Monday, October 12, 2009

Μηλόπιτα: Νόμπελ και πολιτική


Τι βραβεύουμε; την πορεία ενός προσώπου ή την αξία του έργου-του;


        Το Νόμπελ που θεωρείται το σπουδαιότερο βραβείο λογοτεχνίας ανά την υφήλιο έχει δεχτεί (και συνεχίζει να δέχεται μετά τη φετινή βράβευση της Χέρτα Μίλερ) δριμείες επικρίσεις, κυρίως επειδή οι 18 Ακαδημαϊκοί της Σουηδίας απονέμουν το βραβείο με μια λογική του politically correct. Και ποια είναι αυτή; Μα η βράβευση να αναδείξει όχι κατ’ ανάγκην τον κορυφαίο λογοτέχνη του κόσμου, αλλά έναν πνευματικό άνθρωπο, και μάλιστα όχι μέσω της προβληματικής που θέτουν τα έργα-του, αλλά βάσει της προσωπικής-του αντίστασης σε κάθε είδους καθεστώτα. Προτεραιότητα δηλαδή έχει το βιογραφικό του συγγραφέα και έπειτα ακολουθεί η ποιότητα των κειμένων-του. Αν τύχει και αυτά συμβαδίζουν, τότε είμαστε όλοι εμείς τυχεροί που μάθαμε για έναν ενεργό πολίτη που γράφει και υψηλού επιπέδου λογοτεχνία.

        Ο προβληματισμός αυτός εδράζεται στην παρακολούθηση περιπτώσεων βραβευθέντων που προκάλεσαν απορία ή και αγανάκτηση. Ο Μπακουνάκης σε ένα κατατοπιστικό άρθρο του («Το Βήμα», 11.10.2009: "Στα παρασκήνια του βραβείου Νομπέλ") αναλύει (αρκετά περιεκτικά) τα πολιτικά παιχνίδια του θεσμού και το πώς αναδεικνύονται μορφές, των οποίων η ζωή και η δράση μετράει πιο πολύ από τη λογοτεχνικότητα των έργων-τους.
        Το φετινό βραβείο προκάλεσε αντιδράσεις και στα ελληνικά ιστολόγια, όπως στην Εαρινή συμφωνία (http://many-books.blogspot.com/2009/10/blog-post.html). Αυτό που με ενδιαφέρει είναι να ξαναδούμε τις αναγνωστικές-μας επιλογές: επιλέγουμε το καλό με βάση την αξία που κουβαλάει το ίδιο το βιβλίο ή είμαστε δέσμιοι της εικόνας του συγγραφέα; Διαβάζουμε και εκτιμούμε κείμενα ή πρόσωπα; Αν βραβεύουμε δράση, τότε Νόμπελ λογοτεχνίας σε όλους τους αντικαθεστωτικούς ανά τη γη, που έχουν γράψει λ.χ. μαρτυρίες!

        Αν βραβεύουμε λογοτεχνία, τότε ας μιλήσουμε για το ίδιο το έργο, είτε προέρχεται από τα φαβορί (Κούντερα, Οζ, Ροθ κ.ο.κ.) είτε από αουτσάιντερ, αρκεί να πείσει η επιτροπή ότι μελέτησε τα κείμενα, στάθμισε την αξία-τους, βρήκε μηνύματα και ιδέες διαχρονικές, εκτίμησε την πιθανή απήχησή-τους στο μέλλον... Δεν ξεχνώ ότι πολλά Νόμπελ έχουν ξεχαστεί, πολλά δεν μπαίνουν πλέον σε κανένα Κανόνα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και κανένας εκδοτικός οίκος δεν μπαίνει στον κόπο να τα επανακυκλοφορήσει. Φυσικά υπάρχουν και κορυφές που τιμήθηκαν επαίνοις και χρήμασι, γιατί το έργο-τους άξιζε και έμεινε ζωντανό, πολύ μετά την εφήμερη δόξα μίας βράβευσης. Και τέλος, άλλο να επηρεάζεται κανείς κατά τις εκτιμήσεις-του από την όποια υποκειμενικότητά-του (πολιτική, ιδεολογία, θρησκεία, κοσμοαντίληψη) κι άλλο προγραμματικά να αναζητούν μερικοί αντιφρονούντες για να δείξουν την politically correct δράση που πρέπει να έχει κάθε διανοούμενος, για να τον βραβεύσουν.
Πατριάρχης Φώτιος

12 comments:

ΓΙΩΡΓΟΣ Χ. said...

