Thursday, February 13, 2014

“Αδάμ και Έβελιν” του Ίνγκο Σούλτσε

Η Ανατολική Γερμανία και η απαγορευμένη Δυτική, ο Παράδεισος και οι Πρωτόπλαστοι που μαλώνουν μεταξύ-τους, η επιθυμία για ελευθερία και το ταξίδι που οδηγεί στη Γη της Επαγγελίας. 
 
 
Blümchenkaffee:
Ingo Schulze
Adam und Evelyn
Berlin 2008
Ίνγκο Σούλτσε
“Αδάμ και Έβελιν”
μετ. Γ. Λαγουδάκου
εκδόσεις Καστανιώτης
2013 

            Για δύο λόγους ένιωθα από την αρχή ότι δεν μπορούσα εύκολα να μπω στο πνεύμα αυτού του βιβλίου. Ένιωθα από τις πρώτες σελίδες κάτι να με πετάει έξω, να με απωθεί, να μη με αφήνει να διεισδύσω στον κόσμο του Σούλτσε.
Από τη μία, η εποχή προ του 1989 στην Ανατολική Γερμανία και γενικότερα στο Ανατολικό Μπλοκ (Τσεχία και κυρίως Ουγγαρία), με τις ολοκληρωτικές μεθόδους, την ασφυξία των πολιτών, τις ελλείψεις σε τρόφιμα και ανέσεις, δεν μου αποκαλύπτονται ζωντανά, ώστε να τις βιώσω και να μυηθώ στις συνθήκες της εποχής, για να καταλάβω το περιβάλλον και συνεπώς το κλίμα. Από την άλλη, το ίδιο το κείμενο είναι γραμμένο ελλειπτικά, με αποτέλεσμα να αφήνει πολλά κενά στο μυαλό-μου. Κι όταν λέω ελλειπτικά, δεν εννοώ με θολά περιγράμματα και νεφελώδεις σκέψεις, αλλά με την αποσπασματικότητα της αφήγησης που δεν λέει τα πάντα, που αφήνει πολλά στον χώρο του αυτονόητου, που προσπερνά το απλό και καθημερινό (αλλά ξένο προς τον ανίδεο αναγνώστη), ακριβώς επειδή εννοείται από όποιον έχει ζήσει την ατμόσφαιρα της εποχής.
Η ιστορία ξεκινά όταν η Έβελιν ανακαλύπτει τις απιστίες του συντρόφου-της Αδάμ, ράφτη στο Βερολίνο. Αποφασίζει λοιπόν να φύγει για διακοπές με μια φίλη-της, κάτι που σχεδίαζε να κάνει ούτως ή άλλως, αλλά τώρα αντί για τον εραστή-της παίρνει μαζί-της στην Ουγγαρία τη φίλη-της Σιμόνε. Κι ο Αδάμ την παίρνει στο κατόπι, σε μια εποχή που δύσκολα παίρνει κανείς άδειες εξόδου από τη χώρα. Αυτοί καταφέρνουν και περνάνε στην Ουγγαρία, σε μια φίλη, και ζουν εκεί για ένα μικρό διάστημα. Αλλά εντωμεταξύ το Τείχος του Βερολίνου πέφτει και οι νέες πολιτικές εξελίξεις ξημερώνουν έναν άλλο κόσμο από αυτόν που άφησαν, όταν περνούσαν τα σύνορα.
Αν καταλαβαίνω καλά τις προθέσεις του Σούλτσε, ο Αδάμ και η Έβελιν σαν άλλοι πρωτόπλαστοι αρχίζουν τη ζωή-τους σε μια άλλη κοινωνία, λίγες μέρες προ της πτώσης του Τείχους. Επομένως, μιλάμε για μια μεταπαραδείσια κατάσταση, που θέτει νέους όρους και επανατοποθετεί τον ένα απέναντι στον άλλο. Η μοιχεία του Αδάμ μοιάζει με τον “απαγορευμένο καρπό”, που οδήγησε το ζευγάρι στην Ουγγαρία και τη σχέση-τους σε κρίση. Το παιχνίδι παίζεται στο ψυχολογικό και διαπροσωπικό επίπεδο και λιγότερο στο πολιτικό. Τα χωρία από τη Γένεση προς το τέλος του βιβλίου ενισχύουν υποθέσεις για την αλληγορία που στήνει ο Γερμανός συγγραφέας. Σε όλα τα παραπάνω θα μπορούσα αντί τελείας να έβαζα ερωτηματικό, αλλά πάλι δεν έχω απαντήσεις. Ήταν η Ανατολική Γερμανία ένας παράδεισος που χάνεται; Μήπως ο παράδεισος είναι η Δυτική Γερμανία, παράδεισος στον οποίο δεν μπορούν να επιστρέψουν;
Διάβασα το έργο με υπομονή, κεφάλαιο κεφάλαιο, μέχρι τέλους, αναζητώντας χαραμάδες για να μπω στον κόσμο των πρωτόπλαστων και να καταλάβω την ψυχολογία-τους μέσα στο ευρύτερο πολιτικό σκηνικό. Κατάλαβα ότι η ειρωνεία που χρωματίζει τις σκηνές δίνει και το στίγμα του κειμένου. Συνειδητοποίησα κάποια στιγμή ότι η αλληγορία έπρεπε να φωτίσει εξ αρχής τη σχέση Αδάμ και Έβελιν, την πορεία-τους στην Ουγγαρία, τον τρόπο με τον οποίο βιώνουν την έξοδό-τους, τη λαχτάρα για τη Δυτική Γερμανία και τους απαγορευμένους καρπούς-της. Μπήκα και βγήκα, χωρίς να νιώσω τους κραδασμούς της σχέσης, ούτε σε προσωπικό ούτε σε πολιτικό επίπεδο.
 
