Saturday, December 13, 2008

Κανταΐφι πολίτικο: Λογοτεχνία και κοινωνική δράση

Λογοτεχνία: κοιμίζει ή αφυπνίζει;

Πλησιάζω τα γεγονότα με τον θάνατο του νεαρού μαθητή, την έκρηξη βίας κ.ο.κ. από το μετερίζι ενός βιβλιόφιλου ιστολόγιου κι αφήνω τον ορυμαγδό στους παντογνώστες των ΜΜΕ.
1. Τι κάνουν οι πνευματικοί άνθρωποι μπροστά στις σαρωτικές εξελίξεις; Είδα προχθές τη Σώτη Τριανταφύλλου στην τηλεόραση και δεν ξέρω αν ο σχολιασμός της επικαιρότητας από ένα συγγραφέα κάνει αισθητή τη διαφορά της σκέψης του από τον πολιτικό, τον μέσο άνθρωπο ή τον δημοσιογράφο.
2. Μου έρχονται συχνά στο νου δύο παραδείγματα από τη λογοτεχνία: α) ο Δον Κιχώτης επηρεασμένος από τα ιπποτικά μυθιστορήματα της εποχής του έπλασε μια πλαστή εικόνα για τον εαυτό του και τον κόσμο και αποφάσισε να κυνηγήσει ανεμόμυλους και β) ο ήρωας της «Τύφλωσης» (του Ελίας Κανέττι) κλεισμένος στη βιβλιοθήκη του, διαβάζοντας για χρόνια, αποδεικνύεται ανίκανος να δει την πραγματικότητα και πέφτει θύμα του απλού ανθρώπου και της πρακτικής σκέψης του.
3. Ο αναγνώστης εθελοτυφλεί αν πιστεύει ότι η λογοτεχνία τού διαμορφώνει τον τρόπο σκέψης, ενώ στην ουσία τον αποκόπτει από την πραγματικότητα; Ή όντως η λογοτεχνία ανοίγει ορίζοντες και κάνει τον άνθρωπο να σκέφτεται πιο πολύπλευρα και να κατανοεί τον τρόπο δράσης του; Το πρώτο το ονομάζει ο Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης σε ένα σχόλιό του «στάση ηττοπάθειας απέναντι στην πραγματικότητα».
4. Μπορεί το βιβλίο –και γενικά η τέχνη- να συμβάλει στην κινητοποίηση των πολιτών για την αλλαγή της κοινωνικής ζωής; Χρειαζόμαστε μια ανατρεπτική πεζογραφία και μια ευαισθητοποιούσα ποίηση, που να βγάλει τον άνθρωπο από το βόλεμά του; Είναι «η αφηγηματική τεχνική των ανατροπών υποκατάστατη συμμετοχή στις αληθινές ανατροπές», όπως επισημαίνει πάλι ο Π. Χατζημωυσιάδης;
Ζούμε με τη λογοτεχνία ή κρυβόμαστε από τη ζωή; Διαβάζουμε και ανοίγουμε τους ορίζοντές μας ή κλεινόμαστε στο εγώ μας; Η λογοτεχνία γίνεται εντέλει φιτίλι αφύπνισης ή νανούρισμα αποκοίμισης;
Πατριάρχης Φώτιος

25 comments:

Pellegrina said...

Γεια σας. Αυτό στο οποίο παρακινεί η λογοτεχνία είναι η ενεργοποίηση της συνείδησης (σκέψη+συναίσθημα+ εκείνο το κατι άλλο, το υπαρξιακό), όχι η πράξη. Το αν αυτή τωρα(η ενεργοποίηση) οδηγεί στην πράξη είναι άλλο θέμα και εξαρτάται από πάρα πολλούς παράγοντες, ατομικούς, ψυχολογικούς αλλά και ταξικούς-αντικειμενικούς.

Anonymous said...