Παιδιά, αδικείτε τη Μίλερ πριν τη διαβάσετε. Πρόκειται για εξαιρετική συγγραφέα!

Πάπισσα Ιωάννα said...

Γιώργο,
η συζήτηση αφορά στα κριτήρια επιλογής και βράβευσης (ανάλογη σύζήτηση γίνεται και για το Νόμπερλ ειρήνης στον Ομπάμα). Κανείς δεν είπε ότι η Μίλερ είναι ή δεν είναι καλή.
Είμαστε ωστόσο μονόπλευροι, εφόσον όντως το έργο της δεν έχει γίνει γνωστό. Αν είναι πράγματι, εξαιρετική συγγραφέας, τότε η αξία της συνάδει με το βιογραφικό της κι έτσι μπορούμε να χαιρόμαστε για τα αντιSOS που βάζει η Σουηδική Ακαδημία.
Δώσε μας πιο πολλά στοιχεία.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

Καλημέρα. Πάντως η Μίλλερ ως περίπτωση κατάφερε να ανανεωσει το ενδιαφέρον για το βραβείο και να τραβήξει και αδιάφορους (Πχ εμένα, με την ενδόμυχη σκέψη, αφού αυτή γιατί όχι κι εγώ;;!!!:):):)

Στα σοβαρά όμως, να επισημάνω κάτι άλλο, που κάνουμε πως το προσπερνάμε: 980.000 ευρό είναι ΠΑΡΑ ΠΟΛΛΑ ΛΕΦΤΑ παιδιά, για ένα άτομο. Μπορεί λοιπόν το σκεπτικό να είναι κατά βάθος η έμμεση οικονομική ενίσχυση ομάδων ανθρώπων (πολιτικών, εθνικών, κοινωνικών) μεσω της βράβευσης ακριβώς "ενεργών πολιτών". Γιατί μου είναι αδύνατο να φανταστώ ότι ένας διανοούμενος παίρνει τόσα λεφτά και τα καταναλώνει σε βίλες,γκόμενες/ους και διασκεδάσεις. Υποθέτω και στην επιτροπή Νόμπελ είναι αδύνατο να φανταστεί κάτι τέτοιο. Αν η Χέρτα Μίλλερ ενισχύσει τη γερμανόφωνη κοινότητα της Ρουμανίας και τους διωγμένους και αδικημένους επί Τσαουσέσκου, τότε καλώς. Είναι ίσως ένας από τους τρόπους του καπιταλισμού (δεν εχει και πολλούς) να επανορθώνει τις αδικίες και αγριότητες των πολέμων και των φανατισμών. Θυμηθείτε και την πηγή του βραβείου, τις τύψεις του ίδιου του Νόμπελ!
(Πώς σας φαίνεται η σκέψη μου; Πάλι πετάω στα σύννεφα;)

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
έχει δίκιο ο Γιώργος στο ότι μιλάμε για τη Μίλλερ χωρίς να έχουμε διαβάσει ούτε μία αράδα της.
Γι' αυτό εξ αρχής θέτω το ζήτημα της πολιτικής εμπλοκής στη βράβευση. Η δική σου ιδέα -μ' όλο το θάρρος- είναι ουτοπική. Δηλαδή ο Ομπάμα πού θα δώσει τα χρήματά του και τον βράβευσαν;
Το παράπλευρο ζητούμενο είναι αν μπορεί το όποιο βραβείο να ανακινήσει το έργο κάθε συγγραφέα/-έως και να πυροδοτήσει μεταφράσεις του και ένα γενικότερο ενδιαφέρον σε πολλές χώρες. Δίνω μια τέτοια πιθανότητα, επειδή η Μίλλερ είναι γερμανόφωνη και έτσι θα βρεθούν πρόθυμοι μεταφραστές. Το κοινό όμως;
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

να σε ρωτήσω κάτι σοφέ πατριάρχη; ποια η διαφορά ανάμεσα στο "γερμανόφωνος" (ή οποιοσδήποτε -φωνος) και "γερμανομαθής"; (εννοείται την ξέρω, αλλά θα ήθελα και τη δική σου γνώμη, ειδικά όταν μιλάμε για μεταφραστές)

Πάπισσα Ιωάννα said...

