ανιαρά, επανάληψη, μίζερα, επιφανειακά κλπ. Φυσκά δεν θα βρουν τίποτα για το βιβλίο της κ. Μαρίκας Παπαρίκα-Φούφωτου, διότι ουδείς εκ των ένδον δεν ασχολείται (λάθος κατά τη γνώμη μου, αλλά κατανοώ το αξεπέραστο εμπόδιο: πρέπει πρώτα να το διαβάσεις!) Το συμπερασμα του real world είναι οτι το σίγουρο προίόν είναι η Μαρίκα. Με άλλα λόγια, βγάζουν τα μάτια τους μόνοι τους οι κανονικοί λογοτεχνες και οι συν αυτοίς. Το είχε γράψει καποτε και ο reader, ότι γιατι να πάει ο κόσμος στα βιβλιοπωλεία όταν διαβάζει ολόκληρη κριτική επιτροπή λχ του Διαβάζω να αποφαίνεται ότι η φετινή παραγωγή ήταν φτωχή, μετριοτητες κλπ; Όταν καλλιεργείται τέτοιο κλίμα δεν προετοιμάζεις το εδαφος για κατι καλό, ο κόσμος φεύγει! ΦΕΥΓΕΙ! Μακριά!!
αυτά η λάβρα σας!
Μη ακολουθώντας το νήμα της συζήτησης θα έλεγα ότι δεν θα έβαζα ταμπέλες στα βιβλία ανάλογα με τους κριτικούς ή τα ένθετα για το βιβλίο.
Επίσης θα ήθελα να σημειώσω ότι υπάρχουν και διαχρονικά βιβλία, και δεν αναφέρομαι στα κλασσικά.
Προσωπικά διαβάζω για να διευρύνω το χωροχρόνο που θα καταλάβω στην διάρκεια της ύπαρξής μου και να εξασκήσω το μυαλό μου για την ίδια περίοδο.
Ίσως μερικοί από μας να διαβάζουμε απλά επειδή δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Καλή σου μέρα
Λάκη, τα ίδια συμπτώματα εμφανίζονται και σε μένα. Ο γιατρός μού είπε ότι αυτό λέγεται μανία, εμμονή, εξάρτηση, ...αλλά δυστυχώς δεν μπορώ να το κόψω!!!
Καλή μέρα και σε σένα
Πατριάρχης Φώτιος
Αγαπητή Pellegrina,
Ι. Συμφωνώ απόλυτα με όσα υποστηρίζεις:"Με άλλα λόγια, ο Έλληνας συγγραφέας έχει να επιτελέσει σήμερα ένα άχαρο, δύσκολο, απαιτητικό έργο που ίσως άλλοι δεν χρειάζονται: πρώτα να κατασκευάσει ως φόντο μια σύγχρονη Ελλάδα με δομές, ταυτότητα και νόημα και εκεί επάνω να προβάλει τον μοναχικό του ήρωα (γιατί μυθιστόρημα -ως ανάγνωση, αν όχι ως γραφή- είναι πάντα η προβολή του ατόμου σε ένα περιβάλλον με το οποίο συγκρούεται) Θέλει μόρφωση, ωριμότητα και δύναμη που άλλοι δεν χρειάζονται, γιατί έχουν το φόντο έτοιμο, κι ό,τι και να γράψουν προβάλλεται αυτόματα εκεί επάνω. Ακόμα και η διαλυμένη μεταμοντέρνα δυτική κοινωνία είναι εκεί ένα φόντο με κάποιο νόημα (σχηματισμένο αρνητικά από τα υπό διάλυση προγενέστερα νοήματα), στην Ελλάδα κι αυτό δεν είναι παρά μια παρωδιακή αντανάκλαση. Αυτά!"
II. Εξυπακούεται ότι δεν ζητώ από το μυθιστόρημα να καταγράφει την επικαιρότητα. Και το φανταστικό και το ονειρώδες έχει το δικό του μερτικό, ορισμένως.
ΙΙΙ. Μιας και μιλάμε,όμως, για την επικαιρότητα, νομίζω οτι ο Πέτρος Μάρκαρης, υπό τον μανδύα του αστυνομικού μυθιστορήματος, έχει αποδώσει, με κάποια ακρίβεια, το συλλογικό μας βίο εδώ στο κλεινόν άστυ. Εχει κατορθώσει να πλάσει έναν ήρωα Νεοέλληνα, στα χαρακτηριστικά του οποίου μπορεί ο καθένας μας να καθρεφτιστεί.Περιμένω να δω πως πραγματεύεται τις ελληνοτουρκικές σχέσεις στο νέο του μυθιστόρημα με τόπο δράσης τη γενέτειρά του Πόλη.