Η αξία ή η απαξία ενός μέσου
έγκειται στην χρήση του και στον χρήστη του. Ειμαι λίγο χαοτικός... Δεν βλέπω τηλεοραση παρά μόνο πολύ νωρίς το πρωί για να δω τον καιρο. Τώρα τα βιβλία είναι σύμπαντα ολόκληρα , δεν είναι τόσο εγχειρίδια πλοήγησης και στόχευσης. Μέσα τους ταξιδεύεις. Σαφέστατα και υπάρχει ένα μεγαλο ρεύμα αναγνωστων που επιλεγει βιβλία ουτοπιστών ή βιβλία νέας εποχής ,φαντασίας τρόμου, βιβλία δηλαδή με προπτικές φυγόκεντρης σκέψης...ομως μπορεί να σε φέρουν στην αποσταση εκείνη για να δεις τον κόσμο όπως προσεγγιστικά ειναι. Είμαι της άποψης πως ναι έχουμε αναγκη τα πολιτικά βιβλία (με την ευρεία εννοια του όρου πολιτικα)...διαφωνώ με τον κύριο χατζημωυσιαδη για την ηττοπάθεια, πιο σωστα θα χρησιμοποιούσα τον ορο φυγόπονος. Είναι κάτι σαν την βιρτουαλ πραγματικοτητα που απειλεί σε ολες τις εκδοχές της (βιβλία , τεχνολογία, μουσική) την ρεαλιστική. Ομως και πάλι υπάρχουν όλες οι τάσεις και της ηττοπάθειας αλλά και του ελιτισμού της αγωνιστικότητας. Το θέμα δεν σηκώνει υπεραπλουστεύσεις στην σημερινεί εποχή γιατί ποτέ κανείς δεν έγινε σοφος διαβάζοντα φιλοσοφία...θέλει άσκηση και αγωνα εσωτερικό το πράγμα. Για οποιαδηποτε κατακτηση η αναγνωση απο μόνη της δεν ειναι αρκετη για να μην πω ούτε καν απαραίτητη. ο καθένας θα βρει το δρόμο του και την παράταξη του. Το φως το σκοτάδι ή σε ένα από τα άπειρα αναμεσα.
Φωτης( ο σεβάχ)

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ωραία, Pellegrina, η λογοτεχνία τροφοδοτεί και διαμορφώνει τη σκέψη. Συμφωνούμε πάνω στο αυτονόητο. Το ζήτημα είναι το επόμενο βήμα: ωθεί προς την κοινωνική δράση ή κλείνει τον άνθρωπο στον εαυτό του. Με άλλα λόγια, η σκέψη που διαμορφώνει είναι κοινωνική ή ατομικ(ιστικ)ή;

Πάπισσα Ιωάννα said...

Φώτη, οι γενικότητες αυτές δεν μας πάνε πουθενά. Στην ουσία λες ότι κάθε πράγμα μπορεί να είναι πολιτικό και μπορεί να μην είναι. Βεβαίως, η χρήση μετραει. Αλλά και η τηλεόραση, η μόδα, το ποδόσφαιρο, το σχολείο κ.ο.κ. έχουν ένα εύρος που άλλους τους πάει προς τα εκεί κι άλλους προς τα εδώ. Το ζήτημα είναι η ανάγνωση, η γραφή, η ενασχόληση με το βιβλίο ως διαδικασία και ψυχαγωγια (ασχέτως του είδους του εργου και του αναγνώστη) είναι κοινωνιοκεντρική ή ατομοκεντρική; Φυσικά οι υπεραπλουστεύσεις είναι επικίνδυνες, αλλά και οι γενικολογίες είναι χωρίς νόημα.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

Δεν ξέρω. Προσωπικά δεν αισθάνομαι ότι είναι το διάβασμα που επηρεάζει τη συμμετοχή μου στα κοινά, επηρεάζει όμως την κοινωνικη ανάλυση που κάνω, ό τ α ν συμμετέχω στα κοινά. Με άλλα λόγια φτιάχνει έναν πιο θεωρητικά οπλισμένο πολίτη. (Τώρα συγνώμη αν πάλι λεω το αυτονόητο!)Πάντως, η συμμετοχή στα κοινά η ίδια, ως πράξη, την ώρα που γίνεται, δεν εχει μεγάλη σχέση με το διάβασμα: Αυτές τις μέρες έπρεπε να συμμετέχω, νεσπά; Αν εξαιρέσετε την περίπτωση α) να ξερω πολεμικές τέχνες, β)να "διακατέχομαι" από ακατέργαστη "οργή" και/ή γ) να κάθομαι στον καναπέ,
η μόνη ευκαιρία που μου πρόσφεραν οι συνθήκες και ο τροπος συμμετοχής των περισσότερων συμπολιτών μου, ήταν το πανό του Άδωνη-συγνώμη της Αλέκας. Απλά και πρακτικά πράγματα. θεωρητικά δεν με εκφράζει, αλλά ως ενήλικος πολίτης που ήθελα να διαδηλώσω χωρίς να κινδυνέψω να είμαι το επόμενο θύμα που μετά από εικοσι χρόνια θα εχω ηρωοποιηθεί ηλιθίως ΔΕΝ ΕΙΧΑ ΚΑΜΙΑ, ΜΑ ΚΑΜΙΑ ΑΛΛΗ ΕΠΙΛΟΓΗ. Και ΔΕΝ είχε σχέση με το διάβασμα.

