Monday, January 19, 2015

“Τελευταία έξοδος Στυμφαλία” του Μιχάλη Μοδινού

Μια καταστροφή και μια πορεία μετά απ’ αυτή, ένας απολογισμός και μια προσπάθεια να βρούμε άκρη μέσα στην κοχλάζουσα πραγματικότητα. 


Espresso Decaffeinato
 
Μιχάλης Μοδινός
“Τελευταία έξοδος Στυμφαλία”
εκδόσεις Εστία
2014
 
 

Μυθιστόρημα; Χωράει πολλά αυτή η λέξη. Έτσι, βέβαια υποτιτλοφορείται στο εξώφυλλο της Εστίας. Εγώ όμως θα το ονόμαζα “Οικολογικό κήρυγμα”, “κοινωνική καταγγελία”,  “«πολιτικό» χρονικό” με αλλαγή ίσως στη ζεύξη επιθέτων και ουσιαστικών. Μυθιστόρημα; Μα τότε πού είναι η πλοκή; Ένας σπασμένος σε μικρά σχετικά κεφάλαια μονόλογος του αφηγητή, που οδηγεί στους δρόμους της Ελλάδας μέχρι τη μυθική Στυμφαλία.
Άξονας του έργου αυτός ο ανώνυμος αφηγητής, που μοιάζει σε πολλά με τον ίδιο τον Μοδινό (γιατί πάντα οι ήρωές-του έχουν οικολογικές ευαισθησίες και αποτελούν άμεσα ή έμμεσα alter ego του συγγραφέα;), και ο οποίος ζει μετά την Καταστροφή (μ.Κ.) σε μια έρημη Ελλάδα, λεηλατημένη, κατεστραμμένη κοινωνικά και υλικά, σαν απομεινάρι μιας ολοκληρωτικής διάλυσης. Ο αφηγητής οδηγεί και μιλά, ή μιλά καθώς οδηγεί, ή ενώ οδηγεί (δευτερευόντως) καταγγέλλει. Χείμαρρος κοινωνικής και πολιτικής κριτικής, μανιφέστο διαμαρτυριών, πλημμύρα ειρωνείας, ψόγων, δικαιολογημένων ενστάσεων ως προς το πώς χτίσανε και διαχειρίστηκαν οι Νεοέλληνες τη χώρα και τη νοοτροπία-της.
Θα μπορούσα να το ονομάσω “μυθιστορηματικό δοκίμιο”, αφού πάνω σε ένα αδρό μυθοπλαστικό φόντο κρέμονται οι στοχασμοί και τα σχόλια ενός μάλλον δοκιμιογράφου παρά αφηγητή. Αυτό το υβριδικό είδος υποκρύπτει μια μυθοκαπηλία, αφού κάτω από τον ευαγή τίτλο “μυθιστόρημα” στεγάζονται δοκιμιακές αναλύσεις, κατάλληλες για ένα ειδικό περιοδικό, για ένα πρόσφορο κοινό, για μια άλλη ανάγνωση. Νιώθω ότι διαβάζω παντού τέτοιες άμεσες καταγγελίες, από την Τύπο έως το διαδίκτυο, και δεν θα ήθελα η λογοτεχνία να είναι τόσο ωμή και “φραστική”. Θα την ήθελα πιο εικονοπλαστική, πιο στέρεα δομημένη με σκηνές και με δράση. Δεν θα ήθελα ο συγγραφέας να καπελώνει τον ήρωά-του, να μιλά ακατάπαυστα σαν πολυμαθής δημοσιογράφος που δεν αφήνει τον καλεσμένο-του να εκφραστεί, σαν δάσκαλος που δεσπόζει σε μια άβουλη και βουβή τάξη. Ακούω σε κάθε σελίδα, σε κάθε πρόταση ένα ισχυρό εγώ να μην αφήνει περιθώρια για διάλογο, πολυφωνία, χαρακτήρες και συγκρούσεις.
Εκτός κι αν δράση εννοείται το παρελθόν του οδηγού-αφηγητή, το Μετσόβιο, τα ταξίδια στην Αφρική για δουλειές, ο γάμος-του με την Ηρώ και ο χωρισμός-τους, ο γιος-τους, οι πολιτικές διασυνδέσεις-του κ.ο.κ. Δεν ξέρω αν όντως ο ήρωάς-του είναι ο ίδιος, αν τα ονόματα και τα μέρη αφορούν πράγματι τη ζωή του Μοδινού. Ο τρόπος όμως γραφής είναι τόσο εξομολογητικός, τόσο βιωματικός που αναρωτήθηκα συχνά αν το “μυθιστόρημα” δεν είναι μια συγκαλυμμένη αυτοβιογραφία, που θα ήταν πιο τίμιο να ονομαστεί έτσι.
 

