“Μοιραία Πράγα” του Philip Kerr

Αφιέρωμα: Βρετανική και ιρλανδική λογοτεχνία (4). Η Ιστορία σκοτώνει ανθρώπους μέσα στον πόλεμο, δολοφονεί για μεγάλα πάθη, για υψηλά συμφέροντα, για λόγους τιμής και θανατώνει για λόγους εκδίκησης. Το μίγμα λοιπόν της συνταγής είναι σκόπιμο να περιέχει όσα από αυτά θα κάνουν τη λογοτεχνία να μας μεταφέρει σε άλλη εποχή και να μας δώσει τα γυαλιά να τη δούμε ολοκληρωμένα. Συνάμα όμως να μας κάνει πιο υποψιασμένους για την ναζιστική βαρβαρότητα που αλωνίζει…

 

 

Γερμανικός καφές από καλαμπόκι:

Philip Kerr

“Prague Fatal”

2011

“Μοιραία Πράγα”

μετ. Δ. Αθηνάκης

εκδόσεις Κέδρος

2013 

            Δύσκολη η ζωή στο Βερολίνο του 1941. Όλα έχουν επιστρατευθεί για τον πόλεμο που μαίνεται στο ανατολικό μέτωπο, η κοινωνική ομαλότητα είναι ελλιπής, τα τρόφιμα εκλείπουν, οι Εβραίοι στοχοποιούνται, η εγκληματικότητα ανθεί κι η αστυνομία δεν έχει τα μέσα για να κάνει σωστά τη δουλειά-της. Εκεί ζει και εργάζεται, αφού επέστρεψε από το μέτωπο της Ουκρανίας, ο αστυνόμος Μπέρνχαρντ Γκούνερ, ο οποίος, αν και αντιφασίστας, αναγκάζεται να υπηρετεί το Γ΄ Ράιχ.

            Το πρώτο πράγμα που κάνει αμέσως εντύπωση είναι ότι ο Κερ δημιουργεί, θεατρικά θα έλεγε κανείς, ατμόσφαιρα, αφού καταφέρνει με εξαιρετικά σκιαγραφημένες λεπτομέρειες να αποδώσει το κλίμα της εποχής. Οι αναγνώστες βλέπουμε ολοζώντανα μπροστά-μας το εξαθλιωμένο Βερολίνο, τα αποστεωμένα σώματα των Γερμανών, την καχεκτική ζωή-τους, το φάσμα του πολέμου να πλανάται πάνω και μέσα στους δρόμους της πόλης, την καθημερινότητα πάνω απ’ όλα να ζωγραφίζεται με ευστοχία. Σαν σε κινηματογραφική ταινία είμαστε μέσα σε όλα αυτά, είμαστε κομμάτι της ζωής της εμπόλεμης Γερμανίας και της αύρας που αποπνέει ο ναζισμός και οι πρακτικές-του. Μέχρι να αρχίσουν να σκάνε τα πτώματα, έχουμε αφουγκραστεί τον σφυγμό της εποχής, πράγμα που λίγα ιστορικά έργα καταφέρνουν τόσο πειστικά.

            Ως αστυνομικό ακολουθεί το μοτίβο του κλειδωμένου δωματίου, μέσα στο οποίο βρίσκεται το πτώμα ενός λοχαγού, του Κούρτερ, υπασπιστή του στρατηγού της Βοημίας Χάιντριχ, στην έπαυλή-του στην Πράγα. Ο ίδιος ο στρατηγός αναθέτει την αποστολή στον Γκούνερ, ακριβώς επειδή ο τελευταίος είναι ανεξάρτητος και αντισυμβατικός. Η έρευνα περνάει πάνω από πολλούς αξιωματικούς των Ναζί, που αναγκάζονται να υφίστανται τις αναιδείς ερωτήσεις του Γκούνερ, όπως του έδωσε την απεριόριστη δικαιοδοσία ο στρατηγός. Και τελικά, μετά από μια ενδελεχή έρευνα, ανακαλύπτεται ο ένοχος που είναι φυσικά πέραν πάσης υποψίας.

            Η αστυνομική πλοκή είναι ένα καλό δέλεαρ. Οι δόσεις κατασκοπίας ενισχύουν το σασπένς και εντείνουν τη φόρτιση. Η αφήγηση ακολουθεί ομαλή πορεία με συλλογισμούς και συνδυασμό ενδείξεων, ώστε να μην νιώθει ο αναγνώστης προδομένος και εξαπατημένος. Τα μικρά κενά δικαιολογούνται, αφού το σύνολο ικανοποιεί.

            Το πιο σημαντικό όμως είναι το κλίμα του ναζισμού που αναγκάζει τους ανθρώπους να αποκτηνώνονται. Πολλοί αξιωματικοί κλονίζονται ψυχικά από τις απάνθρωπες εκκαθαρίσεις στις οποίες αναγκάζονται να προβούν, ζουν με ηρεμιστικά ή αυτοκτονούν, βλέπουν το παράλογο του πολέμου αλλά από φόβο, προσωπικές φιλοδοξίες ή πίστη στον Χίτλερ δεν το καταγγέλλουν ανοικτά. Ο ναζισμός διαμέσου του αντιφασίστα κομισάριου ξεμπροστιάζεται μέσα σε ένα εξαιρετικά καλοσχεδιασμένο πλαίσιο, όπου συνδυάζονται και αντιτίθενται η πείνα του λαού και η χλιδή των αξιωματικών, η καχυποψία και η ιδιοτέλεια, ο αρριβισμός και η υποταγή στους ανωτέρους, η σήψη ενός συστήματος που κατέστρεψε την ανθρωπότητα.

            Το βιβλίο του Kerr συνδυάζει αινιγματική δράση και πολιτικό παρασκήνιο, αναπλάθει την εποχή με γκρίζα χρώματα και κρατάει όρθιο τον αναγνώστη. Γι’ αυτό είναι μια επιλογή για την οποία δεν μετανιώνεις.

[Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο In2life στις 18/2/2014. Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το κείμενο προέρχονται από τα: czechmatediary.com, www.cte-mortoneast.org, www.mirror.co.uk, www.ww2shots.com και www.tripadvisor.com]

            Πατριάρχης Φώτιος