υγ: ένα παρακινδυνευμένο πρώτο συμπερασμα: το διάβασμα, ενισχύοντας την ατομική προσωπικότητα, απομακρύνει από εκδηλώσεις β ί α ς και -σε μικρότερο βαθμό- από εκδηλώσεις μ α ζι κ ε ς. (Αλλά πώς μπορούν άραγε οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας να ΜΗΝ είναι μαζικές);

Eva Stamou said...

Η υποτονική εκπροσώπηση του λογοτεχνικού αλλά και γενικότερα του πνευματικού κόσμου στις συζητήσεις που εκτυλίσσονται στις οθόνες μας, δημιουργεί ίσως την εντύπωση ότι ελάχιστοι από τους 'εργάτες του πνεύματος' ασχολούνται με την κοινωνική πραγματικότητα. Η εντύπωση αυτή, όμως, είναι αποτέλεσμα των όρων και των ορίων που θέτουν οι παραγωγοί τηλεοπτικών προγραμμάτων, και όχι έλλειψη κριτικής σκέψης από την πλευρά των διανοουμένων. Είναι τόσο αξιοπερίεργο που ούτε μία φορά, την τελευταία εβδομάδα, δεν είδα σε κάποιο πάνελ, να είναι καλεσμένος ένας πραγματικός κοινωνικός επιστήμονας από τους εκατοντάδες που κάνουν ουσιαστική έρευνα για τα τεκταινόμενα στη χώρα μας - αντί αυτών έχουν τον τηλεοπτικό λόγο οι γνωστοί ψηφοθήρες πολιτικοί, ή άλλες φιγούρες των 'μίντια'.

Το σχόλιό μου αφορά περισσότερο στις συνθήκες εκφοράς και δημοσιοποίησης του λόγου των συγγραφέων, παρά στα όσα καίρια ερωτήματα εγείρει το κείμενό σου. Την καλησπέρα μου.

Anonymous said...

Τι καθορίζει τον τρόπο που προσεγγιζουμε ένα βιβλίο ? Αν θέλετε την γνώμη μου παιζουν ρόλο λέξεις όπως ασκηση, υπομονή, μελετη, και πορεία . Είμαι υπέρ του να ξέρει κάποιος τι αληθινά θελει να διαβασει , να είναι ειλικρινης με τον εαυτο του, να πειθαρχει στην ιδεα του σχολείου. Γιατί τι άλλο ειναι η αναγνωση αν όχι μια δια βιου εκπαιδευση? Ασκηση , πειθαρχια, υπομονή , μελετη. Τέτοια μαθητικα πραγματακια. Αυτά που θα οδηγήσουν από τον πόλο της ύπνωσης στον έτερο της αφυπνισης. Τελειωσα τον Α τόμο του Θανατου του Αρθούρου. Ο Β εχει πιο πολλες σελίδες . Πατριαρχη βοήθεια....
Φωτης (ο Σεβαχ),
καλησπερα ευα