[Οι συνοδευτικές εικόνες ελήφθησαν από: www.polishnewsseattle.org, drivingtrainingindia.wordpress.com, m.theepochtimes.com και halcatraz.hu]
Πατριάρχης Φώτιος

14 comments:

Ρόζα said...

Στις " "κριτικές - παρουσιάσεις" " (διπλά εισαγωγικά) της βιβλιονέτ έχει καταχωριστεί για το συγκεκριμένο βιβλίο ένα αχαρακτήριστο γενικευτικό άρθρο του Γιάννη Πανούση. Ο Μοδινός τι λέει επ' αυτού; Δεν μιλάμε για λογοτεχνία πια αλλά για πολιτικές θέσεις.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ρόζα,
το είδα μόλις τώρα.
Δεν το σχολιάζω καν, αφού ο Πανούσης δεν φέρεται σαν αναγνώστης, δεν παρουσιάζει, δεν εκτιμά, δεν σχολιάζει.
Από εμένα, τίποτα άλλο.
Πατριάρχης Φώτιος

Νώντας Τσίγκας said...

H απάντηση στο ερώτημα της"Ροζας"
ως προς το περιεχόμενο του κειμένου του Γ.Π. βρίσκεται στη σελίδα που παραπέμπει η biblionet.
Δίπλα ακριβώς απ΄αυτό ο Θανάσης Βέγγος κραυγάζει έντρομος φορώντας κράνος:
"καλέ μου άνθρωπε, ξέρεις από βέσπα;"
[Άμα δεν ξέρεις καβαλάς τον ...κάλαμον της γραφίδος κι όποιον πάρει ο χάρος!!!]

Michalis Modinos said...

Ευχαριστώ πολύ για την κριτική.
Απαντώντας απλώς στην ερώτησή σας διευκρινίζω ότι πρόσωπα και γεγονότα στα βιβλία μου δεν έχουν καμμία σχέση με τα πραγματικά περιστατικά της ζωής μου. Αυτό αποδεικνύεται εύκολα. Άλλωστε συνηθέστατα είναι θηλυκού γένους ή αλλοεθνή τα κεντρικά μου πρόσωπα.
Και μια πληροφορία από την ιστορία της λογοτεχνίας. Τα υβριδικά μυθοπλαστικά παραδείγματα δεν είναι λίγα διά μέσου των αιώνων. Για να μην κάνουμε διαλέξεις, προτείνω στους αναγνώστες σας τον Μαρμάρινο Φαύνο του Χώθορν, άρτι εκδοθέντα από τον Gutemberg,
Πολύ ιλικά
Μ.Μοδινός

Πάπισσα Ιωάννα said...

Μιχάλη, καλησπέρα.
Καταρχάς, ευχαριστώ που απαντάς
όχι σαν θιγμένος συγγραφέας
αλλά ως καλοπροαίρετος συνομιλητής.
Όταν αναφέρομαι σε αυτοβιογραφικά στοιχεία,
δεν εννοώ μόνο τα χαρακτηριστικά του κεντρικού ήρωα
(που εδώ σου μοιάζει -νομίζω- αρκετά)
αλλά στην ιδεολογία
που έρχεται και ξανάρχεται γύρω από την οικολογία
και τις εμπειρίες στενά συνυφασμένες μ' αυτήν.