αν θυμάμαι καλά - δεν πάω τώρα να ψάξω - λεγόταν ο πρωτος του ιστοτικού μυθιστορήματος, Αγγλος ή μπορεί και σκωτσέτζος, τέλοσπάντων δεν έχει σημασία, ο οποίος δεν έκανε κάτι άλλο από το να καταγράφει επιτυχώς την πολιτικοκοινωνική πραγματικότητα της εποχής του και τότε τα τυπογραφεία δεν προλάβαιναν κυριολεκτικά να τυπώνουν αντίτυπα.
Αν, θέλω να πώ, το ιστορικό μυθιστόρημα είναι γραμμένο εμπνευσμένα, τότε μπορεί καλλιστα να παίζει με το πολιτικοκοινωνικό σήμερα - δεν διάβασα του ΧΧ γιατί δεν έτυχε αλλά όσο του την έπεφταν τόσο έλεγα πως θα το διαβάσω [χα χα].
Αλλά να ξεχωρίζαμε τη λογοτεχνία [fiction] απο το ιστορικό μυθιστόρημα, το ιστορικό μυθιστόρημα από τη δημοσιογραφία, το ρεπορτάζ από την αρθρογραφία, την αρθρογραφία από το χρονογράφημα και .. πάει λέγοντας καταλήγοντας στο ότι η επικαιρότητα είναι κατηγορηματικά θέμα δημοσιογραφικό σε πρώτο επίπεδο ενώ στη λογοτεχνία θα μπορούσε να είναι ένα δεύτερο επίπεδο ή αλλιώς ένας καμβάς να πατήσει η πλοκή.
Αγαπητέ Aporimene,μάλλον στον Ουόλτερ Σκοτ αναφέρεσαι.
Μύρωνα,
κι εμένα ο νους όλες αυτές τις μέρες πηγαίνει στον Μάρκαρη και στο αστυνομικό μυθιστόρημα που είναι η αιχμή του δόρατος στην κοινωνική αποτύπωση.
Πατριάρχης Φώτιος
ναί μπράβο, τον Σκότ έλεγα, σ ευχαριστώ, κι ούτε το ονομά του δεν έγραψα ε? φούρια.
για τον μάρκαρη που λέτε και με αφορμή αυτόν και άλλους καλούς, θα ήθελα να πω πως οι νοοτροπίες της εποχής, δεν είναι επικαιρότητα, να με συγχωρείτε. Το ότι ο κεντρικός χαρακτήρας είναι ένας σύγχρονος νεοέλληνας αυτό δεν ονομάζεται επικαιρότητα. Το ότι πχ η γυναίκα του περιγράφεται έτσι και η σχέση του με τη γυναίκα του έτσι κι αυτό όλο περιγράφει επιτυχώς μια σύγχρονη - αν και διαχρονική -ελληνική κοινωνική πραγματικότητα αυτό δεν μπορούμε να το ονομάσουμε "επικαιρότητα". Το αστικό τοπίο από την άλλη το οποίο διαγράφεται και το οποίο όντως ο συγγραφέας έχει διαλέξει για να τρέξει τους ήρωες και την πλοκή των μυθιοστορημάτων του, είναι φυσικά μπροστά στα μάτια μας αλλά αυτό και πάλι δενμπορούμε να το ονομάσουμε επικαιρότητα. Φανταστείτε στις ελληνικές ταινίες που παράλληλα με τη δράση παρακολουθούμε και το τότε αστικό τοπίο, να λέγαμε πως ο σκηνοθέτης ασχολείται με την επικαιρότητα. Μ αυτή την έννοια και ο Τόμας Μαν - ενας από τα χιλιάδες παραδείγματα -περιγράφοντας τους φυματικούς του Μαγικού βουνού περιγράφει την επικαιρότητα μια και η φυματίωση ήταν η αρρώστια της εποχής εκείνης και όχι της τωρινής. Η φυματίωση και το σανατόριο εν προκειμένω είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο θα παλέψουν έννοιες όπως θάνατος, έρωτας, ασθένεια, θεραπεία κλπ όπως στις ελληνικές ταινίες ο φτωχός θα τρέχει στους χωμάτινους δρόμους κι ο πλούσιος θα μένει σε εκείνο το σπίτι που όλοι μας τόχουμε πια δει ξανά και ξανά. Οχι βέβαια για να αναδειχθεί το αστικό τοπίο και να κρατηθούν ντοκουμέντα ή να γίνει αφορμή για συζήτηση. Κι αυτό είναι η ειδοποιός διαφορά που με κάνει να επιμένω πως θέλει πολύ προσοχή η λέξη επικαιρότητα - η έννοια καλύτερα επικαιρότητα - όταν την κολλάμε στη λογοτεχνία και τα ζητούμενά της.