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
τώρα νιώθω ότι έλαβα πιο ουσιαστικές απαντήσεις. Σ’ ευχαριστώ.
Απ’ ό,τι φαίνεται τείνεις κι εσύ σ’ αυτό που ψυχανεμίζομαι: η λογοτεχνία δουλεύει υπογείως, δεν ξεσηκώνει αλλά εξοπλίζει με κριτική, απομακρύνει από τη μαζικότητα, αλλά δεν παύει ενίοτε να αποτελεί διέξοδο, μια φαντασιακή βαλβίδα ατμού που καταπραΰνει όσα ίσως θα μπορούσαν να εκτονωθούν αλλιώς.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Εύα, συμφωνώ απόλυτα.
Έχουμε συζητήσει παλιότερα σ’ αυτό το καφέ τον ρόλο των «διανοούμενων» στους σταθμούς, που, ενώ ίσως θα χρειαζόταν, φαίνεται εξίσου ά-τοπος. Ειδικά όταν οι άνθρωποι της λογοτεχνίας συχνά δεν είναι καν πνευματικοί, αλλά εκφράζουν άλλη μία γνώμη. Πολύ σωστά οι κοινωνιολόγοι και άλλες σχετικές επιστήμες εξορίζονται, γιατί θα πουν πράγματα που αντίκεινται στο ύφος του λαϊκισμού που τα κανάλια έχουν επιλέξει
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Φώτη, καλή συνέχεια στο διάβασμά σου.
Μια παράκληση: με ενοχλεί αφάνταστα το λατινικό ερωτηματικό (όπως και το ατονικό σύστημα, που χρησιμοποιούν τα δεκαπεντάχρονα από βαρεμάρα). Αν δεν καταλαβαίνεις γιατί, μπορώ να στο εξηγήσω μια άλλη φορά.
Πατριάρχης Φώτιος

librarian said...

Όταν λέμε βιβλίο, εννοούμε έναν κόσμο ολόκληρο. Πόσο μάλλον όταν λέμε τέχνη.
Υπάρχουν βιβλία που απλά τα διαβάζουμε για να κρυφτούμε πίσω από τις λέξεις, να ξεχαστούμε, να κοιμηθούμε. Ναι υπάρχουν και δεν το κατακρίνω. Αντιθέτως θεωρώ αναγκαία την ύπαρξη τους. Έχω ακούσει ανθρώπους να λένε: "Διαβάζω ένα άρλεκιν πριν κοιμηθώ αντί να παίρνω χάπι" ή "Εργάζομαι σε ψυχιατρείο δε θέλω να διαβάσω κάτι για να προβληματιστώ". Εξάλλου το χειρότερο βιβλίο είναι καλύτερο από ένα σίριαλ.
Υπάρχουν και βιβλία όμως που μας δίνουν τροφή για σκέψη, για προβληματισμό, για αναζήτηση. Λογοτεχνία, πολιτική, φιλοσοφία, ιστορία, επιστήμες. Μαθαίνεις. Καταλαβαίνεις. Διεκδικείς. Κάτι δε σ' αρέσει κάτι θέλεις να αλλάξει. Αποκτάς λόγο. Και δεν είναι μόνο τα βιβλία. Ζωγραφική, γλυπτική, κινηματογράφος, θέατρο, μουσική, φωτογραφία...
Κι όταν ασχολείσαι διαρκώς με την τέχνη, διαβάζεις, ακούς, βλέπεις δεν μπορεί να θες να κλειστείς στο εγώ σου. Θες να έχεις μια άποψη και να την τεκμηριώσεις όχι να την αποκτήσεις τυφλά.
Δυστυχώς όμως η τηλεόραση δε δίνει λόγο σε καμία τέχνη.

Anonymous said...