Η Μίλλερ, λέω, είναι γερμανόφωνη, δηλαδή έχει μητρική γλώσσα τα γερμανικά. Οι μεταφραστές θα είναι είτε γερμανόφωνοι είτε γερμανομαθείς, δηλαδή θα έχουν μητρική γλώσσα τα ελληνικά και έχουν κατακτήσει και τα γερμανικά σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μπορούν να μεταφράσουν από τη μία γλώσσα στην άλλη.
Πες μου αν πήρα καλό βαθμό.
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

τουτέστιν ο -φωνος είναι ο έχων μητρική ή εν πάση περιπτώσει "πρώτη" γλώσσα την συγκεκριμένη, ενω ο -μαθής την έχει μάθει (πολύ καλά)ως δεύτερη;

(πες μου αν πήρα καλό βαθμό!)

Pellegrina said...

... ή μήπως ο -μαθής καλύπτει και τις δύο περιπτώσεις, δηλαδή είναι ευρύτερη έννοια που περιλαμβάνει και αυτόν που την είχε ως μητρική και αυτόν που την έμαθε μετά;

9αν έχει και κάποιος άλλος άποψη...

(εχω ένα ζητηματάκι ορολογίας σε κάποιο κείμενό μου, εξ ου και το ψείρισμα!)

Εαρινή Συμφωνία said...

Οχι «η αντίσταση σε κάθε είδους καθεστώτα». Η αντίσταση σε συγκεκριμένου είδους καθεστώτα, εκτός εξαιρέσεων... Δυστυχώς... Πολύ ενδιαφέρουσα ανάρτηση.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Αγαπητή Εαρινή Συμφωνία,
στη φράση "κάθε είδους καθεστώτα" συμπεριέλαβα ετερόκλητες περιπτώσεις (που ίσως τελικά να είναι παρόμοιες):
-Νόμπελ στον Παμούκ απέναντι στο τουρκικό βαθύ κράτος
-Νόμπελ στον Κινέζο (μου διαφεύγει το όνομά του) απέναντι στον κινεζικό ολοκληρωτισμό.
-Νόμπελ στη Μίλλερ απέναντι στην τσαουσεσκική Ρουμανία
-Νόμπελ στην Γκόρντιμερ απέναντι στο απαρτχάιντ
-Νόμπελ στον Πίντερ ενάντια στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό
-Νόμπελ στον Κέρτες απέναντι στον χιτλερικό αντισημιτισμό
κ.ο.κ.
Ευγενείς προθέσεις αλλά είναι όλα αυτά μετουσιωμένα σε λογοτεχνία;
Πατριάρχης Φώτιος

Εαρινή Συμφωνία said...

Αυτο εννοούσα κι εγώ, Πατριάρχη μου. Δεν διαφωνούμε καθόλου. Απλώς, δεν πήρε Νόμπελ κανείς από όσους θα χαρακτηρίζονταν «αριστεροί» μερικές δεκαετίες πριν. Τότε, ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν στο αποκορύφωμά του και η σουηδική ακαδημία οπαδός του. Χωρίς να σημαίνει πως ο Παστερνάκ δεν ήταν όντως μεγάλος. Σήμερα, ούτε κι αυτή ξέρει τι κάνει. Εξακολουθώ να πιστεύω, όπως κι εσύ άλλωστε, πως όταν τα καθαρά λογοτεχνικά κριτήρια νοθεύονται, βγαίνουν τέρατα. Αλλά, έχουμε σήμερα κριτήρια, γενικώς;

Πάπισσα Ιωάννα said...

Εαρινή συμφωνία,
φυσικά συμφωνούμε.
Πολιτική - Λογοτεχνία: 1 - 0.
Πατριάρχης Φώτιος