Αγαπητέ Aporimene,
Πράγματι, μετά το καίριο σχόλιο σου, βλέπω κι εγώ ότι η χρήση του όρου "επικαιρότητα" είναι μάλλον άστοχη. Όμως, το πώς αποδίδει κάθε συγγραφέας τη συγχρονία του, πώς ζωγραφίζει το κάδρο του, είναι κι αυτό μέρος της τέχνης του.
μα φυσικά αγαπητέ μύρωνα είναι μέρος της τέχνης. Αν ο Μάρκαρης πχ - λέμε τώρα - στον κεντρικό χαρακτηριστικό ήρωά του τον νεοέλληνα - που για την ακρίβεια δεν είναι αμιγώς νεοέλληνας αλλά μάλλον σκέτο έλληνας - τον έβαζε μια μέρα να ξυπνάει και πριν βγεί από το σπίτι του να αρπάζει το υμίψηλο καπέλλο του χωρίς να είναι απόκριες, εννοώ χωρίς να υπάρχει κάποιος λόγος που θα μας τον εξηγήσει ο συγγραφέας κάπου, ο ληρωας θα μετατρεπόταν σε ρεντίκολο και ο αναγνώστης σε .... απορημένος αναγνώστης.
Στη λογοτεχνία η πλοκή, δράση, ήρωες, έννοιες κλπ ακουμπανε σε έναν καμβά με ζητούμενο την αρμονία κατ αρχήν. Οπως σε μια ορχήστρα. και βέβαια η τέχνη βρίσκει πάντα νέους τρόπους να εκφραστεί αλλά στα μαγειρέματα χρειάζεται μεγάαααααλη προσοχή, σκέψη και έμπνευση και οι προθέσεις ΔΕΝ είναι προσφέρουν επάρκεια. Και πάντως, κατ εμέ, η εμπλοκή της επικαιρότητας με την έννοια που έχει η επικαιρότητα, στη λογοτεχνία και ως μόνη πρόθεση πρέπει να τη βλέπουμε με μεγάλη επιφύλαξη.
Για ένα συγγραφέα το πιο εύκολο πράγμα είναι να καταπιαστεί με την επικαιρότητα όταν τίποτα άλλο δεν του βγαίνει. ΑΚόμα και την προσωπική του επικαιρότητα. Κοίτα γύρω και διαπίστωσε πόσα μυθιστορήματα έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία χρόνια μόνο στη ελλάδα με θέμα έναν συγγραφέα που δεν μπορεί να γράψει και σκέφτεται, έναν συγγραφέα που δεν μπορεί να γ και γράφει, ένα συγγραφεά που. Η επικαιρότητα της εποχής μας θα είναι για τους μελλοντικούς αναγνώστες οι συγγραφείς που έγιναν μυθιστορηματικοί ήρωες.
παιδιά, τι ειναι ο καφες του αλχημιστή;
υγ: εχουν κυκλοφορησει μυθιστορήματα με θεμα ενα συγγραφεα που δεν μπορει να γραψει και σκεφτεται;;;!!
υγ2 πατριαρχη βαλτε ενα ποστ με μάρκαρη!
Pellegrina, σε λάθος ποστ έβαλες το σχόλιό σου. Πάντως ο Μάρκαρης έρχεται, αφού έβγαλε και καινούργιο βιβλίο.
Πατριάρχης Φώτιος
best seller της ελληνικής παραγωγής - ψάξτε θέμα μυθιστορήματος, προσθέστε και θεατρικο αν σας ενδιαφέρει γιατί κι εκεί ξεφύτρωσε ο ήρωας συγγραφέας - της τελευταίας 5ετίας με κεντρικό ήρωα έναν συγγραφέα. Είναι δε ανδρική αποκλειστικότητα -αν δεν κάνω λάθος.
Post a Comment