Όλος αυτός ο αφομοιωμένος πραγματολογικός και ιδεολογικός πλούτος της καλής λογοτεχνίας , ανεξάρτητα εποχής και κατηγορίας, βοηθάει τον άνθρωπο να κατανοήσει την θέση του στην κοινωνία και τον εαυτό του. Ο αναγνώστης βάζει σε τάξη τα συναίσθηματα και τη λογική του. Τα έργα βοηθάνε στην εσωτερική κυρίως αρμονία και στην αποκτηση ταυτότητας. Πολλές φορές δίνουν όνομα σε πράγματα άγνωρα και αταξινόμητα. Η ικανοποίηση όταν σου ξεκλειδώνουν κάτι που πριν προσέγγιζες με λέξεις του υπερβατικού, είναι μεγάλη. Κάνουν το κάτι απτό. Γεμίζει η φαρέτρα σου καινούργια βέλη. Πολλές φορές βρίσκουμε στη λογοτεχνία δυναμικούς χαρακτήρες ή διαβάζουμε τις ποιητικές δοκιμασίες των καταραμένων. Οι καλλιτεχνες δοκιμάζανε ανέκαθεν τα όρια της συνείδησης. Είναι πολύ σημαντικό να ξέρεις τα βάθη και τα πλάτη του εγω σου. Τα βιβλία γίνονται φάροι στο ταξίδι της αναζήτησης της αλήθειας . Προσωπικά αυτό που κέρδισα, πέρα απ το να εκφράζω λεκτικα τις σκέψεις και τα συναισθήματα μου, ήταν μια διευρυμένη αγκαλιά. Πλέον κατανοώ ανθρώπους που άλλοι περιχαρακώνουν με ορους μισαλλοδοξιας. Στους ρατσισμούς του φόβου τους εγω προτείνω λύσεις. Είναι σπουδαία όπλα τα βιβλία αρκεί να το πιστέψεις. Η αναγνωση ειναι μια ασκητική του νου. Αλλάζει τελικά τον άνθρωπο όταν ο τελευταίος είναι έτοιμος γι' αυτό.
Η ασκητικη της αναγνωσης είναι μια μαθητία στους ορισμούς των εννοιών. Η ομορφιά, η ηθική...τα πάντα προσεγγίζονται αλλοιώς. Με τρόπο ζηλευτό. Δεν είναι πανάκεια.Οι αναγνώσεις ελλοχεύουν κινδύνους. Η σαγήνη πολλών βιβλίων , η γοητεία που ασκουν στον αναγνώστη, ακυρώνουν τους θησαυρούς τους. Π.χ. Διάβασα την ιστορία της τρέλλας του Φουκώ. Ελαχιστα πράγματα θυμάμαι. Ο συγγραφέας με συνεπήρε σε μια μεθυστική ανάγνωση. Ότι απέμεινε είναι η αναποληση των ποιητικών συνειρμων του. Δεν θα απομακρύνθω πολύ από την αρχική μου τοπόθέτηση. Η συνταγή δεν είναι μονο τα βιβλία. Ο συγχρωτισμός με ανθρώπους με οδηγεί καμιά φορά να υιοθέτω την άποψη της γενίκευσης.
Δηλαδή οι συνιστώσεις στην αφύπνιση , στην ταυτότητα του πνευματικού ανθρώπου είναι τόσο πολλές όσο να μην γνωρίζεις τελικά γιατί τα ίδια πράγματα επιδρουν διαφορετικά στον κάθε άνθρωπο. Δεν γενικεύω . Έχω δει αναγνώστες και αναγνώστες . Περισσότερο είμαι απογοητευμένος. Λυπάμαι. Ισως να κοιταξα σε λάθος μέρος. Αλλά και πάλι όλη μου η ζωή ήταν τα βιβλιοπωλεία και το διάβασμα.
Καλο σας βραδυ.
φωτης Θαλασσινος.
υ.γ. συγνώμη για τους τόνους ...θα κάνω προσπάθεια πάντως.

Pellegrina said...

Καλημέρα. Φώτη έχω τη γνώμη πως αν πράγματι "η σαγήνη πολλών βιβλίων...ακυρώνει τους θησαυρούς τους", ΔΕΝ είναι καλά βιβλία. Είναι σαν τη θεση (του Ροθ νομίζω) ότι "οι όμορφες γυναίκες είναι αόρατες", δηλαδή παγιδεύεσαι από το εξωτερικό και δεν βλέπεις τίποτε από τα υπόλοιπα. H δική μου θέση ειναι ότι η σαγήνη ΔΕΝ είναι ομορφιά, ομορφιά είναι η αρμονία όλων των στοιχείων PLUS κάτι που να τη σπάει, να τη "χαλάει" κάπου, (γιατί εκεί είναι το άνοιγμα προς τη συνέχεια-για το έργο-, προς τον άλλο -για τον άνθρωπο) Τέλος πάντων, μην το πάω τόσο μακριά, σ' αυτό με τη σαγήνη στέκομαι. Τι λες; (λέτε;)

Anonymous said...