Όσο για την "υβριδική λογοτεχνία"
μ' έβαλες στον πειρασμό να διευκρινίσω πρώτα στον εαυτό-μου τι εννοώ
κι έτσι επιφυλάσσομαι για μια πιο εκτενή απάντηση επ' αυτού.
Πατριάρχης Φώτιος

Ρόζα said...

Εντάξει, τι να απαντήσει τώρα στο σχόλιό μου ο Μ. Μοδινός.
Τα ίδια με τον Γ. Πανούση θα λέει, υποθέτω, και στο βιβλίο του όπως κάνει και σε συνεντεύξεις του:

"Ήθελα να σκιαγραφήσω {...} έναν καθρέφτη ολωνών μας, θεωρουμένων ως υπαιτίων για ό,τι συνέβη τα τελευταία χρόνια..."
"Θέλησα να δώσω μια σοκαριστική έστω απόδειξη ότι η λογοτεχνία μπορεί με τα δικά της μέσα να αποδώσει την κοχλάζουσα πραγματικότητα προσφέροντας τη λύτρωση"

Αγνοεί(;) ότι κυρίαρχη -ναι- νοοτροπία δεν σημαίνει καθολική νοοτροπία και στάση ζωής και δεν μπορεί να χαρακτηρίζει ολόκληρη την κοινωνία.
Αγνοεί(;) ότι δεν υπάρχουν κέντρα εξουσίας -ανοδικά ή καθοδικά- αλλά μια διαδραστική σχέση μεταξύ απείρων σημείων πολλών επιπέδων, που δεν συμμετέχουν με τους ίδιους όρους στο παιχνίδι.
Αγνοεί(;) πως ό,τι καταφέρνει δεν είναι το σοκ ούτε η λύτρωση αλλά η αναπαραγωγή του, αίσχιστου είδους, λαϊκισμού του "Μαζί τα φάγαμε", που δίνει άλλοθι στους κάθε λογής υπαίτιους της κατάστασης.
Εκ ποίου, εκ ποίων κρίνει και από πού αρύεται το δικαίωμα της γενίκευσης;
Φυσικά, ο καθένας μπορεί να λέει και να γράφει ό,τι θέλει ανάλογα με την οπτική, την αντίληψη και τις επιδιώξεις του και καθένας που τον ακούει ή τον διαβάζει μπορεί να διαφωνεί ή να συμφωνεί μαζί του. Ή ακόμα και να σιωπά. Ανάλογα κι αυτός...

Ρόζα said...

Καλησπέρα σας, κ. Τσίγκα.

Νώντας Τσίγκας said...

αντικαλησπέρα Ρόζα...

Nota Chryssina said...
This comment has been removed by the author.
Πάπισσα Ιωάννα said...

Νότα, καλημέρα.
Καταλαβαίνω όλα όσα λες, βλέπω αυτή την ανάμειξη ειδών και λόγων, αυτή την διάθεση για να αποτυπωθεί η κρίση, λογοτεχνικά και ιδεολογικά,
και φυσικά δεν στάθηκα τόσο όσο υπαινίσσεσαι στην ταύτιση συγγραφέα και αφηγητή.
Στάθηκα όμως στο αν αυτή η μεταμοντέρνα αμαλγαματοποίηση παράγει λογοτεχνικό αποτέλεσμα,
αν μπορεί να μιλήσει αισθητικά,
αν μπορεί να ξεπεράσει το εγκεφαλικό μέρος μιας σύνθεσης
και να μιλήσει μέσα από τη δράση και όχι ξερά μέσα από τον λόγο.
Γνώμη-μου είναι ότι δεν το κατάφερε.
Π.Φ.

Nota Chryssina said...
This comment has been removed by the author.
Nota Chryssina said...
This comment has been removed by the author.
Πάπισσα Ιωάννα said...

Νότα, φυσικά μπορείς να πιάνεσαι απ' ό,τι γράφω και να το σχολιάζεις.
Απλώς το θεωρώ δευτερεύον ως σχόλιο μπροστά στην όλη σύνθεση του έργου.
Π.Φ.

Nota Chryssina said...

Αγαπητέ Πατριάρχη έσβησα τα σχόλιά μου. Ζητώ συγγνώμη γι 'αυτό.
Νότα