[Ο πίνακας κορυφής είναι "Η εξορία του Αδάμ και της Εύας από τον Παράδεισο, έργο του Benjamin West (18ος), ενώ ο άλλος πίνακας είναι του Μιχαήλ Αγγέλου από την Καπέλα Σιξτίνα. Οφειλές για τις υπόλοιπες φωτογραφίες στα: tintenkleckser.blogspot.com, www.fjowners.com και www.panoramio.com]

Η επόμενη ανάρτηση {καλώς εχόντων των προγραμμάτων} θα αφορά στο βιβλίο του Éric Fottorino “Κόρσακοφ” (εκδόσεις Πόλις). Είναι όντως τόσο καλό όσο λένε;

Πατριάρχης Φώτιος

5 comments:

anagnostria said...

Γιατί πρέπει ένα βιβλίο να είναι σαν ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα; Κι αν εσύ με τόση αναγνωστική εμπειρία δυσκολεύεσαι, τι να πουν άλλοι, λιγότερο υποψιασμένοι αναγνώστες; Μου συνέβη κι εμένα με άλλα βιβλία, γι' αυτό η απορία.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Anagnostria,
νομίζω -και θα το γράψω εκτενώς σε ένα επόμενο ποστ-
ότι πολλά βιβλία που μεταφέρονται σε μας από άλλες λογοτεχνίες
είναι πιο δυσνόητα, πιο κρυπτικά, πιο μπελαλίδικα,
επειδή κουβαλούν τους κώδικες της κουλτούρας-τους,
οι οποίοι δεν είναι πάντα προφανείς σε μας.
Το βιβλίο λ.χ. του Σούλτσε
απηχεί όλο το κλίμα της Ανατολικής Γερμανίας,
που είναι, κατά τη γνώμη-μου,
ελάχιστα κατανοητό στον Έλληνα αναγνώστη.
Πατριάρχης Φώτιος

Θεοδώρα Βαγιώτη (Filoteo) said...

Αυτό το θέμα του "ποιος ήταν ο παράδεισος" η ανατολική ή η δυτική Γερμανία σηκώνει πολύ συζήτηση. Ίσως δεν το έχει ξεκαθαρίσει ούτε ο ίδιος ο συγγραφέας, γι αυτο και το δυσεπίλυτο του προβλήματος. Επι τη ευκαιρία, η ανακοίνωση της επόμενης κριτικής με τον μπλε φόντο μοιάζει και λίγο απειλή :)

Πάπισσα Ιωάννα said...

filoteo,
έχεις διαβάσει το βιβλίο και έχεις αυτή τη γνώμη;
θα με ενδιέφερε να δω και άλλες απόψεις.

Γιατί σου φαίνεται σαν απειλή; Για πες.
Πατριάρχης Φώτιος

Θεοδώρα Βαγιώτη (Filoteo) said...

Όχι. Εξού και το ίσως. Για το ποιος είναι ο παράδεισος έχω άποψη (π.χ. ο εν δυνάμει παράδεισος είναι η ανατολική Γερμανία, με νόμους απαράβατους ή μήπως έτσι ήταν και ο παράδεισος της παλαιάς διαθήκης; και βέβαια η καπιταλιστική δύση πάντα θα είναι πειρασμός, αφού απογειώνει το ένστικτο της ιδιοκτησιας)ωστόσο θα ήταν άδικο να το συζητήσουμε περαιτέρω χωρίς να έχω διαβάσει το βιβλίο.

Όσο για το φόντο, η επιλογή της λέξης απειλή έγινε μάλλον σκωπτικά. Ή απλώς αγαπώ την αυθορμησία.