Γι' αυτό και χρησιμοποίησ τη λέξη σαγήνη για να περισώσω το περιεχόμενο . Συμφωνώ πως η ομορφιά είναι κατι πολύ πιο φωτεινό απ' τη σαγήνη. Η σαγήνη είναι το μάγεμα , το μάγεμα ικανοποιεί ενδεχομένως το ναρκισσισμό του φουκώ αδικεί ομως το περιεχομενο του φιλοσοφικού βιβλίου του. Δεν έχω διαβάσει άλλα έργα του αλλα αν τα διαβάσω εγώ που μ αρέσει πολύ το ύφος του θα μεινω σε αυτό και δεν θα προχωρήσω στους στοχασμούς που διατυπώνει. Είναι σαν τις σειρήνες το ύφος του , δένει τις λέξεις σαν να πρόκειται για έπος αξεπέραστης μουσικότητας. Δεν ξερω ίσως γι' αυτό μέχρι πρόσφατα κυκλοφορούσαν και ηταν ευρέως διαδεμονές συνόψεις του συγκεκριμένου έργου. Μιλάω για την ιστορία της τρέλλας που κυκλοφόρησε ολόκληρη (εκδόσεις Καλέντη) με προλόγους, επίμετρα και με πολύ καλή μετάφραση. Θα προτιμούσα μια επιτομή , την σύνοψη τεκδόσεων ηριδανός γιατί ο Φουκώ σ' αυτό το εργο κινείται αυτάρεσκα με τα ίδια νοήματα και μικρές διαφοροποιήσεις στο ύφος. Τόσο μικρές και γοητευτικές που ολοκληρώνεις το βιβλίο χωρίς να έρθει το απομάγεμα και χωρίς να έχεις προσέξει τίποτα απ' όσα λεει.Ακούς μονάχα μουσική. Με ιδιαιτερη προτιμηση στις επαναλήψεις των πιο όμορφων από τα μοτίβα. Το πιο πιθανό βέβαια είναι να μην φταίει ο Φουκώ αλλά εγώ. Η ακινδυνη μωρία με συνεπαιρνει....με συνεπαιρνουν και άλλα πράγματα. ¨
φωτης (ο Γιαβάς)

Anonymous said...

οι συνοψεις αυτές κυκλοφορούσαν και στο εξωτερικό .
φωτης

Pellegrina said...

Φωτη, από τα λίγα που ξερω μου φαίνεται οτι, αν επέδρασε έτσι επάνω σου ο Φουκώ τότε ως συγγραφέας είναι απόλυτα συνεπής με τον εαυτό τους, τις ακραίες στρουκτουραλιστικές (ή ψευδο-στρουκτουραλιστικές) θεωρίες του: όλα είναι λόγος, δεν υπάρχει αντικειμενική πραγματικότητα κλπ. η φιλική και όντως ταπεινή (γιατί καθένας ξέρει την πορεία του και τις ανάγκες του, και μπορεί οι δικές σου να είναι πολύ αλλιώτικες από τις δικές μου) είναι να μη δίνεις μεγάλη σημασία, γιατί θα κινδυνέψεις να εγκλωβιστείς κι εσύ (όπως τόσοι και τόσοι)στο βερμπαλισμό. Τέλος πάντων (κι άσε το θέμα γιατί κι εγώ είμαι σε φάση γραψίματος και μάλιστα ενός πράγματος που διατρέχει μεγάλο κίνδυνο να παρασυρθεί από θεωρητικούρες!) καλά διαβάσματα και γραψίματα.

Anonymous said...

Σαφέστατα και δεν υπάρχει αντικειμενική πραγματικότητα. Οι κοσμολόγοι έχουν χάσει των έλεγχο στη διατύπωση εικασιών. Ολο αυτό που βλέπεις είναι η επιδημιουργία , ανθρώπινο κατασκευασμα για να μην χαθούμε...εγώ εξέφρασα την διατύπωση μου και δεν καταλαβαινω τη δευτερολογία σου και δεν πειράζει αν ειναι ο βερμαλισμος μου να εξαντλείται εδω μέσα δεν είναι και μεγάλο το κακο...
που να ακουσεις τις θεωριες του τζων μπαροου ο οποιος υποστηρίζει οτι είμαστε το περιεχόμενο ενός εξομοιωτή σύμπαντος που ελεγχεται από έναν άλλο και πάει λεγοντας.. Η αλήθεια εξυπηρετεί την επιβίωση και ποτε δεν θα διατυπωθεί καμια αλήθεια με λέξεις. Θα βιωθει ...
επίσης καλα γραψιματα...
Φωτης Θαλασσινος.

M said...

θα μου επιτρέψετε ελπίζω να σχολιάσω για πρώτη φορά στο blog. Απλώς γιατί είναι ένα ερώτημα που με απασχολεί κι εμένα. Μου θύμισε την ακόλουθη ομιλία ενός συγγραφέα που εγώ αγαπώ πολύ: I want to tell you a story.

Σε περίληψη ο Auster λέει ότι τα βιβλία δεν έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τον κόσμο και να κάνουν τους ανθρώπους καλύτερους - πλην όμως η γραφή είναι η πιο έξοχη αχρηστία.

Προσωπικά σκέφτομαι ότι μάλλον έχει δίκιο. Ίσως παλιότερα, που υπήρχαν πολύ λιγότερα ερεθίσματα -και πολύ περισσότερο σε κοινωνίες που η ίδια η μόρφωση, η εγγραμματοσύνη (συγνώμη για τη λέξη που χρησιμοποιώ) ήταν πολύ λιγότερο δεδομένη, ζήτημα προς κατάκτηση- τα βιβλία να μπορούσαν να πλουτίσουν και ιδεολογικά ή κοινωνικοπολιτικά τους αναγνώστες.

Σήμερα ίσως απλώς βοηθούν στη συγκρότηση από τον αναγνώστη μιας αισθητικής. Έχω την αίσθηση ότι με αυτό σχετίζονται και οι στάσεις των συγγραφέων. Όμως αυτό το τελευταίο δεν έχει να κάνει με τα βιβλία τους (έχω την άποψη ότι οι συγγραφείς και τα βιβλία τους δεν ταυτίζονται).

Αυτά και συγνώμη για την κατάχρηση του χώρου!

ναυτίλος said...

Θα σας καταθέσω , ως σχόλιο , την απαισιόδοξη άποψη του Σαραμάγκου από μια παλαιότερη ανάρτησή μου.
-Μπορεί η λογοτεχνία να κάνει τον κόσμο καλύτερο ;
- Ένα μυθιστόρημα μπορεί να επηρεάσει έναν αναγνώστη προσωρινά αλλά τίποτα περισσότερο . Γράφω όσο καλύτερα μπορώ αλλά όταν οι αναγνώστες μου λένε "Το βιβλίο σας μου άλλαξε τη ζωή" δεν τους πιστεύω . Είναι σαν τις αποφάσεις που παίρνεις κάθε πρωτοχρονιά . Για μια βδομάδα προσπαθείς να τις τηρήσεις κι ύστερα τις ξεχνάς .

Βαγγέλης Μπέκας said...

Η Κοινωνία έχει ανάγκη την τέχνη και ταυτοχρόνως η κοινωνία είναι πηγή ζωής για την Αληθινή τέχνη.

Η συγγραφή είναι όμως μια τέχνη ατομική.
Κλείνεσαι εσύ κι ο εαυτός σου στους τέσσερις τοίχους, για πολύ καιρό, ίσως για χρόνια για να δημιουργήσεις το έδεσμα.
Απομονώνεσαι.
Κι αυτό δεν είναι καλό.
Γιατί δεν επικοινωνείς...

Νομίζω ότι η επαφή του συγγραφέα με πιο συλλογικές τέχνες όπως το θέατρο, ο κινηματογράφος ξεμπλοκάρουν τη δημιουργική του δύναμη, μαθαίνει να επικοινωνεί με το άλλο, να αφουγκράζεται και... ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ!

Για μένα δεν είναι το ζήτημα αν «ένας καλλιτέχνης θα σχολιάσει ένα συμβάν»,
και με αυτή τη στάση του να με κάνει να πω «μπράβο η πνευματική ηγεσία παίρνει θέση, ξανά ΜΠΡΑΒΟ!»

Το ζήτημα είναι αν ένα έργο τέχνης είναι από μόνο του, ένα ΣΧΟΛΙΟ σε τέτοιου είδους στα συμβάντα...

Ζήτω η Τέχνη από Κάτω!!

Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης said...

Φώτιε,

Μόλις αντιλήφθηκα το διάλογο, αφοσιωμένος σ' ό,τι συμβαίνει τριγύρω. Τον απόλαυσα όμως. Εν τάχει και υπό πίεση, η γνώμη μου:

- Αλίμονο αν διατηρείς την αυταπάτη ότι μέσα απ' τις γραφές σου θα αλλάξεις τον κόσμο.
- Αλίμονο αν κλείνεσαι στα γραφτά σου, αρνούμενος ό,τι συμβαίνει στον κόσμο.
- Αλίμονο αν διατηρείς την αυταπάτη ότι μέσα απ' τις γραφές σου δεν τοποθετείσαι απέναντι στον κόσμο.

Αισθητική έκφραση η λογοτεχνική γραφή της ιδεολογικής στάσης που υιοθετείς απέναντι στον εαυτό σου και στους άλλους. Έκφραση που μπορεί να υλοποιείται δίχως ορατές αναφορές σ' ό,τι συμβαίνει, αλλά ένας έστω και αδιόρατος δεσμός, δεν μπορεί παρά να υπάρχει. Καθότι: δεν υπάρχω ερήμην της εποχής μου, δε γράφω ερήμην των προβλημάτων της. Και αυτό συμβαίνει ακόμη και στην περίπτωση όσων το αρνούνται.
Επομένως, το ζητούμενο είναι όχι η ούτως ή άλλως δεδομένη στάση, αλλά η ποιότητά της.

Το πύκνωσε πολύ καλύτερα ο Αναγνωστάκης:
"Έστω. Ανάπηρος, δείξε τα χέρια σου. Κρίνε για να κριθείς"

Σ' ευχαριστώ, για την τιμή.

κοπρόγατα said...

"η λογοτεχνία δουλεύει υπογείως" μπορω να το επιβεβαιώσω από προσωπική εμπειρία. Διαβάζωντας "μεγαλώνω", αποκτώ εμπειρίες και βλέπω πράγματα που ίσως χρειάζονται 10 ζωές για να τα ζήσεις.
Κατά τη γνώμη μου η λογοτεχνία μπορεί να συμβάλει στην κινητοποίηση των πολιτών για την αλλαγή της κοινωνικής ζωή.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Μετά από τέσσερις περίπου μέρες εκτός Αθηνών, βλέπω με ευχαρίστηση ότι το θέμα αγγίζει πολλούς, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι συγγραφείς και προβληματίζονται για το αν και το πώς η λογοτεχνία τους άπτεται κοινωνικών θεμάτων. Τελικά η άμεση παρότρυνση για δράση δεν υπάρχει, ίσως επειδή η λογοτεχνία δεν λειτουργεί πλέον προπαγανδιστικά. Όμως συντελεί με τον ένα ή άλλο τρόπο (και οι θαμώνες του Βιβλιοκαφέ πρότειναν πολλούς) στη διαμόρφωση της σκέψης και της κρίσης, ώστε μετά να προβεί το άτομο-αναγνώστης στις κατά κρίση καλύτερες πράξεις.
"Κανένας στίχος σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα / κανένας στίχος δεν κινητοποιεί τις μάζες" (Τ. Πατρίκιος, 1963)
Πατριάρχης Φώτιος

anagnostria said...

Πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση. Η μικρή δική μου συμβολή εστιάζεται σε μερικά ερωτήματα: Γιατί ακόμα και σήμερα ρίχνονται βιβλία στην πυρά; Τι φοβούνται αυτοί που τα καταδικάζουν; Και γιατί πριν από κάθε κοινωνική ή εθνική εξέγερση (Γαλλική-Ελληνική επανάσταση) προϋπήρξε ένας πνευματικός διαφωτισμός; Έχει λεχθεί πως "Η καλύβα του μπάρμπα-Θωμά" διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον πόλεμο για την απελευθέρωση των μαύρων. Και το παράδειγμα ασφαλώς δεν είναι το μόνο.

Anonymous said...

Εμείς οι μεγάλοι να κλείσουμε την τηλεόραση και να ανοίξουμε ...βιβλία, όποια και αν είναι, θα φτάσουμε και στην καλή λογοτεχνία.
Αν ανοίγαμε και τις συντροφιές και τις αγκαλιές μας, αν κατευθύναμε τις ματιές μας στα πρόσωπα των διπλανών μας και των παιδιών μας, τότε μπορεί να παλεύαμε καλύτερα την προσπάθεια (ποιών;) να καταργήσουν τα πρόσωπά μας, να μας κάνουν τον ..."μέσο άνθρωπο"